Xây dựng kịch bản đối phó nếu có đại dịch châu chấu sa mạc

• Đại dịch châu chấu tấn công miền nam nước Nga

Ngày 13/3, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Nguyễn Xuân Cường đã ký văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình dịch châu chấu sa mạc đang bùng phát tại một số quốc gia Trung Đông, Châu Phi, Nam Á và đề xuất kế hoạch ứng phó. 

Theo đó, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) cho biết, dịch châu chấu sa mạc Schitocera gregaria bắt nguồn từ tháng 5 và tháng 6/2019 tại Yemen, Ả Rập Xê Út và phía Tây Nam Iran sau đó di cư đến phía Bắc Somalia, Ethiopia, Kenya và khu vực biên giới Ấn Độ - Pakistan từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2019. 

Dịch nhanh chóng bùng phát, lan rộng sang hầu hết các quốc gia châu Phi gồm Somalia, Ethiopia, Kenya, Djibout, Eritrea, Uganda và Tanzania; châu chấu sa mạc phát triển nhanh bất thường tại một số quốc gia Trung Đông như Ai Cập, Ả Rập Xê Út, Yemen, Oman, Qatar, Iran, ... và các nước Nam Á như Pakistan, Ấn Độ từ tháng 1 đến giữa tháng 2 năm nay đe dọa đến an ninh lương thực của nhiều quốc gia trực thuộc khu vực này, nơi chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất là Kenya, Ethiopia, Somalia.

Theo FAO, dịch châu chấu tại Đông Phi hiện ở tình trạng tồi tệ nhất trong 25 năm qua, đàn châu chấu với số lượng ước tính hàng trăm triệu con di chuyển giữa các quốc gia Đông Phi với tốc độ lên đến 13 km/giờ, tàn phá cây trồng và các nguồn thực phẩm khác tại mỗi nơi chúng dừng chân cũng như đe dọa nghiêm trọng tới an ninh hàng không, nếu không được kiểm soát, nó có thể đe dọa an ninh lương thực cho khoảng 13 triệu người. 

Dịch châu chấu sa mạc đang hoành hành dữ dội tại các quốc gia châu Phi.

Ngày 8/2, phát biểu bên lề phiên họp thường kỳ lần thứ 33 của Hội đồng điều hành Liên minh châu Phi diễn ra ở Ethiopia, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres cho biết các đàn châu chấu đang gây ra những tác động tiêu cực tới nhiều vùng ở châu Phi ở phạm vi và cường độ chưa từng thấy, trong khi tình trạng biến đổi khí hậu càng làm tăng sự khủng hoảng ở châu lục này và ông đã kêu gọi tăng cường các nỗ lực quốc tế để đối phó với nạn dịch. 

Còn tại Trung Quốc, khu vực biên giới giữa Tây Tạng, Pakistan, Ấn Độ, Nepan đang là những điểm bùng phát nạn dịch châu chấu và trong thời gian tới có khả năng đàn châu chấu tại khu vực này có thể di cư đến các tỉnh Vân Nam, Quảng Tây qua bán đảo Đông Nam Á tương tự như con đường sâu keo mùa thu đã xuất hiện và gây hại năm 2019.

Về phía Việt Nam, ngày 24/2, Cục Bảo vệ thực vật đã liên hệ với Trung tâm Chuyển giao công nghệ và Khuyến nông quốc gia Trung Quốc (NATESC) thuộc Bộ Nông nghiệp và Thương mại Trung Quốc (MARA) để tìm hiểu thông tin về tình hình phát sinh gây hại của loài châu chấu hiện nay tại Trung Quốc. Phòng Dự tính dự báo dịch hại quốc gia - NATESC cho biết, châu chấu sa mạc từ các quốc gia đang có dịch chưa xâm nhập vào Trung Quốc. 

Cận cảnh châu chấu sa mạc.

Theo nhận định của các chuyên gia dự tính dự báo ở Trung Quốc thì trong thời gian tới khả năng loài châu chấu sa mạc xâm nhập và gây hại nặng ở Trung Quốc, Việt Nam và các nước lân cận trong khu vực là rất thấp vì nhiều nguyên nhân. 

Thứ nhất, hiện tại dịch châu chấu tại Ấn Độ, khu vực tiếp giáp với Trung Quốc đã được dập. Thứ 2, nguy cơ đàn châu chấu di cư từ khu vực biên giới Pakistan - Ấn Độ tới Trung Quốc cũng thấp do gặp rào cản tự nhiên là dãy núi Hymalaya với độ cao và nhiệt độ không khí lạnh; hướng gió tại các khu vực có dịch trong tháng 1, 2 chủ yếu là gió Đông và Đông Bắc cũng không thuận lợi cho việc di cư của châu chấu vào các nước Đông Á và Đông Nam Á. Thứ 3, châu chấu sa mạc là loài chủ yếu sinh sống tại các khu vực khô hạn ở châu Phi, Trung Đông và Tây Nam Á, chúng phát triển mạnh nhất khi nhiệt độ khoảng 400C và ẩm độ khoảng 60-70%, với điều kiện thời tiết khí hậu tại Trung Quốc và Việt Nam trong khoảng thời gian hiện nay cũng không thuận lợi cho sự sinh tồn và phát triển của loài châu chấu sa mạc.

Dùng rada quân sự phát hiện nếu có dịch châu chấu tấn công vào Việt Nam

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường, mặc dù các chuyên gia dự tính dự báo của FAO và Trung Quốc nhận định nguy cơ châu chấu sa mạc xâm nhập và gây hại tại Việt Nam là tương đối thấp, nhưng trước sự bùng phát, lây lan như hiện nay của chúng tại các nước Châu Phi và Tây Á và với sự thay đổi khó lường của khí hậu trong những năm gần đây. Đặc biệt, giống như sự xâm nhập, lây lan nhanh chóng và gây hại nặng của một số đối tượng dịch hại di cư tại Việt Nam trong thời gian qua là châu chấu tre lưng vàng và sâu keo mùa thu, chúng ta cần có kế hoạch sẵn sàng ứng phó châu chấu sa mạc.

Trước tình hình đó, Bộ NN&PTNT đã chỉ đạo Cục Bảo vệ thực vật yêu cầu các Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật ở các tỉnh, TP khu vực phía Tây Bắc (nơi có khả năng, dự kiến đàn châu chấu có thể di chuyển qua) theo dõi sát về tình hình phát sinh gây hại, phát hành tài liệu hướng dẫn các Chi cục nhận diện đối với châu sa mạc và biện pháp phòng chống. Trường hợp xấu nhất thì chúng có thể di cư vào Việt Nam vào khoảng tháng 6 do nền nhiệt độ cao và hướng gió phù hợp để chúng di cư (theo nhận định của FAO và Trung Quốc).

Bộ NN&PTNT đề nghị nếu có dịch sẽ sử dụng máy bay phun thuốc BVTV.

 Để chủ động có phương án phòng chống không để bất ngờ trước tình hình dịch bệnh xảy ra, Bộ NN&PTNT đề xuất kế hoạch tổng thể ứng phó, trong đó nhấn mạnh tăng cường hợp tác quốc tế với FAO và các quốc gia có chung đường biên giới (Trung Quốc, Lào, Camphuchia) để trao đổi thông tin, kinh nghiệm và phối hợp đối phó với dịch châu chấu sa mạc (bao gồm cả châu chấu tre lưng vàng, sâu keo mùa thu).

 Trao đổi với Bộ Quốc phòng xác định khả năng sử dụng rađa quân sự phát hiện, xác định hướng và đo kích thước đàn châu chấu khi chúng di chuyển và sử dụng dụng máy bay phun thuốc bảo vệ thực vật trong trường hợp dịch trên diện rộng, Thủ tướng chỉ đạo chống dịch. Trong trường hợp có dịch, sẽ tổ chức chống dịch, áp dụng biện pháp phun bao vây bằng máy bay, nhất là các khu vực xa khu dân cư, chuồng trại, nguồn nước. 

Những diện tích còn lại huy động nhân lực, các loại bình phun, máy phun để phun thuốc bảo vệ thực vật hóa học.  Bộ NN&PTNT cũng đề nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ NN&PTNT chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan, UBND tỉnh, TP xây dựng kế hoạch và bố trí nguồn kinh phí trong nguồn kinh phí địa phương được cấp hàng năm cho công tác phòng, chống dịch trong trường hợp khẩn cấp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định; Giao Bộ Quốc Phòng xây dựng phương án hỗ trợ, tạo điều kiện sử dụng máy bay phun thuốc BVTV dập dịch trong trường hợp cần thiết.