Kêu gọi kéo dài quá trình tham vấn đối với đập thủy điện Pak Beng

• Dự án nghiên cứu tác động của thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông vừa được Bộ TN&MT nghiệm thu
• Nguồn lợi thủy sản trên sông Mê Kông bị đe dọa bởi các đập thủy điện

Theo Liên minh cứu sông Mê Kông, sông Mê Kông là tài sản chung, mang lại nguồn tài nguyên nuôi sống hàng triệu người dân Đông Nam Á và đóng góp một cách bền vững cho sự phồn thịnh về kinh tế - xã hội của khu vực.

Đời sống của 20 triệu dân đồng bằng sông Cửu Long sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu Pak Beng được xây dựng.

Việc ra quyết định về hai dự án thủy điện Xayaburi và Don Sahong trước đó đã bộc lộ sự chia rẽ giữa các quốc gia hạ nguồn sông Mê Kông cũng như sự thất bại của Ủy hội sông Mê Kông (MRC) trong việc đưa ra một cơ chế hợp tác có ý nghĩa và có giá trị đảm bảo. Cả hai dự án trên đều không có được sự đồng thuận giữa các chính phủ hạ nguồn Mê Kông.

Tuy nhiên, việc xây dựng hai con đập vẫn được thực hiện, bất chấp các quốc gia láng giềng bày tỏ mối quan ngại về các tác động xuyên biên giới, thậm chí cả sự phản đối từ những cộng đồng địa phương chịu ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp từ dự án. Đến nay, đập thủy điện Xayaburi đã hoàn thiện hơn 70%, trong khi các văn bản hiệu chỉnh thiết kế của dự án vẫn chưa hề được công bố.

Các tác động tích lũy và xuyên biên giới của các đập thủy điện trên lưu vực sông Mê Kông hầu hết bị xem nhẹ trong quá trình ra quyết định, tạo ra tiền lệ nguy hiểm cho việc xem xét các con đập mới. “Các nghiên cứu và khuyến nghị đã bị bỏ qua trong quá trình ra quyết định đối với cả hai con đập Xayaburi và Don Sahong. Chúng tôi vô cùng quan ngại rằng quá trình ra quyết định đối với đập thủy điện Pak Beng – hiện đang trong quá trình tham vấn trước – cũng sẽ đi vào vết xe đổ này” – Liên minh cứu sông Mê Kông cho hay.

Thuỷ điện Pak Beng dự kiến được khởi công trong năm 2017, là một trong năm dự án thuỷ điện dòng chính của vùng Bắc Lào, thuộc huyện Pak Beng, tỉnh Oudomsay. Công suất của Pak Beng vào khoảng 912 MW, sản xuất điện trung bình là 4.775 GWh/năm. Công trình dự kiến hoàn tất vào năm 2023 và đưa vào hoạt động thương mại từ năm 2024. Theo kế hoạch, 90% sản lượng điện từ dự án này sẽ được bán cho Thái Lan, 10% còn lại sẽ do Tập đoàn Điện lực của Lào phân phối nội địa.

Pak Beng được thiết kế bởi một công ty của Trung Quốc là Datang Overseas Investment Co., Ltd., qua một thỏa thuận ký kết giữa Lào và Trung Quốc diễn ra từ tháng 8 năm 2007, với trị giá ban đầu 1,88 tỉ USD. Đến tháng 3-2014, Công ty Datang nhận được giấy phép môi trường từ Chính phủ Lào. Như vậy, đây là thủy điện thứ 3 Lào xây dựng trên dòng chính Mê Kông, sau Xayabury và Don Sahong, bất chấp phía Ủy hội sông Mê Kông liên tiếp đưa ra cảnh báo.

Theo báo cáo đánh giá môi trường chiến lược của Ủy hội sông Mê Kông, đập Pak Beng có nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực cao nhất tới người nghèo so với các đập dòng chính hạ nguồn. Đập này sẽ ảnh hưởng 8 huyện ở Lào (trong đó có 7 huyện được xếp hạng nghèo hoặc rất nghèo). Ước tính số người phải di dời do xây dựng đập là 6.700 người. Pak Beng sẽ làm ngập 1.657ha đất nông nghiệp ở Bắc Lào.

Không chỉ vậy, khi Pak Beng được xây dựng, các quốc gia hạ nguồn, trong đó có Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đời sống của 20 triệu dân vùng đồng bằng sông Cửu Long sẽ đối mặt với khó khăn về sinh kế do thiếu nước, làm gia tăng hạn hán và xâm nhập mặn.