Sự ghìm giá của bầu sô và thói “lên voi” của các sao ăn khách

Tôi đem chuyện một ca sĩ được trả cátxê 30 triệu đồng/đêm diễn nói với NSND Thanh Hoa, một người không chỉ nổi tiếng trong làng ca hát mà mới đây chị đã trở thành nhà tổ chức biểu diễn với cương vị là Phó Giám đốc Công ty Tổ chức nghệ thuật biểu diễn Thanh Hoa. Với hai phòng trà ca nhạc Aladin 1, 2, hiện chị đang có đội ngũ ca sĩ gần 20 người. Con số cátxê trên khiến chị ngậm ngùi so sánh cátxê chị trả cho các ca sĩ của mình. Và tôi cũng được biết, cátxê người ta trả cho chị khi tham gia biểu diễn ở các chương trình lớn cũng chỉ bằng 1/60 số tiền trên.

Tôi hỏi chị về việc kê khai thu nhập cá nhân trong năm 2004 và yêu cầu các ca sĩ hợp tác với chị thực hiện quy định này. Nghệ sĩ Thanh Hoa cho rằng hàng năm, số đêm chị đi diễn chỉ đếm trên đầu ngón tay, cátxê lại thấp nên không thuộc những đối tượng phải nộp thuế thu nhập. Còn các ca sĩ hát ở phòng trà của chị với cátxê cao nhất 200.000đ/đêm thì cũng chưa đạt đến cái mức ngành Thuế đặt ra.

Hát ở Aladin đâu thiếu những tên tuổi? Những Trọng Tấn, Anh Thơ, Việt Hoàn, Hoàng Tùng... chẳng phải đã được tuyển chọn qua các cuộc thi lớn, đã tạo được dấu ấn ở một số ca khúc đó sao? Họ còn xuất thân từ cái nôi âm nhạc - Nhạc viện Hà Nội. Tại sao cátxê của họ chỉ có vậy? Vậy cátxê không phải là thước đo giá trị của ca sĩ. Nó là gì?

Trong giới tổ chức biểu diễn, ông Trần Bình, Giám đốc Nhà hát Ca múa nhạc TW được coi là "ông bầu" mát tay nhất. Theo ông, năm 2004, nhà hát đã tổ chức thành công 181 chương trình biểu diễn, trong đó có không ít chương trình lớn. Những chương trình này có ý nghĩa chính trị sâu sắc. Nó được các phương tiện truyền thông quảng bá, truyền hình trực tiếp và có hàng triệu khán giả. Đặc thù này là một lợi thế. Ca sĩ nào muốn được đại chúng biết đến nhanh nhất, với tần số xuất hiện nhiều nhất, trong một chương trình có uy tín nhất, cần được xuất hiện ở đây. Muốn vậy, họ phải biết điều. "Biết điều" ở đây là nên biết mình được gì và sẽ mất gì. Thế mới có chuyện các "sao" Tp Hồ Chí Minh cũng chỉ được "ông bầu" này trả cátxê cao nhất 10.000.000đ, trong khi hát ở chỗ khác, họ được trả cao hơn nhiều. Nhất là hát cho các nhà tổ chức tư nhân, các đơn vị chỉ tổ chức được dăm chương trình trong một năm hay ở các quán bar, vũ trường lớn.

Nói về vấn đề trên, ông Trần Bình khẳng định, xuất hiện ở các chương trình này, ca sĩ có được sự tự hào nhất định, uy tín của họ cũng tăng lên. Hơn nữa, là một đơn vị quốc doanh, lãi sẽ nộp cho Nhà nước và đầu tư trang thiết bị chứ không vào túi cá nhân, nên có thể các ca sĩ cũng thông cảm và bằng lòng với mức cátxê thấp hơn. Tìm hiểu, chúng tôi được biết do có số lượng các chương trình biểu diễn lớn nên các ca sĩ đôi khi phải lấy cátxê thấp để được mời thường xuyên. Do có những lợi thế nói trên nên khi chúng tôi bảo rằng trong giới tổ chức biểu diễn, Trần Bình được đánh giá là người trả cátxê thấp nhất, nhưng được hầu hết các ca sĩ chấp nhận thì ông không phủ nhận. Thế mới biết lợi thế của "ông bầu" cũng là cách để kìm hãm giá cátxê cho dù ca sĩ đó có là "sao" đi chăng nữa.

Tp. HCM được xem là "thánh địa" của nhạc trẻ, chẳng thế mà cô ca sĩ xứ Bắc Hồ Quỳnh Hương tuy ăn Hà Nội, học Hà Nội nhưng hát kiểu Sài Gòn khiến nhiều người lầm tưởng cô là người Sài thành. Gặp Hương bên lề buổi tổng duyệt chương trình "Khát vọng tuổi trẻ" do Nhà hát Ca múa nhạc TW, đơn vị nơi cô công tác, tổ chức, Hương cho biết: "Với những chương trình của nhà hát, em luôn tích cực tham gia, còn cátxê thì không dám ra giá vì mình là người nhà mà. Em nghĩ mình cũng như anh chị em trong đoàn, nhận tiền bồi dưỡng và thêm một chút ít gọi là. Em diễn chủ yếu trong Sài Gòn, cátxê của em cũng không kém mấy anh chị trong đó. Em hoàn toàn ủng hộ việc nộp thuế thu nhập cá nhân và em thấy mình cũng nằm trong đối tượng này. Sau khi ký hợp đồng biểu diễn, các đơn vị tổ chức thường khấu trừ 10% vào cátxê luôn". "Nhưng những buổi diễn với các đơn vị không có pháp nhân, Hương có tự nguyện kê khai và nộp thuế không?", tôi hỏi. Hồ Quỳnh Hương đã trả lời rất thẳng thắn rằng không, bởi cô cũng không biết thủ tục phải thế nào.

Hiện nay, Hồ Quỳnh Hương được đánh giá là một trong những ca sĩ nhạc trẻ hàng đầu của Hà Nội, cô không chỉ được khán giả Thủ đô đón nhận mà còn được khán giả Tp. Hồ Chí Minh yêu mến. Mong rằng trong thời gian tới, cô không còn là người thụ động trong việc nộp thuế thu nhập, nhất là khi ngành Thuế có những hướng dẫn cụ thể tới từng ca sĩ. 

Chúng tôi được một nhà tổ chức biểu diễn cho biết, là một đơn vị tổ chức có uy tín, với nhiều show diễn trong năm, đơn vị này luôn ủng hộ mọi quy định của pháp luật, trong đó có việc ủng hộ ngành Thuế. Nhưng có những ca sĩ đang được hâm mộ như T.T., Q.D. đã thẳng thắn từ chối thực hiện nghĩa vụ này. Khi làm hợp đồng biểu diễn, họ yêu cầu nhận cátxê trọn gói, họ không cần biết chuyện thuế má thế nào. Thế là đơn vị tổ chức đành ngậm ngùi rút hầu bao thực hiện cái nghĩa vụ của những ca sĩ “quên” trách nhiệm công dân này. Với những trường hợp này, nhà tổ chức cũng không biết phải làm gì bởi các ca sĩ này là yếu tố "cần" trong buổi biểu diễn.

Trong xã hội hiện nay, không ai chấp nhận lối sống, lối đãi ngộ theo kiểu "cào bằng". Thế nên mới có các mức thu nhập cao, thấp khác nhau theo sự cống hiến, sức lao động bỏ ra. Nhưng tiến tới một xã hội công bằng, văn minh, người có thu nhập cao phải đóng góp một phần cho xã hội. Các ca sĩ, đặc biệt là các "sao" khi được nhận khoản thù lao trong một buổi biểu diễn bằng lương một năm của một giáo viên tiểu học có thâm niên 20 năm công tác, rất cần thực hiện nghĩa vụ này.

Nếu ngành Thuế thi hành triệt để việc thu loại thuế này sẽ góp phần đẩy lùi một hiện tượng chẳng mấy tốt đẹp trong giới ca sĩ - tự nâng mình lên bằng lời rao cátxê cao tới chín tầng mây. Nhờ đó, những ca sĩ đích thực sẽ được công chúng đánh giá đúng, tránh được sự lẫn lộn vàng thau. Nộp thuế thu nhập cá nhân chẳng phải cũng là một cách khẳng định mình, bài trừ những "con sâu" trong giới nghệ thuật và khẳng định các ca sĩ luôn được hàng triệu người yêu mến?