Cổ phần hóa Hãng phim truyện Việt Nam: Thêm tia hy vọng

Thứ Năm, 19/05/2016, 13:47

Một vấn đề thu hút được sự quan tâm khá lớn của dư luận thời gian qua đó là việc Nhà nước đã chính thức tiến hành cổ phần hóa Hãng phim truyện Việt Nam (VFS) sau một thời gian dài tồn tại lay lắt. Có rất nhiều ý kiến trái chiều nhau xung quanh sự việc này. Tuy nhiên, với những gì diễn ra khá lâu ở đơn vị được ví như "anh cả đỏ" của nền điện ảnh này thì giờ đây quyết định "Cổ phần hay là chết?" là chọn lựa duy nhất..

1.Câu chuyện cổ phần hóa VFS - đơn vị đầu đàn của điện ảnh Việt Nam đã được nhắc đi nhắc lại từ nhiều năm qua. Được thành lập từ năm 1953, với lịch sử tồn tại hơn nửa thế kỷ, rất nhiều những bộ phim có giá trị, nhiều gương mặt nghệ sĩ tài năng nổi tiếng đã được sản xuất, nuôi dưỡng từ địa chỉ này. Tuy nhiên, hãng rơi vào tình trạng hoạt động cầm chừng, sống lay lắt cũng đã diễn ra trong một thời gian khá dài. Cơ sở vật chất tại số 4 Thụy Khuê thì xuống cấp trầm trọng, bao năm nay vẫn là những dãy nhà cấp 4 tồi tàn.

Một năm, hãng chỉ sản xuất khoảng 2 phim đặt hàng của nhà nước. Hầu hết các nghệ sĩ của hãng không có việc làm, phải kiếm sống bằng các công việc bên ngoài. Thu nhập bình quân của người lao động tại đây ngày càng giảm sút, năm 2014 chỉ đạt trung bình 2,5 triệu đồng/tháng.

Hãng phim truyện Việt Nam đang đứng trước sự thay đổi mạnh mẽ của cơ chế.

Hơn 20 năm qua, VFS rơi vào cảnh thua lỗ triền miên. Cho tới thời điểm này, xác định giá trị doanh nghiệp cổ phần hóa, VFS có khoản lỗ lũy kế lên tới 39,6 tỷ đồng, chủ yếu do các bộ phim làm theo đơn đặt hàng của Nhà nước (trong giai đoạn 2004 - 2014 lỗ 34,3 tỷ đồng). Hiện nay, công ty còn nợ tiền thuê đất 5,7 tỷ đồng...

Rõ ràng, việc cổ phần hóa là một chủ trương lớn và đúng đắn của nhà nước và là xu hướng tất yếu đối với các đơn vị, doanh nghiệp để thoát khỏi tình trạng làm ăn thua lỗ trì trệ. Tuy nhiên, nó luôn thực sự phức tạp với các đơn vị trong lĩnh vực văn hóa bởi với những đơn vị này, đôi khi lợi nhuận chưa chắc đã phải là mục tiêu duy nhất.

Trong lĩnh vực Điện ảnh, có 5 doanh nghiệp là Hãng phim truyện I, Hãng phim Giải phóng, Hãng phim Hoạt hình, Hãng phim truyện Việt Nam và Hãng phim Khoa học - Tài liệu Trung ương thì duy nhất có Hãng phim Khoa học - tài liệu Trung ương không được Chính phủ đồng ý cổ phần vì đây là doanh nghiệp đặc thù nên giữ là Công ty TNHH một thành viên với 100% vốn nhà nước. Còn tất cả các đơn vị khác đều bước và con đường cổ phần hóa.

Việc cổ phần hóa VFS thực ra đã được tiến hành từ khá lâu trong xu hướng tất yếu với các công ty TNHH một thành viên như VFS. Nhưng sự việc chỉ thật sự bùng nổ, gây tranh cãi khi nhà đầu tư chiến lược của Hãng được gọi tên bởi Tổng công ty Vận tải Thủy (VIVASO) - một đơn vị không liên quan gì tới điện ảnh và họ chỉ phải bỏ 32,5 tỷ đồng đã có thể nắm giữ 65% cổ phần trong Hãng. Số cổ phần còn lại được chia theo phương án: 20% do Nhà nước nắm giữ, 4,5% do cán bộ, công nhân viên nắm giữ vào đấu giá công khai 10,5%.

Việc cổ phần hóa VFS đã khiến dư luận xôn xao, đặc biệt không ít nghệ sĩ từng công tác tại đơn vị này tỏ ra lo ngại, thậm chí bất bình với những gì đang diễn ra. Và mấu chốt của vấn đề không nằm ngoài hai nguyên nhân: tại sao đơn vị mua nó là "đại gia lái tàu" và nơi Hãng phim tọa lạc là gần 5.000m2 đất vàng sát Hồ Tây.

Một số nghệ sĩ từng có nhiều năm công tác tại Hãng như NSND Minh Châu, NSND Bùi Cường... thì lo ngại trước số phận của Hãng khi VIVASO hoàn toàn ngoại đạo với điện ảnh. Vậy thì một doanh nghiệp sẽ chèo lái con thuyền điện ảnh, một đơn vị có thương hiệu như thế nào.

Bản thân NSND Vương Đức, Giám đốc Hãng phim truyện Việt Nam thì chia sẻ: "Cá nhân tôi không thích thú gì việc cổ phần hóa, thậm chí là đau xót, tủi thân khi mà nhà nước không cần chúng tôi nữa. Đấy là tâm trạng của hầu hết anh em cán bộ Hãng phim truyện Việt Nam...Việc cổ phần bắt đầu khi nhà nước yêu cầu, chúng tôi tuân thủ một cách nghiêm túc nhất có thể mặc dù trong thâm tâm rất nhiều băn khoăn, lo lắng. Thế mà bây giờ chúng tôi thấy rằng cổ phần còn hơn là chết. Và trong trường hợp này thì không nên chết mà nên cổ phần".

2. Trước những dư luận ồn ào xung quanh việc cổ phần hóa cây đại thụ của điện ảnh Việt Nam, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã phải tổ chức một cuộc họp giải thích những thắc mắc, băn khoăn xung quanh lĩnh vực này. Theo đó, lý giải vì sao lại bán VFS cho VIVASO, Thứ trưởng Huỳnh Vĩnh Ái cho rằng, Luật Doanh nghiệp cho phép doanh nghiệp được quyền kinh doanh tất cả các ngành nghề mà pháp luật không cấm. Và lựa chọn nhà cổ phần chiến lược này vì sau 11 ngày đăng thông báo tìm nhà đầu tư thì chỉ có duy nhất VIVASO tham gia.

Bản thân giám đốc VFS, NSND Vương Đức cũng cho biết rất nhiều nhà đầu tư đến Hãng tìm hiểu việc mua cổ phần nhưng đều "một đi không trở lại", chỉ duy nhất VIVASO chấp nhận các cam kết mà Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đưa ra.

Ngoài ra, trên thực tế thì không có doanh nghiệp nào đang hoạt động điện ảnh có thể mua lại hãng. Các doanh nghiệp điện ảnh ở Việt Nam không có ai đủ tiềm lực về tài chính để mua lại. Nếu có một chút lưng vốn họ cũng sẽ để vào việc làm phim chứ không phải mua một hãng với trăm ngàn khó khăn trước mắt. Phía Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cũng trình bày phương án cổ phần hóa VFS cũng được thực hiện thận trọng, chi tiết.

Bao giờ VFS lại có được những tác phẩm điện ảnh kinh điển như trong quá khứ.

Nhà đầu tư chiến lược phải cam kết với Bộ chủ quản: không được chuyển nhượng cổ phần trong 5 năm; cam kết với đơn vị bằng văn bản trong việc hỗ trợ, thực hiện làm phim; Thực hiện đầy đủ chế độ, chính sách với người lao động; cam kết 90% doanh thu của đơn vị phải từ hoạt động điện ảnh; Trả các khoản nợ tiền thuê đất mà VFS đang nợ; Đầu tư cơ sở vật chất để làm phim; Tuân thủ phương án sử dụng đất để phục vụ sản xuất, phát triển điện ảnh, Sử dụng toàn bộ nhân viên của Hãng; sử dụng toàn bộ tiền thu được từ cổ phần hóa để đầu tư sản xuất phim; Cử 3 người của nhà nước tham gia vào Hội đồng quản trị - ban Tổng giám đốc - Ban kiểm toán...

Đặc biệt, không để mất thương hiệu Hãng phim truyện Việt Nam, tên mới của VFS sau khi cổ phần sẽ là "Công ty cổ phần đầu tư và phát triển phim truyện Việt Nam".

Giải đáp băn khoăn của nhiều người về việc "gả bán" rẻ như thanh lý trong khi ngoài thương hiệu, hãng còn khu đất vàng ở số 4 Thụy Khuê, trên đường Hoàng Hoa Thám, trường quay tại Đông Anh mà mảnh đất tại TP Hồ Chí Minh, Thứ trưởng Huỳnh Vĩnh Ái khẳng định con số VFS đang nợ hiện là hơn 90 tỷ, vốn xác thực còn là 19,7 tỷ.

Khi cổ phần hóa không tính giá trị đất vì theo luật đây là đất thuê của nhà nước nên khi cổ phần không được tính giá trị đất. Kể cả nhà đầu tư chiến lược sau này hoạt động tại đây, họ cũng phải trả tiền thuê. Với sự bao cấp của nhà nước, VFS đã được thuê với giá ưu đãi, khi có cổ phần, chắc chắn giá sẽ phải cao hơn. Và điều quan trọng nhất là "Nếu chúng ta cứ tiếp tục để VFS như hiện tại thì không có tiền nuôi cán bộ, công nhân viên. Lương hiện nay mọi người chỉ được 50%. Để tình trạng hãng phim truyện thế này sẽ không thể cạnh tranh với thị trường và chỉ có nước làm ăn thua lỗ rồi phá sản".

Chắn chắn việc "đổi chủ" sẽ là một bước ngoặt lớn với VFS. Và cho đến thời điểm này, vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều xung quanh vấn đề này. Những tâm tư, nuối tiếc, những lo ngại cho tương lai của VFS của những nghệ sĩ lão thành là điều có thể hiểu và không phải không có cơ sở. Nhưng cho đến thời điểm này, cũng chỉ có cổ phần hóa là con đường duy nhất và ngắn nhất có thể đưa điện ảnh thoát khỏi tư duy bao cấp và sống lay lắt như thời gian vừa qua.

Ngay trong lĩnh vực điện ảnh, một số nghệ sĩ có tư duy khá đổi mới trong lĩnh vực này như NSND Khải Hưng cho rằng: "Điều đáng quan tâm không phải là doanh nghiệp kia trong ngành hay ngoài ngành, mà họ sẽ quản trị hãng phim như thế nào sau khi mua lại". Hay nhà biên kịch Đinh Thiên Phúc cũng ngạc nhiên với ý kiến tại sao không thể trao hãng phim cho một doanh nghiệp ngoài ngành vì không nhất thiết họ phải biết làm phim, chỉ cần có đầu óc, họ sẽ biết thuê những người giỏi về làm phim. Rõ ràng, nếu có một cơ hội, tại sao không thử nghiệm thay vì lay lắt ngồi đó như bao năm qua.

Khánh Thảo