“Vỡ mộng” làm giàu với gà đồi Yên Thế

Chúng tôi tìm đến trang trại gà của anh Hà Văn Nghị, thôn Đồng Lạc, xã Đồng Tâm, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. Cả khu đồi rộng 7.000m² của anh được trồng vải, và làm nơi cư ngụ của 1.500 con gà đồi. Gà của trang trại anh được nuôi thả rông hoàn toàn, sử dụng cám ngô làm thức ăn. Tiếp chúng tôi, anh Nghị cho biết, với sức của hai vợ chồng anh, có thể nuôi được 6.000 con gà/lứa nhưng qua vụ Tết vừa rồi, giá gà liên tục “chìm sâu”, xuất chuồng đàn gà nào là lỗ đàn gà ấy nên năm nay, anh chỉ dám nuôi cầm chừng. “Tết vừa qua, tôi lỗ hơn 100 triệu đồng vì gà đến thời điểm xuất chuồng ế ẩm, dưới Hà Nội không tiêu thụ hết, tư thương ép giá. Sau Tết tình hình cũng chẳng sáng sủa hơn nên tôi chỉ dám nuôi ít một, “nghe ngóng” chứ không dám vay mượn đầu tư nữa”.

Tương tự như xã Đồng Tâm, người dân xã Canh Nậu – một xã nghèo của huyện Yên Thế với trên 50% dân số là người dân tộc thiểu số cũng đang “đắng lòng” vì chăn nuôi gà đồi thua lỗ. Từ chỗ thường xuyên nuôi hàng trăm nghìn con gà, thời điểm này, xã Canh Nậu chỉ còn khoảng 70.000 con. Thời điểm trước Tết, giá gà xuống chỉ còn 37.000 – 38.000 đồng/kg, trong khi nuôi một con gà xuất chuồng đã có giá thành 55.000 đồng/kg. Chính vì vậy, nhiều hộ chăn nuôi đã tái nghèo vì vay vốn nuôi gà đồi và thua lỗ, phải bỏ đi làm thuê, cuốc mướn chỉ để lấy tiền trả nợ tiền cám cho gà.

Gà đồi Yên Thế - càng nuôi nhiều càng lỗ.

Càng nuôi nhiều gà đồi càng lỗ nặng là nghịch lý đang diễn ra ở Yên Thế. Trong khi xuất phát điểm, chương trình nuôi gà đồi sạch để cung cấp cho Hà Nội đã được cả tỉnh Bắc Giang và Hà Nội quan tâm, đỡ đầu, tạo mọi cơ chế như đưa gà đã giết mổ vào các siêu thị, tạo dựng các quầy bán gà sạch, hỗ trợ người nông dân được vay vốn… Ý tưởng xây dựng một vùng chăn nuôi gà sạch cung cấp cho Thủ đô còn được cả Chính phủ và Bộ NN&PTNT ủng hộ. Tuy nhiên, đến thời điểm này, người chăn nuôi đang chịu nhiều thiệt thòi, nhất là các “bà đỡ” không trực tiếp đứng ra làm đầu mối tiêu thụ gà cho người dân, để họ phải tự xoay xở. Số lượng gà vào siêu thị rất ít, chủ yếu bán ra các chợ đầu mối và bán lẻ. Vì thế, giá gà phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái và lượng gà thải nhập lậu.

Thời điểm này, giá gà đồi cũng đã bắt đầu “nhích” lên và người chăn nuôi cũng bắt đầu có lãi. “Lãi là do nhiều người sợ gà đồi, và cạn kiệt vốn để tái đàn, nên số lượng cung thấp hơn cầu, và một phần cũng do gà thải từ Trung Quốc vào trong nước đã vãn, chúng tôi mới bán được gà”, anh Nghị tâm sự. Hiện tại, giá gà đang dao động ở mức 70.000 đồng/kg nhưng mức giá này không ổn định, không thể dự báo đến cuối năm sẽ ở mức nào để người dân quyết định đầu tư tái đàn hay bỏ chuồng.

Gà đồi Yên Thế đã được đăng ký thương hiệu, được đánh giá cao về chất lượng, nhưng lại không thể cạnh tranh được với gà thải loại. Huyện Yên Thế có khoảng 17.000 gia đình, chiếm trên 61% số hộ dân nuôi gà đồi. Nếu sản xuất chăn nuôi thua lỗ, đời sống của hàng chục nghìn người dân sẽ gặp khó khăn.

Trao đổi với chúng tôi, ông Phạm Công Vân, Phó Ban chỉ đạo sản xuất, cung ứng và tiêu thụ sản phẩm gà đồi Yên Thế cho biết, người chăn nuôi gà năm vừa qua phải đối mặt với rất nhiều yếu tố bất lợi như dịch bệnh, giá cả thất thường, giá thức ăn chăn nuôi liên tục tăng trong khi giá gà thương phẩm thấp hơn so với giá thành nuôi một con gia cầm tới 20%. “Người chăn nuôi rất khó khăn, đa phần đều là nông dân nghèo nên để chăn nuôi phải vay vốn ngân hàng, nhưng cũng chỉ được hỗ trợ cho vay 50 triệu đồng, trong khi đầu tư nuôi 1.000 con gà cần tới 100 triệu đồng. Chính vì vậy, khi giá gà xuống thấp, nhiều gia đình đã phải phá sản”, ông Vân cho biết.

Thực tế cho thấy, như năm 2013, Yên Thế đã cung cấp cho Hà Nội 5 triệu con gà. Tuy nhiên, chỉ mới có khoảng 19.000 con giết mổ được bày bán tại các siêu thị. Con số quá ít ỏi này đã thể hiện sự bất cập trong khâu tiêu thụ gà cho nông dân của các cơ quan chức năng. Phần lớn số gà còn lại phân tán về các chợ nhưng lại vấp phải gà thải loại có giá rẻ chỉ bằng một nửa, khiến cho gà đồi ế ẩm triền miên.

Nguyên nhân sâu xa của việc phát triển thương hiệu gà đồi đi đúng hướng nhưng lại không hiệu quả là do không có một kênh dự báo nào về lượng cung – cầu cho người chăn nuôi. Ngay cả Bộ Công thương và Bộ NN&PTNT cũng thừa nhận số liệu thống kê về gà đồi Yên Thế không chuẩn nên đã đưa ra con số chỉ bằng 1/3 số lượng gà thực tế, dẫn tới chuyện cho nhập gà Hàn Quốc vào thời điểm trước Tết Nguyên đán, càng khiến việc tiêu thụ gà nội địa gặp khó khăn. Việc dự báo số lượng gà thương phẩm là việc hết sức cần thiết và đây là việc mà Bộ NN&PTNT phải làm chứ địa phương không thể đơn phương bảo bà con ngừng nuôi hay tiếp tục tái đàn. Ngay cả ý tưởng thành lập một hợp tác xã để các hộ chăn nuôi tham gia, dần chuyên nghiệp hóa nhưng sau rất nhiều lần bàn thảo, đưa ra ý tưởng vẫn chưa thể thực hiện.

Theo anh Hà Văn Nghị, người nông dân chỉ biết chăm chỉ chăn nuôi, trình độ có hạn mà theo điều lệ của Liên Minh HTX Việt Nam thì người dân phải viết một luận án được công nhận hay phải có các ban bệ như kế toán phải biết hoạch toán, sổ sách mới có thể thành lập HTX. “Chúng tôi cần người đỡ đầu, cần có những dự báo chính xác để tránh làm ăn thua lỗ. Hy vọng trong năm nay, không còn những cảnh xót xa như trước Tết năm ngoái, nếu không, chẳng ai còn dám nuôi gà nữa”, anh Nghị tâm sự