Mạnh tay chống gian lận xuất xứ mặt hàng gỗ

Mới đây, Bộ Công Thương thông báo danh sách 11 mặt hàng xuất khẩu (XK) có nguy cơ bị điều tra áp dụng biện pháp thương mại, gian lận xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp. Đó là: Mặt hàng gỗ dán từ nguyên liệu gỗ cứng, tủ gỗ, ghế sofa có khung gỗ, đệm mút, đá nhân tạo, gạch men, ống đồng, vỏ bình gas, ghim đóng thùng xuất khẩu sang thị trường Mỹ và các mặt hàng lốp xe, xe đạp điện xuất khẩu sang cả Mỹ và EU. Trong khi đó, vào tháng 7/2021, cơ quan Hải quan và bảo vệ biên giới Hoa Kỳ (CBP) đã khởi xướng điều tra chống lẩn tránh nghĩa vụ nộp thuế phòng vệ thương mại và áp dụng biện pháp tạm thời đối với sản phẩm tủ gỗ nội thất nhập khẩu từ một số công ty của Việt Nam.

Theo Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam, nằm trong nhóm hàng đồ nội thất, các mặt hàng như bộ phận đồ gỗ, nội thất phòng bếp (tủ bếp, tủ nhà tắm), nội thất phòng ngủ, nội thất bằng gỗ khác, có mức tăng trưởng nhanh trong những tháng đầu năm 2021. Riêng đối với mặt hàng tủ bếp, với quy mô thị trường mặt hàng tủ bếp Hoa Kỳ lên đến 5-7 tỷ USD/năm, nhóm mặt hàng này đang được các doanh nghiệp ngành gỗ Việt Nam hướng mở rộng mạng lưới sản xuất và XK nhằm chiếm lĩnh thị phần. Dù XK tủ bếp từ Việt Nam vào Hoa Kỳ tăng trưởng mạnh, nhưng ẩn chứa rủi ro gian lận xuất xứ với sự tham gia của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Do đó, vai trò của các doanh nghiệp trong nước là hết sức quan trọng. Phải chấp hành nghiêm pháp luật, quy định thương mại song phương, không tiếp tay cho những hành vi làm tổn hại hình ảnh, thương hiệu gỗ Việt Nam.

Bà Nguyễn Phạm Như Hà, Phó phòng Giám sát, quản lý xuất xứ hàng hóa và sở hữu trí tuệ (Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan) cho biết, có 2 hình thức gian lận chính mà các DN có vốn đầu tư Trung Quốc đang lợi dụng để lấy xuất xứ Việt Nam XK sang một số thị trường lớn, cụ thể là Mỹ. Thứ nhất là nhập khẩu (NK) gỗ ván bóc, ván dán nhưng sau đó lấy xuất xứ Việt Nam để xuất đi. DN hầu như không làm gì nhiều trên công đoạn từ nguyên liệu thành sản phẩm xuất đi. Như vậy là không đáp ứng xuất xứ Việt Nam. Thủ đoạn thứ hai hay gặp là rất nhiều DN mua nguyên liệu từ nhà cung cấp là DN có vốn đầu tư Trung Quốc nhưng mỗi DN chỉ mua một vài sản phẩm, sau đó lắp ráp lại. Hình thức mua bán lòng vòng khiến cơ quan Hải quan khi điều tra, thu thập thông tin rất mất thời gian.

Thời gian qua, cơ quan Hải quan đã nhận thức được những rủi ro tiềm ẩn từ gia tăng kim ngạch NK gỗ từ Trung Quốc, đồng thời gia tăng XK gỗ đi Mỹ từ năm 2018. Khi chiến tranh thương mại Mỹ-Trung Quốc bắt đầu, Tổng cục Hải quan không chỉ đánh giá với mặt hàng gỗ mà còn đánh giá với các mặt hàng khác nhưng gỗ là mặt hàng rất đáng lo ngại. Rủi ro hiện hữu, gần đây đã chứng kiến nhiều cuộc điều tra chống bán phá giá với mặt hàng gỗ. Tình trạng này thể hiện cụ thể trên các mặt hàng gồm nguyên liệu gỗ, trong đó gỗ dán và gỗ ván bóc.

Theo đó, cơ quan Hải quan có rất nhiều biện pháp "mạnh tay" như ban hành nhiều kế hoạch thanh tra, kiểm tra. Trong quá trình triển khai, cơ quan Hải quan còn có sự phối hợp chặt chẽ của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI). Cơ quan Hải quan đã xây dựng mối quan hệ hợp tác với các DN, hiệp hội từ rất lâu. Với Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, ngay từ năm 2018 khi vấn đề rủi ro gian lận thương mại với sản phẩm gỗ nổi lên, Hiệp hội đã rất tích cực cung cấp các thông tin nghi ngờ liên quan đến gian lận, vi phạm, từ đó cơ quan chức năng có thể đưa ra biện pháp quản lý tương ứng với mặt hàng, DN.

Để giảm thiểu tác động tiêu cực của các biện pháp phòng vệ thương mại, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cũng khuyến nghị các ngành sản xuất, XK và doanh nghiệp Việt Nam cần trang bị kiến thức cơ bản về pháp luật phòng vệ thương mại, chuẩn bị nguồn lực để đối phó với các nguy cơ kiện. Theo dõi thông tin cảnh báo của Bộ Công Thương trong quá trình xuất khẩu sang các nước; tham gia hợp tác đầy đủ với cơ quan điều tra và phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương trong quá trình xử lý vụ việc.