Kiện toàn cơ quan điều tra hình sự

Đây là dự án luật có một số quy định mới, bước đầu đã cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013, thể hiện một số định hướng cải cách tư pháp của Đảng liên quan đến tổ chức và hoạt động của CQĐT hình sự. Cùng ngày, Quốc hội thảo luận tại tổ dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi).

Giao quyền điều tra cho Cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao

Tờ trình của Chính phủ cho biết, thực hiện các quy định của Pháp lệnh tổ chức CQĐT hình sự 2004, tổ chức của CQĐT trong CAND, trong QĐND, VKSND Tối cao và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (bao gồm Bộ đội Biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển, các cơ quan khác trong CAND, trong QĐND) đã đi vào ổn định và hoạt động có hiệu quả trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, phục vụ công cuộc đổi mới của đất nước.

Bộ trưởng Trần Đại Quang trao đổi với các đại biểu bên hành lang Quốc hội.

Từ khi Pháp lệnh năm 2004 được ban hành đến nay, các CQĐT và các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra đã tiếp nhận, giải quyết 845.950 tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố; khởi tố 733.339 vụ án hình sự với 1.146.865 bị can. CQĐT được tổ chức theo hướng tập trung, thống nhất, chuyên sâu nên đã phát hiện điều tra, xử lý có hiệu quả với từng loại tội phạm theo thẩm quyền của các CQĐT...

Bên cạnh những thuận lợi và kết quả đã đạt được trong hoạt động điều tra hình sự theo Pháp lệnh năm 2004, thực tế cũng cho thấy Pháp lệnh này đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập, làm ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả điều tra hình sự. Xuất phát từ tình hình nêu trên, để tiếp tục thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng về cải cách tư pháp và đổi mới tổ chức, hoạt động của CQĐT, bảo đảm tính thống nhất và sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật của Nhà nước ta, khắc phục những hạn chế, bất cập của Pháp lệnh năm 2004 thì việc xây dựng, ban hành Luật Tổ chức CQĐT hình sự là cần thiết nhằm tạo cơ sở pháp lý toàn diện, đồng bộ, cụ thể và nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra hình sự trong tình hình mới.

Thứ trưởng Thường trực Đặng Văn Hiếu tham gia thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Tố tụng hình sự (sửa đổi).

Quá trình xây dựng dự án Luật Tổ chức CQĐT hình sự, Chính phủ đã giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, cơ quan, tổ chức có liên quan thực hiện. Nội dung được quan tâm là dự luật giao thẩm quyền điều tra và điều tra ban đầu cho một số cơ quan, tổ chức mới. Dự luật bổ sung quy định lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao thuộc Công an nhân dân là cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra đối với một số tội phạm có sử dụng công nghệ cao theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Theo dự thảo, cơ quan Cảnh sát phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao có nhiệm vụ khởi tố vụ án hình sự, lấy lời khai, khám nghiệm hiện trường, khám xét, thu giữ và bảo quản vật chứng, tài liệu, chuyển hồ sơ vụ án cho cơ quan Cảnh sát điều tra có thẩm quyền trong thời hạn 7 ngày; đồng thời điều tra, thu thập chứng cứ theo yêu cầu của cơ quan điều tra chuyên trách.

Theo cơ quan thẩm tra (Ủy ban Tư pháp), việc bổ sung quy định này là cần thiết vì mặc dù tội phạm sử dụng công nghệ cao mới xuất hiện nhưng diễn biến ngày càng phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi, nhiều trường hợp có tính chất xuyên quốc gia. Lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đã được thành lập từ năm 2010 và trong thời gian qua đã trực tiếp kiểm tra, xác minh hàng nghìn vụ việc, đấu tranh và triệt phá nhiều chuyên án, đường dây tội phạm lớn...

Tờ trình của Chính phủ cho biết, trong quá trình xây dựng dự án luật, có hai loại ý kiến khác nhau về bổ sung các cơ quan: Kiểm ngư, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và cơ quan Thuế là cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra.

Chỉ ghi âm, ghi hình trong một số hoạt động hỏi cung

Đi vào cụ thể một số vấn đề còn có ý kiến khác nhau về dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) tại phiên thảo luận tổ ngày 27/5, Thượng tướng Đặng Văn Hiếu, Thứ trưởng Thường trực Bộ Công an bày tỏ quan điểm đồng tình với Điều 40, 41, 42, 43 quy định quyền của người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo được tự do trình bày lời khai của mình.

Theo Thượng tướng, khi bị can, bị cáo tự do trình bày lời khai của mình thì cán bộ điều tra cũng có thể khai thác, thấy có điều gì mâu thuẫn trong lời khai thì đấu tranh, và đây cũng là nghệ thuật trong quá trình điều tra. Nhưng nếu quy định bị can bị cáo không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc không buộc phải nhận mình có tội thì không hợp lý, gây khó khăn cho quá trình xét hỏi của điều tra viên. Đại biểu đề nghị sửa lại là “không bị ép buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình, không bị ép buộc phải nhận mình có tội”.

Quyền của bị can, bị cáo được đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án là vấn đề mới, nếu quy định không khoa học thì gây nhiều phức tạp cho quá trình điều tra và cán bộ điều tra. Thứ trưởng Thường trực Đặng Văn Hiếu ủng hộ việc đưa vấn đề bị can, bị cáo có quyền này nhưng phải thoả mãn 4 điều kiện: Một là trong trường hợp bị can, bị cáo không có người bào chữa; hai là thời điểm đọc sau khi kết thúc điều tra hoặc sau khi có quyết định đưa vụ án ra xét xử; ba là trong trường hợp nếu bị can, bị cáo có yêu cầu; thứ tư là chỉ được đọc trên bản sao hoặc tài liệu đã được số hoá, không được đọc tài liệu chính thức (đề phòng trường hợp xé tài liệu).

Về vấn đề bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung, Thứ trưởng Thường trực Đặng Văn Hiếu cho rằng, mục đích chính là nhằm chống bức cung, nhục hình, nhưng có nhiều trường hợp vụ án bắt quả tang, chứng cứ rõ ràng rồi, nhận tội rồi thì không cần thiết ghi âm, ghi hình nữa. Trong thực tế cũng không có đủ điều kiện cơ sở vật chất để thực hiện điều này, chưa kể là rất tốn kém. Chỉ đối với một số trường hợp phục vụ quá trình điều tra sau này hoặc quá trình tuyên truyền, chẳng hạn như đối với tội phạm chung thân, tử hình. Đại biểu đề nghị không nên ghi điều này trong luật vì nó không cần thiết đối với tất cả các trường hợp.

Về vấn đề mở rộng các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra như Kiểm ngư, Thuế, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Thứ trưởng Thường trực   Đặng Văn Hiếu cho rằng, việc mở rộng là không phù hợp bởi vì đó là những cơ quan hoạt động gần CQĐT, nếu phát hiện vấn đề gì thì có thể trao đổi ngay với CQĐT. Riêng lực lượng Kiểm ngư có thể xa xôi hơn một chút nhưng lại có lực lượng BĐBP, Cảnh sát biển bổ sung.