Thoát hiểm nhờ tín nghĩa
Trong đạn lửa, người lính cần gì nhất? Có lẽ không chỉ là lương thảo, đạn dược. Khi đối mặt với kẻ thù, mỗi một đấng mày râu cần nhất là sự tin tưởng tuyệt đối về hậu phương, về lòng chung thủy của vợ, của ý trung nhân. Cứu ta ra khỏi chết chóc không phải là thắng lợi của vũ khí, mà chính là một chữ tín lắm khi không thể lý giải rành rẽ được.
Nhà thơ Xôviết Konstantin Simonov (1917-1979) đã viết rất hay về điều đó trong khúc tuyệt tình "Đợi anh về" tặng nữ nghệ sĩ Valentina Serova. Và ở nước ta, nhà thơ Tố Hữu đã dịch bài thơ đó (từ bản tiếng Pháp) rất thành công sang Việt ngữ.
Tôi từ hàng chục năm nay không dám dịch lại Đợi anh về vì những ấn tượng tuổi nhỏ quá sâu sắc về bản dịch của nhà thơ Tố Hữu. Ngay trong tuyển tập thơ Simonov Gửi người con gái xa xôi mà tôi chuyển ngữ và in tại Nhà xuất bản Quân đội nhân dân cuối năm 1996 nhờ sự giúp đỡ của anh bạn vong niên Lê Huy Hòa, Đợi anh về vẫn là bản dịch cũ của Tố Hữu (được xếp vào phần phụ lục). Chỉ nhờ một ngẫu hứng mà giờ đây tôi mới có được bản dịch Đợi anh về của mình thực hiện từ nguyên bản tiếng Nga.
Tôi không nghĩ rằng bản dịch của tôi có thể so sánh được với bản dịch của nhà thơ tiền bối nhưng trong những phút buồn rầu, khi phải chứng kiến những cảnh không trung hiếu nghĩa tín, giở chồng sách cũ của mình ra đọc, tôi đọc lại những gì mình đã dịch và cảm thấy xúc động. Và tôi muốn chia sẻ cùng những đọc giả quen thuộc của chuyên mục "Văn hóa cuối tuần":
"Đợi anh, anh sẽ về,
Hãy đợi chờ anh nhé.
Hãy đợi, mặc dầm dề
Mưa giăng buồn tái tê,
Hãy đợi, mặc tuyết giá,
Hãy đợi, dù nắng nôi,
Dù mọi người hết đợi,
Hôm qua quên lãng rồi.
Hãy đợi, dù xa ngái
Chẳng tới một dòng thư,
Hãy đợi, dầu tất cả
Đã chán chê đợi chờ.
Đợi anh, anh sẽ về,
Chớ mong chi điều phúc
Cho tất cả ai người
Nghĩ giờ, quên phải lúc.
Dù con ta, mẹ ta
Đều tin rằng anh chết,
Dù bạn chờ đã mệt,
Bên bếp lửa quây quần
Sẽ cạn men rượu đắng
Tưởng niệm một linh hồn...
Đợi anh. Và cùng bạn
Chớ nâng ly vội vàng.
Đợi anh, anh sẽ về,
Chẳng xá gì chết chóc.
Mặc ai đó không ngờ,
Thốt lời: May được thoát!
Không đợi, làm sao biết
Giữa bão đạn mưa bom
Bằng mong ngóng chờ trông
Em cứu anh khỏi chết.
Anh nhờ đâu sống sót,
Mỗi hai mình hiểu thôi,
Chỉ vì em biết đợi
Khác ai ai trên đời...
Làm sao anh khỏi chết?
Đơn giản thôi em ơi,
Bởi không có ai người,
Biết như em chờ đợi..."
"Đợi anh về" là một bài thơ rất hay về tín nghĩa thời chiến. Đó là hy vọng, khát khao của những người trai khi ra sa trường. Và có thể tin rằng, phụ nữ rất thấu hiểu tâm sự đó. Chữ tín với phụ nữ hay với đàn ông cũng đều quan trọng. Và không chỉ một phụ nữ hiểu rõ thiên chức của mình: Chờ đợi sắt son!
Không ngẫu nhiên mà tích chuyện nàng Solveig sắt son đợi người tình đã được nhiều nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ đề cập tới. Hôm nay, tôi chỉ muốn dẫn lại chùm tác phẩm của nhà thơ nữ Chilê, Gabriela Mistral, giải Nobel văn học năm 1945, viết về nàng Solveig. Đó là Ba khúc hát của Solveig. Đọc những bài thơ đó của Mistral, ta sẽ thấy rõ hơn tâm sự của những người phụ nữ chung thủy đợi người chồng xa. Nỗi niềm Tô Thị ở thời đại nào, ở nước nào cũng giống nhau thôi.
Khúc 1
Bị quây phủ nẻo đời vạn lối,
Đất ngọt ngào
như chính môi ai.
Ngày anh ở,
đất đã là như thế,
Anh yêu ơi,
em vẫn đợi anh hoài.
Em nhìn hút dòng
thời gian chảy,
Lo âu trông thác
số phận mịt mù.
Em đợi anh trở về từ xa thẳm,
Những con đường
trăm ngả ưu tư.
Lòng em đang khát anh
như rượu,
Lòng trọng thương vì
khắc khoải chờ anh.
Em nín thở, trâng trối nhìn
xa thẳm:
Những con đường
trăm ngả ưu tư!
Em trong vòng tay anh,
chúa đã từng chứng kiến.
Mai chết rồi,
em biết nói gì đây
Nếu chúa hỏi,
anh ở đâu lâu vậy,
Cớ chi quên cả
lối về em?
Tiếng thuổng xăm vào
đất nghe ảo não,
Em đi gần tới
phần mộ mình hơn.
Nhưng em vẫn chờ anh,
anh hỡi,
Trăm ngả ưu tư
đều có những con đường!
Khúc 2
Bóng xanh thông phủ
Sườn núi cheo leo.
Ngực ai, anh ngả,
Ơi người em yêu?
Đàn cừu tấp nập,
Con suối ngân nga.
Hôn môi ai vậy,
Người từng hôn ta?
Rặng phong đùa gió,
Rờn mình thấp cao,
Ngực em, khẽ chạm
Bỗng dưng nghẹn ngào.
Ba mươi năm lẻ
Ngóng chờ bên song.
Bốn phương tuyết phủ,
Anh thì vẫn không...
Khúc 3
Mây đầy trời, nỉ non thông khóc,
Gió rung những tiếng như người.
Những đám mây băng đè mặt đất,
Lối quay về, anh có thấy anh ơi!
Đêm như mực.
Đêm sao nghiệt ngã
Chẳng thương tình
lữ khách đơn côi.
Đêm mù quáng làm mắt em
dần lóa,
Lối quay về, anh có thấy anh ơi.
Tuyết cứ rụng to, dầy thêm mãi,
Ai giúp cho, họ lạc bước
chân rồi.
Tuyết đã dập đống lửa
người mục súc,
Lối quay về, anh có thấy anh ơi...
Làm sao lại không trở về khi sau lưng ta là một tấm lòng trung trinh như thế?!
