COVID-19, ý thức quyết định sự thành bại
Dịch bệnh COVID-19 đang trở thành bóng ma ám ảnh nhiều quốc gia trên thế giới khi số quốc gia nhiễm, số người nhiễm, số người chết gia tăng lên từng ngày theo cấp số nhân. Đáng sợ hơn, trong điều kiện giao thông đi lại là nhu cầu tất yếu của con người trong một xã hội phát triển, giao thương vẫn diễn ra, những người mang mầm bệnh không được khai báo y tế có thể lây lan ra cộng đồng như trường hợp của N.H.N., 26 tuổi, ca bệnh thứ 17 tại Việt Nam, cô gái bị cộng đồng lên án kịch liệt trong mấy ngày qua.
Có người đã so sánh với dịch bệnh H1N1 cách đây 11 năm với mức hoành hành đáng sợ khi toàn thế giới có 1,6 triệu người nhiễm với 300 ngàn người chết, tỷ lệ chết là 17,4 %, cao hơn rất nhiều lần tỷ lệ chết của virus COVID-19 là 3,4 %. Khi đó, trong 4 tháng,Việt Nam có gần 1 vạn ca nhiễm và hơn 20 ca tử vong vì H1N1. Còn hiện nay, mức độ hoành hành của dịch bệnh COVID-19 ngày càng tăng lên, mạnh thêm và chưa hề có dấu hiệu dừng lại.
Cũng chưa thể so sánh hậu quả của hai loại dịch bệnh này. Nhưng cho dù mạnh yếu thế nào thì nỗi sợ về dịch bệnh không chỉ là nỗi sợ về sự cách ly, cái chết mà còn là nỗi sợ hãi về một cuộc sống bị đảo lộn, kinh tế trình trệ, học sinh không thể đến trường, khách sạn không có ai đến ở, quán hàng đóng cửa, doanh nghiệp lao đao…
 |
Như một sự mặc định trong quan niệm từ cổ xưa, trong lịch sử loài người, dịch bệnh hoành hành từng là nỗi khiếp sợ của thế giới thời mông muội, khi mà dịch bệnh thời kỳ đó, được lý giải là cơn thịnh nộ, sự trừng phạt của thánh thần bởi tội lỗi của loài người. Hay thời trung đại và cận đại, khi khoa học kỹ thuật, y tế chưa phát triển, dịch bệnh cũng được coi là nỗi khiếp đảm của nhân loại khi người ta không biết nguyên nhân thực sự của các bệnh truyền nhiễm. Họ xem những người bệnh đó là bị thánh thần trừng phạt hay quỹ dữ nhập vào người.
Cho đến năm 1878, nhà bác học người Pháp Louis Pasteur – cha đẻ của ngành vi sinh vật học, phát hiện ra sự tồn tại của vi khuẩn và tìm ra các loại vắc xin phòng bệnh, với niềm đam mê nghiên cứu về bệnh dịch sau cái chết của ba người con gái do mắc bệnh thương hàn và ung thư. Cách đối xử với người bị nhiễm cũng rất phi nhân tính, kỳ thị, thậm chí rất độc ác như có hành vi châm lửa đốt hoặc chôn sống. Dù dưới mức độ nào thì dịch bệnh cũng là một dạng thiên tai hoặc nhân tai…mà khoa học hiện đại ngày nay còn chưa có những kết luận xác đáng về nguồn gốc phát sinh và biến thể của nó. Nó vẫn đeo đẳng loài người như một lời nguyền đáng sợ.
Nói như vậy, để thấy rằng, nếu loại trừ những hành vi thiếu ý thức đáng bị lên án như trường hợp bệnh nhân N đi du lịch ở các nước có dịch, có hiện tượng nhiễm nhưng không khai báo y tế để cách ly ngay khi về nước. Bệnh nhân thứ 17 của Việt Nam là một nạn nhân của virus SARS-CoV-2, cùng với hơn 100 ngàn người nhiễm trên thế giới tại hơn 90 quốc gia cho đến thời điểm này. Và cũng không ai dám chắc thời gian ủ bệnh 14 ngày sắp tới, những ai sẽ là nạn nhân tiếp theo của virus chết người SARS-CoV-2.
Trở lại với những nỗ lực phòng dịch của Việt Nam bị tổn hại sau hành vi thiếu ý thức của một cô gái về từ vùng dịch. Rõ ràng, trong thời đại ngày nay, con người có thể chế ngự được thiên tai, dịch họa và ngăn chặn nó (Việt Nam là quốc gia đã từng ngăn chặn thành công đại dịch SARS vào năm 2003). Vậy nhưng, hành vi thiếu ý thức của một người đã đẩy cả cộng đồng, cả đất nước vào thử thách. Tất cả phải tất bật đối phó, từ chính quyền đến người dân. Học sinh chưa thể trở lại trường, Quân đội căng mình ra chống dịch. Hệ thống y tế phải căng mình hoạt động điều tra dịch tễ, khoanh vùng, cách ly, chữa trị. Hai ca nhiễm dương tính với SARS– CoV-2 do tiếp xúc gần với cô gái cũng đã được kết luận chiều qua, khiến bệnh nhân thứ 17, nạn nhân của COVID-19 phút chốc trở thành tội đồ lây lan dịch bệnh.
Để quản lý xã hội, pháp luật là công cụ điều chỉnh hành vi của con người. Cùng với các quy phạm pháp luật thì hành vi của con người còn được điều chỉnh bằng đạo đức xã hội và dư luận xã hội. Nếu như pháp luật dùng hình phạt để điều chỉnh hành vi của con người, xác định ranh giới phải làm, không được làm và được làm thì đạo đức xác định giới hạn cho điều thiện và điều ác, hướng con người đến sự tự giác tuân thủ, xác lập những hành vi nên làm, không nên làm; được điều chỉnh bằng dư luận xã hội và lương tâm của chủ thể hành động.
Trong trường hợp này, hành vi của bệnh nhân thứ 17 cần làm là tự giác khai báo y tế, không được giấu bệnh. Có nghĩa, chưa xét đến các quy định của pháp luật thì cô gái cũng đã bị dư luận xã hội phán xét khi khai không đúng sự thật hành trình di chuyển, gây hoạ cho muôn người. Sự phán xét của dư luận lúc này còn nặng nề hơn cả chế tài xử lý của pháp luật. Âu đây cũng là bài học đắt giá cho tất cả mọi người.
Mức độ lan truyền dịch bệnh ít hay nhiều phụ thuộc vào hành vi, ứng xử của con người. Nếu mỗi người đều có sự quan tâm, lo lắng cho người khác, khai báo y tế đầy đủ, không trốn cách ly, tích cực phòng bệnh cho bản thân và gia đình, cộng đồng; nếu mỗi người ai cũng tuân thủ điều hành của Nhà nước, không làm loạn lên gây hoang mang cho cộng đồng, tin tưởng, tạo điều kiện cho Chính phủ trong phòng chống dịch… hẳn virus nguy hiểm nào cũng sẽ bị đẩy lùi. Hành vi của bệnh nhân N. là bài học đắt giá, đừng để ai đó lại vô tình hay hữu ý, vì ý thức hay nhận thức mà tiếp tục trở thành tội đồ phát tán bệnh dịch, dù họ cũng là nạn nhân của virus nguy hiểm.
Lúc này đây, điều cần nhất là sự tự giác và niềm tin. Việt Nam đã chữa khỏi 16/16 ca nhiễm trước đó. Chúng ta tin tưởng tiếp tục thành công trong cuộc chiến đẩy lùi COVID-19 bằng những kinh nghiệm đã có và bằng trách nhiệm, nỗ lực, ý thức cao của mỗi người dân.
