Kỷ niệm 40 năm ngày chiến thắng Ngã ba Đồng Lộc: Sống mãi trong trái tim người

Đó là một trong nhiều hoạt động của lễ tưởng niệm 40 năm Ngày hy sinh của 10 cô gái ở Ngã ba Đồng Lộc do UBND tỉnh Hà Tĩnh tổ chức. Nhiều đại biểu ở Trung ương và địa phương, các cơ quan báo chí đã hành hương về Ngã ba Đồng Lộc.

Những ngày oi nồng của tháng 7, ngun ngút gió Lào nơi Ngã ba Đồng Lộc, từng đoàn người khắp mọi miền đất nước vẫn về đây thắp hương tưởng niệm 10 nữ TNXP đã hy sinh anh dũng.

40 năm, một chặng đường dài đủ để hoàn tất một cuộc chuyển giao giữa hai thế hệ, Đồng Lộc, mảnh đất huyền thoại ngày xưa giờ đã là địa danh trong tim mọi người.

Cũng trong dịp này, Thiếu tướng, nhà văn Hữu Ước dẫn đầu đoàn cán bộ, phóng viên Báo CAND thắp hương tưởng niệm tại Ngã ba Đồng Lộc.

Lễ Dâng hương tại khu di tích Ngã ba Đồng Lộc.

Chiến tranh đã đi qua, và Đồng Lộc một thời là túi bom nay đã xanh màu cỏ. 10 nữ TNXP anh dũng hy sinh đã yên nghỉ trên đồi thông vi vút gió. Cái nơi đạn cày nát đất giờ đã tím màu hoa sim. Sự sống bình yên đã phủ xanh những hố bom.

40 năm, vẫn còn những mẹ, những chị, những em, những người thân yêu nhất của các chị còn sống, còn nguyên nỗi đau mất mát về những người đã hy sinh.

Trưa tháng 7 oi ả của trời Đức Thọ càng làm cho hồi ức về người con gái Hà Thị Xanh trong lòng mẹ Trần Thị Chút như nghẹn lại.

Những giọt nước mắt mặn mòi chắt lọc của 40 năm thương nhớ, đớn đau chảy giàn giụa trên gương mặt hằn bao nếp chân chim của mẹ. Tuổi già như chuối chín cây, nỗi đau mất mát về sự hy sinh lớn lao của người con gái cả đã ngấm sâu, dai dẳng như cuộc đời dài của mẹ...

Thật chẳng dễ dàng gì đối với lớp hậu sinh chúng tôi khi cứ cố khơi lại nỗi đau mà mẹ đã chôn chặt bao nhiêu năm qua. Trẻ cậy cha, già cậy con, chị Xanh là con cả, nhưng cả tuổi già, mẹ phải nương tựa vào vợ chồng người con út là chị Hà Thị Thanh Hương.

Nhưng rủi thay, vợ chồng chị Hương lại hiếm muộn con cái. Vì vậy, mẹ và vợ chồng chị Hương sống chơ vơ trong ngôi nhà gỗ nhỏ nhoi. Cuộc sống nhà nông vốn vất vả, lại sống nơi rốn lũ của miền Trung, thu nhập từ làm ruộng chẳng đáng bao lăm.

Ngồi trò chuyện với chúng tôi, mẹ không nhớ và không thể nói nhiều, chỉ nhắc lại: "Ngày xưa, cái Xanh nó hiền lắm, đảm lắm, mẹ thương nó lắm", rồi mẹ lại khóc.

Mẹ Trần Thị Chút bên bàn thờ chị Hà Thị Xanh.

Nỗi đau của người mẹ suốt 40 năm "lá vàng khóc lá xanh" với mẹ Trần Thị Khuyên dường như hiện hữu từng ngóc ngách trong ngôi nhà nhỏ ở thị trấn Đức Thọ. Năm 1966, người chồng ra đi để lại cho mẹ một nách 5 đứa con.

Nỗi đau chưa kịp nguôi ngoai thì năm 1968, cô con gái mới bước sang tuổi 17 Võ Thị Hà đã ngã xuống ở Ngã ba Đồng Lộc. 40 năm, mẹ sống trong đau đớn.

Cách đây 4 tháng, một cơn tai biến đã khiến mẹ liệt giường. Tất cả sinh hoạt của mẹ phải nhờ vào người khác. Mẹ nằm đó, tinh thần đã không còn minh mẫn, con cháu nhiều khi còn không nhớ ra, nói gì đến hàng xóm.

Thế nhưng, có một câu chuyện rất xúc động đã ám ảnh chị Đặng Thị Yến, Phó Trưởng ban Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc, đó là khi chị lên thăm, mẹ đã nhận ra ngay.

Mẹ gọi chị đến bên giường rồi ôm lấy chị mà khóc. Mẹ hỏi han gia đình chị Yến, rồi mẹ nói mẹ già quá rồi, mẹ muốn lên thăm chị Hà và các bạn của chị lắm, nhưng mẹ không đi được vì già yếu.

Từng gắn bó với Đồng Lộc 30 năm, chị Yến đã đến tất cả nhà của 10 chị đã hy sinh. Sự gắn bó của chị đối với những gia đình các chị như ruột thịt, bởi vậy, khi về thăm mẹ, như là về thăm mẹ mình.

Thương gia đình nhà chị Miên, chị gái chị Nguyễn Thị Nhỏ. Cả hai bố mẹ đều mất vì nạn đói năm 1945, chị Miên cõng em đi xin ăn. Chị Miên là người thân duy nhất của chị Nhỏ, thì cũng có nghĩa chị Nhỏ là người thân duy nhất của chị Miên. Giờ đây, mỗi lần nhớ em, chị Miên chỉ có cách tìm đến nhà chị Võ Thị Hà, trò chuyện với mẹ Khuyên cho khuây khỏa nỗi nhớ.

Cũng mồ côi, chị Hồ Thị Cúc thì cha mất khi mới lọt lòng, 4 tuổi, mẹ đi bước nữa, một mình chị Cúc bơ vơ, sang ở với gia đình chú ruột, được cả gia đình chú yêu quý coi như con đẻ vì hiền lành và rất chăm chỉ. Chị Cúc từng bị bỏng vì nấu một nồi cám lợn to, tới gần 4 tháng mới khỏi, hồi còn sống, chị vẫn hay mặc cảm vì vết thương của mình…

40 năm, bao dòng người đã về với Đồng Lộc, tên tuổi của các chị đã được vinh danh. Nhưng vẫn còn đó, nỗi đau của những người thân yêu dành cho các chị, những nỗi mất mát mà thời gian và sự hồi sinh của sự sống không thể xóa nhòa trong tim họ…