'Tiếng thơ lay động đất trời…'

Hơn 200 năm qua, “Truyện Kiều” đã gắn bó với người dân Việt Nam. Nằm trong nôi chúng ta đã được nghe bà, nghe mẹ đọc Kiều, ngâm Kiều, ru ngủ à ơi theo tiếng võng. “Truyện Kiều” là tác phẩm không phân biệt người đọc, nó vừa mang tính bác học vừa mang tính bình dân. Chính vì vậy, bác nông dân cày ruộng vẫn say sưa với một vài câu Kiều; người lính trên rừng Trường Sơn trong những năm lửa đạn chiến tranh vẫn bắc võng ngâm Kiều trong những chặng đường hành quân; nhiều thế hệ giáo viên, học sinh vẫn say sưa nghiên cứu “Truyện Kiều” trên giảng đường đại học... 

Một hoạt động nhân kỷ niệm ngày sinh đại thi hào Nguyễn Du.

Về tác phẩm Truyện Kiều từ trước tới nay đã được rất nhiều học giả dày công nghiên cứu, có người đã dành cả cuộc đời để đi tìm cái hay cái đẹp trong 3.254 câu Kiều. Sức lan tỏa của “Truyện Kiều” trong đời sống xã hội rất mãnh liệt. Có thể nói, nhân loại hiếm có tác phẩm văn học nào có ảnh hưởng sâu rộng trong các lĩnh vực đời sống xã hội như “Truyện Kiều”. Do yêu “Truyện Kiều” mà nảy sinh nhiều loại hình nghệ thuật xung quanh “Truyện Kiều”: tập Kiều, lẩy Kiều, bình Kiều, vịnh Kiều...; thậm chí còn dùng “Truyện Kiều” để bói toán vận hạn tốt xấu (bói Kiều). “Truyện Kiều” được dựng thành phim, đưa lên sân khấu: Tuồng, chèo, cải lương, hội họa..., và còn có cả một cuốn Từ điển để học giả, người đọc tra cứu điển tích ngữ nghĩa…

Để kỷ niệm 250 năm ngày sinh đại thi hào Nguyễn Du, hơn một năm qua, tỉnh Hà Tĩnh phối hợp với các bộ, ngành trung ương đã tích cực chuẩn bị nhiều chương trình cho lễ kỷ niệm. Tối 5-12, lễ kỷ niệm 250 năm ngày sinh Nguyễn Du sẽ được tổ chức tại thành phố Hà Tĩnh. Chương trình nghệ thuật đặc sắc tôn vinh Nguyễn Du và “Truyện Kiều” có chủ đề "Tiếng thơ ai động đất trời" được thể hiện qua 5 chương: Vùng địa linh nhân kiệt - áo gấm về làng; Quê mẹ Kinh Bắc; Tiếng thương như tiếng mẹ ru; Nguyễn Du viết truyện Kiều - đất nước hóa thành văn; Khúc vui xin lại so dây cùng người. Năm 1964 tại Béc-lin (Liên bang Đức), Hội đồng Hòa Bình thế giới họp từ ngày 6 đến ngày 9-12 và ra Quyết nghị lấy năm 1965 là năm kỷ niệm 200 năm năm sinh Nguyễn Du trên toàn thế giới cùng với 8 danh nhân khác đã có những đóng góp lớn cho nền văn hóa của nhân loại. Kể từ đó đến nay, Nguyễn Du và tác phẩm “Truyện Kiều” được nhân loại ngày một tôn vinh. Giờ đây, “Truyện Kiều” đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới: Anh, Pháp, Nga, Đức, Trung Quốc, Tây Ban Nha, Tiệp Khắc, Hung-ga-ri, Bun-ga-ri, Nhật Bản, Lào, Thái Lan, Hàn Quốc… Năm 1926, dịch giả người Pháp Rơ-ne-cry-sac khi dịch “Truyện Kiều” đã viết bài nghiên cứu dài 96 trang, có đoạn viết: “Kiệt tác của Nguyễn Du có thể so sánh một cách xứng đáng với kiệt tác của bất kỳ quốc gia nào, bất kỳ thời đại nào”. Cuối cùng ông kết luận: “Sung sướng thay bậc thi sĩ với một tác phẩm độc nhất vô nhị đã làm rung động và ca vang tất cả tâm hồn của một dân tộc”. Theo cách tính của một số nhà nghiên cứu, đến nay “Truyện Kiều” của Nguyễn Du đã đạt nhiều "kỷ lục" thế giới: Thú chơi tập Kiều; Mười bản dịch “Truyện Kiều” ra tiếng Pháp; Bảy cuốn Hậu Truyện Kiều; Truyện Kiều đọc ngược; Văn hóa Kiều. Và nhiều "kỷ lục" Việt Nam như: Quyển truyện thơ duy nhất dùng để bói; Quyển sách tạo ra hiện tượng độc đáo “Vịnh Kiều”; Tác phẩm tạo ra nhiều câu đố nhất; Quyển sách tạo ra nhiều giai thoại nhất; Tác phẩm có số sách viết nhiều nhất ở Việt Nam; Quyển sách nặng nhất Việt Nam... Ngoài ra còn có rất nhiều điểm độc đáo khác ở Truyện Kiều như: Quyển sách bằng chữ Nôm được in đi in lại nhiều lần nhất; Tác phẩm có số lượng các bài báo viết về nó nhiều nhất; Trong 4 năm gần đây nhất có thêm 20 quyển sách nghiên cứu về “Truyện Kiều”; “Truyện Kiều” là quyển sách có đời sống thăng trầm nhất; Tác phẩm văn học đầu tiên của Việt Nam làm điểm tựa cho một luận án Tiến sĩ của người nước ngoài và cũng là cơ sở cho nhiều luận án Tiến sĩ nhất; Tác phẩm được đưa lên sân khấu với nhiều thể loại nhất; “Truyện Kiều” là tác phẩm văn học mà hội họa đã qui tụ nhiều danh họa hàng đầu; Văn bản mà người ta cãi nhau về chữ nghĩa nhiều nhất... Tiến sĩ Võ Hồng Hải, một người con Hà Tĩnh, nhà nghiên cứu về Nguyễn Du và “Truyện Kiều” cho biết: “Truyện Kiều” đã ảnh hưởng sâu rộng đối với mọi tầng lớp nhân dân Hà Tĩnh. Qua các dịp lễ kỷ niệm, “Truyện Kiều” lại được vinh danh trong lòng người dân Hà Tĩnh. Tổ chức kỷ niệm ngày sinh của đại thi hào một cách trọng thể là một dấu mốc lớn trong việc nghiên cứu, đánh giá và khẳng định, tôn vinh Nguyễn Du và “Truyện Kiều”.