Nước mắm và… vé số (!)

Điều mà nhiều người mong đợi liên quan đến những sai phạm của Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam (Vinastas) rốt cuộc cũng đã được chính thức công bố tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ vào chiều 29-11 vừa qua. Ai đứng sau Vinastas khi tổ chức này công bố kết quả khảo sát “nước mắm có thạch tín”? Câu hỏi đã được trả lời: Công ty TNHH Liên doanh T&A Ogilvy, một liên doanh giữa Công ty Tư vấn truyền thông T&A và Tập đoàn WPP – doanh nghiệp có trụ sở chính tại Hà Nội đi vào hoạt động từ cách nay hơn 20 năm. 

Tuy nhiên, thông tin về sự tài trợ - đứng sau của Công ty Liên doanh này đối với Vinastas trong phi vụ có ý “giết chết” nước mắm truyền thống không được cụ thể. Hay trước câu hỏi: Ai bơm tiền cho công ty tư vấn truyền thông vừa kể tài trợ Vinastas khảo sát nước mắm?, lãnh đạo Bộ Công Thương đã né tránh câu trả lời.

Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, hiện sai phạm của Vinastas vẫn còn đang trong giai đoạn xử lý. Do vậy, đi cùng với câu trả lời: Vinastas sẽ bị xử lý sao?, những vấn đề có liên quan, trong đó có thông tin về đơn vị “đứng sau” chắc chắn sẽ được tiếp tục ngành chức năng công khai, “trả nợ” dư luận.

Hộ sản xuất gia đình ở thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang chưng cất nước mắm theo cách truyền thống, gia truyền.

Nước mắm truyền thống xem ra đã dịu cơn mặn đắng bởi hành vi khởi nguồn từ Vinastas, câu chuyện liên quan đến vé số lại bùng phát nhất là khi chỉ trong thời gian ngắn, hàng loạt người “rinh” giải đặc biệt (Jackpot). Người trúng giải vài chục tỷ, thậm chí gần trăm tỷ đồng thì vẫn tưởng đang mơ; hàng ngàn người đang nuôi hy vọng sẽ… đổi đời. Riêng Vietlott - đơn vị phát hành loại vé số “kiểu Mỹ” này thì xóa tan mọi ngờ vực từ dư luận bằng ba thật (trả thưởng là có thật! vé trúng thưởng là thật! và người trúng thưởng là có thật!).

Doanh thu xổ số truyền thống đang giảm, điều này cũng có nghĩa là người nghèo chuyên sống bằng nghề bán vé số dạo sẽ gặp khó khăn.

Trong khi nhiều người đang “ăn vé số”, “ngủ vé số” và “chiêm bao thấy trúng số Vietlott” thì cộng đồng doanh nghiệp xổ sổ truyền thống của 21 tỉnh, thành khu vực phía Nam, hàng chục vạn người nghèo khó bấy lâu nay mưu sinh bằng công việc bán vé số lại buồn so, bức xúc. Các doanh nghiệp xổ số truyền thống mới đây thống nhất sẽ điều chỉnh giải đặc biệt từ 1,5 tỷ lên tròn 2 tỷ vào đầu năm 2017 để giữ “thượng đế”; đồng thời đề nghị cấp thẩm quyền khẩn trương chấn chỉnh hoạt động của Vietlott vì cho rằng đơn vị này ít nhất đã có ba cái sai: phát hành sai địa bàn – sai phương thức và sai mệnh giá …

Việc ai đúng, ai sai hiện cũng chưa ngã ngũ. Tuy nhiên, ai cũng biết vé số truyền thống tại khu vực các tỉnh thành phía Nam có thời gian phát triển lâu đời và thị trường khu vực phía Nam chiếm gần 90% doanh thu của cả nước. Bộ tài chính cho biết doanh thu của toàn thị trường xổ số đến hết quý III/2016 là gần 57.000 tỷ đồng; và con số dự kiến của năm 2016 là 75.000 tỷ đồng, trong đó doanh thu của xổ số điện toán – loại hình sinh sau, đẻ muộn (mới chính thức từ trung tuần tháng 7-2016) dự kiến chiếm 1.3 % doanh thu của toàn thị trường.

Dù Bộ Tài chính khẳng định những quy định của pháp luật về kinh doanh xổ số là đầy đủ (Bộ sẽ đảm bảo vai trò quản lý nhà nước để các công ty xổ số thực hiện đúng quy định của pháp luật; sẽ đề nghị cơ quan chức năng tại địa phương phối hợp quản lý giám sát và xử lý vi phạm nếu có); Vietlott không gây ảnh hưởng đến doanh thu của các công ty xổ số kiến thiết truyền thống,… song, thời gian qua vẫn có nhiều luồng dư luận trái chiều do góc nhìn hoặc là đứng hẳn về Vietlott hoặc vé số truyền thống. “Mua vé số là góp phần làm ích nước, lợi nhà” - tôi nhớ slogan này không chỉ đánh thức lòng tự giác của người mua mà còn gắn chặt với nhiệm vụ chính trị mà các doanh nghiệp vé số truyền thống mấy chục năm qua. Và hôm nay, với Vietlott chắc cũng không ngoại lệ.

Làm sao để hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do xung đột theo kiểu “tự giết nhau trên sân nhà” đó là điều nên làm trong câu chuyện vé số hôm nay. Và báo chí – với sứ mệnh, trách nhiệm cao cả, cùng với đạo đức nghề nghiệp của mình, đừng để đất cho “truyền thông bất lương” có cơ hội sống và trổi dậy.

Đều cùng mục đích ích nước lợi nhà, giữa vé số truyền thống và vé số Vietlott cần có sự hài hòa, chia sẻ thị phần một cách hợp lý. Trong ảnh: Người phụ nữ nghèo này mưu sinh bằng nghề bán vé số (cả vé số truyền thống lẫn Vietlott) trên chuyến đò ngang vượt sông Hậu từ Cần Thơ sang Vĩnh Long.

Khi ngồi suy ngẫm về điều này, tôi vẫn nhớ buổi chiều mưa, có bà cụ còng lưng, chân trần, di chuyển khó khăn trên mõm phà Vàm Cống. Tay bà cầm xấp vé số truyền thống, đến nghẹn ngào nài nỉ từng người mua giúp. Có người mua ủng hộ vì thương cụ nhưng nhiều người lắc đầu, thậm chí cứ hỏi tìm loại vé số của Vietlott mà bà không có trên tay. Tôi mua giúp cụ 3 tờ, cho cụ 20.000 đồng. Cụ lắc đầu cảm ơn nói rằng chỉ nhận tiền bán vé số. Giờ xổ số sắp bắt đầu, phà vẫn đang còn chầm chậm giữa dòng sông Hậu. Không khóc như nhiều người trẻ bán vé số giờ cuối mà tôi từng thấy, mắt buồn buồn, cụ thở dài nói với tôi: “Ế ẩm kiểu này, nước mắm cũng chẳng có mà ăn!”