Để người làm khoa học có thể phát huy được khả năng của mình

- Bộ trưởng có sáng kiến gì khả thi để hỗ trợ sáng tạo cho những người không đi theo con đường nghiên cứu khoa học chuyên nghiệp, thậm chí không có bằng cấp, để họ có thể thương mại hoá các sáng chế của mình?

Năm 2012, Chính phủ đã ban hành Nghị định về sáng kiến, trong đó quy định rất rõ người dân làm gì, cơ quan quản lí Nhà nước hỗ trợ cái gì. Chúng tôi rất mong người dân ngay từ khi có ý tưởng nên liên hệ với các cơ quan quản lí về khoa học công nghệ. Bộ đã yêu cầu 63 Sở Khoa học – Công nghệ các địa phương phải luôn quan tâm đến những sáng kiến của người dân, nếu vượt quá thẩm quyền phải báo cáo cấp trên.

- Nhưng cụ thể người dân phải tới đâu để được hướng dẫn?

Người dân nên liên hệ với Sở Khoa học - Công nghệ tỉnh, thành phố.  Trên cơ sở đó, Sở sẽ hướng dẫn người dân cách thức liên hệ với các Viện nghiên cứu chuyên ngành.

- Còn về bản quyền sở hữu trí tuệ thì sao, thưa Bộ trưởng?

Nếu người dân không sử dụng tiền ngân sách Nhà nước thì họ là chủ sở hữu 100%. Còn nếu Nhà nước hỗ trợ kinh phí thì sẽ chia sẻ quyền sở hữu theo tỉ lệ hai bên cùng đóng góp.

- Nhưng làm sao để tránh tình trạng bị ăn cắp ý tưởng?

Nếu người dân tìm đến cơ quan quản lí Nhà nước thì sẽ được hỗ trợ đăng kí bản quyền, khi đó các sáng kiến sẽ được bảo hộ. Còn nếu người dân bỏ qua, ý tưởng của họ bị ăn cắp thì họ sẽ bị mất quyền lợi rất nhiều.

- 13 nhà vô địch Olympia chỉ có 1 về nước làm việc. 70% du học sinh Việt Nam muốn ở lại nước ngoài công tác. Theo Bộ trưởng, làm sao để ngăn cản tình trạng chảy máu chất xám hiện nay?

Chúng ta phải tạo ra môi trường làm việc thật tốt, có thể không được như các nước phát triển nhưng ít nhất cũng phải làm cho người làm khoa học cảm thấy có thể phát huy được khả năng của mình. Bộ đang báo cáo Chính phủ xây dựng cơ sở nghiên cứu có điều kiện làm việc tương đối hiện đại, đó là Viện Nghiên cứu Việt Nam – Hàn Quốc. Ở đó tập trung những nhà khoa học giỏi, có đủ phòng thí nghiệm, trang thiết bị hiện đại.  Với điều kiện làm việc như vậy có thể thu hút được những chuyên gia giỏi, những du học sinh đã từng đoạt giải Olympic  về nước làm việc.

- Nhưng đó mới chỉ là mô hình thử nghiệm?

Nếu chúng ta thí điểm thành công, giữ được chân người tài thì sẽ sửa đổi Luật, Nghị định, Thông tư liên quan.  Khi đó, hàng trăm Viện nghiên cứu của Việt Nam sẽ có cơ chế chính sách thu hút người giỏi trở về. Với chính sách hiện nay, ngay cả Viện lớn như Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam cũng không đủ sức thu hút người giỏi ở nước ngoài.

- Xin cảm ơn Bộ trưởng