Hai nữ sinh viên và mô hình "lập tủ sách không khóa"

Mô hình tủ sách ẩn dụ cho một tuổi thơ vĩnh cửu

Neverland Library lấy cảm hứng từ Little Free Library (tạm dịch là: Thư viện nhỏ miễn phí) - một dự án phi lợi nhuận, được miễn thuế, với mô hình trao đi một cuốn sách và nhận về một cuốn sách xuất phát từ Mỹ, sau đó được nhân rộng ở nhiều nơi trên thế giới. Hai bạn sinh viên là Bùi Thái Hà và Nguyễn Thanh Vân (đều sinh năm 1991) đã mang ý tưởng về tủ sách thân thiện này áp dụng tại Việt Nam, đưa Neverland Library trở thành thành viên thứ 12.820 của mạng lưới Litte Free Library quốc tế.

Về tên gọi "Neverland Library", Hà cho biết: "Neverland là một vùng đất hư cấu được sáng tạo bởi nhà văn J.M Barrie. Đó là nơi mà ở đó, mọi người từ chối việc trưởng thành, ẩn dụ cho một tuổi thơ vĩnh cửu". Hà và Vân đã lấy tên gọi tượng trưng cho vùng đất thần tiên và đầy mộng ảo ấy làm tên dự án của mình. Hai bạn cho biết, trước sách - kho tri thức khổng lồ của nhân loại, chúng ta đều giống như một đứa trẻ vậy.

Bùi Thái Hà (phải) và Nguyễn Thanh Vân, tác giả của "Neverland Library Việt Nam".

Đây là một mô hình trao nhận sách rất đơn giản và thân thiện. Chỉ cần mang một vài cuốn sách mà bạn không đọc nữa tới một trong những địa điểm đặt tủ sách Neverland Library, mở tủ sách và tìm kiếm cuốn sách mà bạn cần, đặt lại cuốn sách của bạn vào, cuối cùng là điền tên cuốn đó vào danh mục sách cập nhật để những người đến sau bạn dễ theo dõi hơn.  

Ý tưởng lập ra Neverland Library đến với Hà và Vân từ cuối năm 2013 nhưng phải tới tháng 3 năm 2014 thì tủ sách đầu tiên mới được mở tại Manzi Art Space  - một trong những không gian nghệ thuật - văn hóa quen thuộc ở Hà Nội. Đến nay, Neverland Library đã có 6 tủ sách và 1 thư viện hoạt động rải rác tại các địa điểm như: Tủ sách Manzi (14 Phan Huy Ích), tủ sách Canopée (60 Hàng Trống), tủ sách Chula (43 Nhật Chiêu), tủ sách Once (26 Trương Hán Siêu), Thư viện thiếu nhi Polaris (số 2 ngách 64 ngõ 49 Huỳnh Thúc Kháng), tủ sách Insight (95H Lý Nam Đế), tủ sách Le Petit (25 Hạ Hồi) và tủ sách Tổ chim xanh (13 ngõ 19 Đặng Dung) vừa được mở cách đây không lâu.

Mỗi tủ sách là một câu chuyện

Nhìn qua, điểm khác biệt mà ta có thể thấy khi dạo một vòng các địa điểm đặt tủ sách của Neverland Library đó là mỗi tủ mang một màu sắc, cá tính riêng, không tủ nào giống tủ nào. Mỗi tủ là một câu chuyện gắn với buồn vui, kỷ niệm của chính nơi ấy. Chẳng hạn như đến Chula, bạn dễ dàng thấy tủ sách được thiết kế dưới dạng một chiếc váy xinh xắn đi kèm vài dòng giới thiệu hết sức dễ thương như: "Mình là một chiếc váy thư viện được đặt tại ngôi nhà Chula". Hay đến Le Petit, lại là những dòng giới thiệu đúng kiểu của Le Petit - "Tớ là Le Petit, tớ chính xác là một tủ sách nhỏ nhắn đúng như tên gọi của mình cũng như nơi tớ đang ở - một nơi xinh xắn để tìm đến và trốn thế giới"…

Tủ sách thứ 6 tại Tổ chim xanh vừa mở cách đây không lâu.

So với một số dự án về sách hiện nay, mỗi tuần, 20 tình nguyện viên của Neverland Library thay phiên nhau chăm sóc các tủ sách một cách cẩn thận. Danh mục sách trước và sau khi thay đổi như thế nào cũng được các bạn cập nhật và thông báo cụ thể trên trang blog hoặc fanpage của mình. Vân nói rằng, nếu quan tâm tủ sách đúng cách, cẩn thận, nếu làm cho người khác hiểu được tâm ý của mình thì sẽ có một ngày nào đó, họ sẽ hiểu và trân trọng công việc thầm lặng mà các bạn đang làm.

Tôi hỏi, mục đích của Neverlan Library có hoang đường quá không khi đặt một tủ sách như vậy ở một nước như Việt Nam? Và nếu người ta đến cầm đi một cuốn sách chất lượng mà để lại một cuốn sách dở hoặc báo, tạp chí để đối phó, thậm chí tệ hơn là không để lại bất cứ cái gì thì sao? 

Bùi Thái Hà cười tít mắt, nói rằng: "Có người nói công việc của chúng tôi đang cứu văn hóa đọc. Nghe to tát quá. Vân và Hà chỉ muốn chia sẻ sách đến mọi người mà thôi. Bởi có phải ai cũng có tiền để mua sách đâu. Khi đọc một cuốn sách nào đó hay, chúng ta thường giới thiệu tới bạn bè của mình rằng cuốn này cuốn kia hay lắm, hãy đọc đi. Thay vì nói như thế, chúng tôi đặt một tủ sách đựng những cuốn sách mà mình muốn chia sẻ với mọi người. Nếu có ai đó đến tủ sách Neverland Library và mang sách đi, chẳng sao cả. Mong muốn khi nhân rộng những tủ sách công cộng này là mọi người ai cũng được đọc sách. Chúng tôi không biết công việc này có mang lại thay đổi gì không nhưng không làm thì không thể nào biết được điều đó nó ra sao". 

Cô bạn Nguyễn Thanh Vân nói thêm, khi bạn lấy đi một cuốn sách mà không để lại một cuốn sách, nghĩa là một người sau bạn mất đi một cơ hội lấy được một cuốn sách mà họ muốn đọc. Mong muốn của cả hai là mọi người biết và nhớ về Neverland, mọi người lấy sách đi và hãy để lại một cuốn sách để người khác cũng có cơ hội được đọc những cuốn sách thú vị giống bạn.

Vân kể Neverland Library hiện nay có 20 thành viên, "toàn những đứa điên điên, khùng khùng". Bởi hầu hết các thành viên đều là sinh viên nên nguồn kinh phí hoạt động khá hạn hẹp. Vì mong muốn tủ sách luôn có những đầu sách tốt, chất lượng, và sẽ không công bằng cho những bạn đến sau mà hết những cuốn sách hay, ngoài những cuốn sách được đổi lại, các bạn phải bỏ tiền túi ra để làm mới các tủ sách của mình. Làm cái việc "ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng" ấy, bố mẹ của cả Hà và Vân có nhiều lần lắc đầu hỏi hai bạn định làm cái công việc này đến bao giờ. Lúc đó, Hà và Vân cũng chỉ biết cười, yên lặng, cứ thế mà làm thôi, đến đâu thì đến, 1 năm, 2 năm, 5 năm, được chừng nào hay chừng ấy.

Cứ yên lặng mà làm thôi, hạnh phúc sẽ đến!

Tuy nhiên, hạnh phúc đã mỉm cười với Neverland. Sau một thời gian hoạt động, Vân cho biết, đến bây giờ, đã không còn tình trạng mất sách, mọi người đã tin tưởng Neverland Library nên đã bắt đầu "giao phó" những đầu sách hay. Số lượng sách trong các tủ luôn dao động từ 40 - 50 cuốn, trong đó có nhiều cuốn chất lượng, bổ ích. Sau khi đăng ký 2 tủ sách trên bản đồ thế giới thì có lần, kiểm tra tủ sách tại Canopée, một người Mỹ lên bản đồ và biết được ở Việt Nam có mô hình tủ sách như nước mình. Chị tìm đến tặng 2 cuốn sách, trong đó ghi mấy dòng nắn nót rất cảm động: "Lời chào từ Neverland Mỹ". "Cảm thấy mừng, cảm thấy như được kết nối, hoạt động của mình không đơn độc, lẻ loi, vô ích. Đó là một điều kỳ diệu. Đúng như tinh thần của Neverland", Vân tỏ vẻ vui mừng.

Lần khác, nhóm được tặng 50 cuốn sách. Cũng có những số điện thoại liên lạc hỏi làm cách nào để ủng hộ sách cho tủ? Giờ đây, mọi người đã biết đến Neverland nhiều hơn. Vân và Hà bảo, công sức của hai bạn bỏ ra không hề uổng phí. Những ủng hộ của mọi người sẽ tiếp thêm động lực cho những thành viên của Neverland Library tiếp tục làm công việc ý nghĩa của mình.

Tủ sách tại Le Petit café.

Vân cho biết, ngoài việc duy trì các tủ sách hoạt động tốt, Neverland cũng tổ chức những hoạt động khác liên quan đến sách. Trong đó đáng kể và gây tiếng vang nhất là sự kiện đạp xe vòng quanh Hà Nội "Tủ sách tung tăng" với các thùng sách di động và Trao đổi sách tại Dọn kho đón Tết của Nhã Nam đầu năm 2015. Ngoài ra, kết hợp với một số trung tâm văn hóa thực hiện các chương trình cho trẻ em.

Với một số lượng sách khổng lồ thu được từ "Tủ sách tung tăng" vào tháng 1 năm nay nên sắp tới, Hà và Vân đang "ủ mưu" làm tiếp một mùa "tung tăng" gom sách ủng hộ mới. Qua đó, giúp cho thông điệp trao đi - nhận về của nhóm ngày một lan tỏa đến nhiều người. Hi vọng, cùng với thời gian, mô hình "tủ sách không khóa" này sẽ được nhân thêm ở Hà Nội cũng như những nơi khác.

"Neverland mang cho chúng tôi nhiều cơ hội mới. Hôm ra mắt tủ sách ở Chula, đó là lần đầu tiên làm MC tiếng Anh, bị vấp rất nhiều. Nhưng nếu không có Neverland, tôi không có cơ hội làm việc đó. Neverland mang lại cho chúng tôi nhiều cơ hội mới. Nó là bước ngoặt trong cuộc đời chúng tôi. Có thể với nhiều người, nó không là cái gì cả, chỉ là một dự án nhỏ thôi nhưng với Vân và Hà, nó là bước ngoặt lớn. Từ khi có Neverland, cuộc sống của chúng tôi đã không còn như trước nữa. Luôn có một cái để chúng tôi lo lắng, để hướng đến và chăm chút cho nó. Để rồi, chúng tôi tin vào bản thân mình hơn, rằng công việc mà mình đang làm không đáng chán, vô vọng như nhiều người vẫn nghĩ", Nguyễn Thanh Vân nói.