Thật hợp lí, Hoàng Đạo, người quá rành với các vụ xử án, đã viết tựa cho “Đoạn tuyệt” (1936) của Nhất Linh, cuốn tiểu thuyết kể về cuộc đời cô Loan mang tội giết chồng. Theo Hoàng Đạo, Loan “là một cô gái mới”, nhưng vì cha mẹ, phải chọn cuộc đời làm dâu “nô lệ trong nơi tối tăm tù hãm” trong chế độ “đại gia đình”.
Với “Trước vành móng ngựa”, đăng nhiều kỳ trên Ngày Nay, Phong Hóa, lần đầu tiên có một tác giả chuyên viết về xử án, luật pháp từ góc nhìn chuyên môn và khả năng vận dụng khéo léo thể tài báo chí. Tác giả đó là Nguyễn Tường Long dưới bút danh Tứ Ly, Hoàng Đạo.
Trong khuôn nền xã hội thuần nông, tập người mù mờ luật pháp không phải là hiếm. Mặc dù vẫn có các bộ luật của triều đình (nhà vua) nhưng về cơ bản, người dân chỉ đối mặt và ứng xử chủ yếu với các quy định thường xuyên gói gọn trong hương ước làng xã. Ý thức về một thứ dân luật liên quan đến cá nhân được chuyển hóa chủ yếu bằng các vụ kiện cáo vốn chưa bao giờ giảm nhiệt ở địa phương.
Hình ảnh công đường và quan tòa dường như không thật sự rõ ràng và xuyên suốt trong hệ thống các loại truyện kể của người Việt thời trung đại. Thực tế thiết lập và thực thi pháp luật như đã nói ở trên có vẻ chưa tạo nguồn cảm hứng tích cực để biến các công đường, các phiên xét xử trở thành một chủ đề nổi bật. Trong trường hợp chúng đi vào ngôn từ, không ít dấu hiệu bất thường được chăm chút mô tả.
