Sẽ loại bỏ 20% doanh nghiệp khai khoáng

Bất cập nhất của hoạt động khai khoáng hiện nay là tình trạng khai thác một cách ồ ạt nhưng lợi nhuận chủ yếu rơi vào tay doanh nghiệp, ngân sách Nhà nước thu được không đáng kể, người dân địa phương không được hưởng lợi ích. Điều này đòi hỏi phải điều chỉnh lại chính sách về khoáng sản nhằm minh bạch hoạt động khai khoáng, tạo nguồn thu cho ngân sách.

Điểm đột phá trong Luật Khoáng sản 2010 là quy định về đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Nếu như trước đây, việc cấp mỏ được thực hiện theo cơ chế xin – cho, doanh nghiệp nào nộp đơn trước thì được cấp phép, thì nay, sau khi đấu giá, các doanh nghiệp sẽ phải trả một khoản tiền lớn, đồng thời vẫn phải thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác.

Hiện nay, Hội đồng đấu giá quyền khai thác khoáng sản của Bộ Tài nguyên và Môi trường đang tổ chức đấu giá quyền khai thác đối với 4 mỏ khoáng sản lớn đầu tiên. Cụ thể, mỏ cát thạch anh (cát trắng) tại khu vực xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên-Huế có giá khởi điểm 18 tỉ đồng, đặt cọc trước 900 triệu đồng.

Mỏ quặng sắt tại huyện Yên Lập và huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ có giá khởi điểm R=2% (R là mức thu cấp quyền khai thác khoáng sản, được quy định bằng tỉ lệ phần trăm giá trị khai thác của mỏ), tiền đặt trước là 1 tỉ đồng.

Mỏ fluorit tại xã Phan Thanh, huyện Nguyên Bình tại tỉnh Cao Bằng có giá khởi điểm R=2%, mức tiền đặt trước là 500 triệu đồng. Mỏ đá metacacbonat tại xã Suối Giàng và xã Sơn Thịnh, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái có giá khởi điểm R=1%, tiền đặt trước là 1,5 tỉ đồng. Phiên đấu giá dự kiến tổ chức từ ngày 1 đến 15/7.

Trao đổi với PV Báo CAND, ông Nguyễn Văn Thuấn, Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất - Khoáng sản Việt Nam cho biết, Tổng cục sẽ lần lượt đưa các mỏ khoáng sản lớn ra đấu giá. Các mỏ được ưu tiên đấu giá là các mỏ nằm trong quy hoạch đã được phê duyệt và thị trường có nhu cầu.

Những doanh nghiệp và cá nhân có đủ điều kiện tham gia đấu giá và trả giá cao hơn sẽ được Nhà nước cấp mỏ. Những trường hợp không đấu giá và những trường hợp được cấp phép trước ngày Luật Khoáng sản 2010 có hiệu lực sẽ phải nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.

Việc thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản là nhằm tạo công bằng với những người đấu giá. Tổng cục Địa chất - Khoáng sản Việt Nam cho biết, đơn vị này đã thẩm định 452/612 hồ sơ tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, với tổng số tiền hơn 40.000 tỉ đồng.

Trong đó, có 165/452 hồ sơ đã được Bộ Tài nguyên - Môi trường phê duyệt với tổng số tiền hơn 19.000 tỉ đồng, thu trong năm 2014 gần 3.000 tỉ đồng. Ngoài ra, các địa phương cũng đã phê duyệt tiền cấp quyền khai thác khoáng sản với tổng số tiền gần 1.000 tỉ đồng, thu trong năm 2014 gần 300 tỉ đồng.

Đấu giá khoáng sản sẽ giúp tăng nguồn thu ngân sách.

Doanh nghiệp yếu kém sẽ bị loại bỏ

Ông Thuấn khẳng định, việc đấu giá và thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản là chính sách đúng đắn nhằm quản lí hiệu quả nguồn tài nguyên quốc gia, tạo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, qua đó phân bổ nguồn thu cho các địa phương để đầu tư cho hạ tầng cơ sở, an sinh xã hội, cải tạo môi trường và những hệ lụy khác do khai thác khoáng sản gây ra.

Theo quy định hiện nay, tiền đấu giá và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản sẽ được phân bổ 70% về ngân sách Trung ương, 30% về ngân sách địa phương đối với mỏ do Trung ương cấp.

Với mỏ do địa phương cấp, 100% được dành cho ngân sách địa phương. Khi tiến hành đấu giá và thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, dự kiến 20% doanh nghiệp làm ăn không hiệu quả sẽ bị loại bỏ bởi số tiền phải nộp rất lớn, ít nhất cũng vài tỉ đồng, có doanh nghiệp phải nộp hàng nghìn tỉ đồng.

Để đấu giá thành công đòi hỏi phải đánh giá chính xác trữ lượng nhằm hạn chế rủi ro cho doanh nghiệp cũng như không để xảy ra việc Nhà nước bán rẻ tài nguyên. Tuy nhiên, hiện nay, việc đánh giá trữ lượng vẫn chủ yếu theo các tài liệu địa chất cũ, độ tin cậy chưa cao.

Về vấn đề này, ông Thuấn cho biết, doanh nghiệp được tự bỏ tiền ra thuê người thăm dò, đánh giá trữ lượng, cơ quan quản lí nhà nước chỉ giám sát quá trình đó. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải chọn được người giỏi, có kinh nghiệm để thăm dò chính xác. Nếu thăm dò thiếu chính xác, khi khai thác sản lượng thực tế không như sản lượng thăm dò thì doanh nghiệp phải chịu hoàn toàn rủi ro.

Trước việc nhiều doanh nghiệp cho rằng quy định đóng tiền một lần gây khó cho doanh nghiệp vì số tiền lớn quá, ông Thuấn khẳng định: “Khai thác khoáng sản chỉ là cuộc chơi cho những người có năng lực tài chính và có bản lĩnh, chấp nhận rủi ro. Khoáng sản nằm dưới lòng đất, không biết phân bổ thế nào, chi phí đầu tư thăm dò, khai thác rất lớn. Do đó, ngoài năng lực tài chính đòi hỏi doanh nghiệp còn phải có kinh nghiệm trong khai thác. Hiện nay đã cho phép doanh nghiệp đóng tiền nhiều lần, ví dụ giấy phép 30 năm thì được đóng tiền trong 15 năm”.

Tuy nhiên, ông Thuấn cũng cho rằng, các doanh nghiệp khai khoáng hiện đang gặp nhiều khó khăn do giá khoáng sản xuống thấp, giá bán thấp hơn giá thành. Tổng cục Địa chất - Khoáng sản Việt Nam sẽ tham mưu cho Bộ Tài nguyên - Môi trường trình Chính phủ giãn cách thời gian thu tiền để gỡ khó cho doanh nghiệp.