Cây đa La Tiến, Phù Cừ, Hưng Yên - một địa danh lịch sử

Từ năm 1949 đến 1954, thực dân Pháp càn quét và chiến đóng bốt La Tiến, địch đã khủng bố vô cùng tàn bạo, người dân La Tiến phải đối mặt trực tiếp với quân thù, chịu đựng bao đau thương tổn thất, một số du kích tham gia công tác giao liên địch vận, không may sa vào tay địch, chúng đem vào bốt giết như các chị: Đinh Thị Nhẹn, Phạm Thị Tị, Đinh Thị Mùi ở thôn La Tiến.

Trong số hơn 1 nghìn người bị thực dân Pháp và bè lũ tay sai giết hại ở La Tiến có nữ Anh hùng liệt sỹ Trần Thị Khang (tức Vũ Thị Kính quê ở xã Xuân Dục, huyện Mỹ Hào, chị là em gái của đồng chí Trần Phương - nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Lúc bấy giờ chị là Huyện uỷ viên, Bí thư Phụ nữ cứu quốc huyện Phù Cừ, chỉ huy Đội nữ Du kích Hoàng Ngân.

Vào ngày 8/6/1950, chị về công tác tại thôn Phù Oanh, xã Minh Tiến, địch càn quét bắt được chị dưới hầm bí mật chúng đưa chị về bốt La Tiến, chúng tìm mọi cách dụ dỗ chị khai báo cơ sở cách mạng. Dụ dỗ không được, chúng dùng cực hình tra tấn hết sức dã man hòng làm khuất phục ý chí của chị. Chúng treo ngược chị lên cành đa, đấm đá đến khi ngất lịm, máu chảy đầm đìa, rồi tra điện, dùng kìm rút hết móng tay, rồi cắm kim vào làm cho thể xác đau đớn đến tột cùng. Sau 5 ngày vừa dụ dỗ, vừa tra tấn không có kết quả, chúng treo chị lên Cây đa, cắt cổ rồi vứt xác chị xuống sông Luộc. Trước lúc hy sinh, chị hô khẩu hiệu: " Đả đảo thực dân Pháp! Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm! Hồ Chủ tịch muôn năm!", chị hy sinh khi mới 21 tuổi.

Ngày 8/11/2000, nữ Anh hùng liệt sỹ Trần Thị Khang được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, thể theo nguyện vọng của gia đình phần mộ đã được đưa về nghĩa trang liệt sỹ huyện Mỹ HàoĐến nay, những cán bộ, chiến sỹ và nhân dân xã Nguyên Hoà lúc bấy giờ chứng kiến tội ác của thực dân Pháp và tinh thần yêu nước của quân và dân ta còn sống không còn nhiều.

Chúng tôi gặp lại một số cựu chiến binh lúc bấy giờ trực tiếp tham gia chiến đấu tại bốt La Tiến với nhiều cảm xúc, hồi tưởng nhớ về thời kỳ đó, ông Đặng Xuân Tạ - Cựu chiến binh xã Nguyên Hoà, nguyên làm liên lạc cho Ban chỉ huy quân sự xã Nguyên Hoà, cho biết: "Vào cuối năm 1949, thực dân Pháp mở chiến dịch càn quét lớn Diabolo, mở rộng chiếm đóng toàn tỉnh. Cánh quân địch từ thị xã Hưng Yên đi bằng Ca nô tàu chiến theo sông Luộc đổ bộ lên chợ La Tiến, hội quân rồi tiến theo đường 202 càn quét các xã phía Bắc huyện, đóng bốt Đình Cao, Quang Xá, một bộ phận từ La Tiến theo đê sông Luộc ra đóng bốt Bến Trại (Hải Dương). Sau 10 ngày càn quét tại địa bàn Hưng Yên, địch đóng lại 30 vị trí và lập vệ sĩ phản động ở 24 nhà thờ, rồi chuyển giao cho lực lượng tại chỗ tiến hành bình định, trong đó có bốt La Tiến. Ngay từ buổi đầu chiếm đóng bốt La Tiến, địch đã khủng bố vô cùng tàn bạo, người dân La Tiến phải đối mặt trực tiếp với quân thù, chịu đựng bao đau thương tổn thất. Người tàn tật không kịp chạy tản cư, chúng ném xuống sông Luộc...".

Cựu chiến binh xã Nguyên Hoà, huyện Phù Cừ nói chuyện truyền thống cho thế hệ trẻ bên gốc đa La Tiến.

Lúc bấy giờ, địa bàn thôn La Tiến xã Nguyên Hoà huyện Phù Cừ là địa giới rất quan trọng giáp danh với tỉnh Thái Bình nằm trong vòng kìm kẹp bao vây, nhiều phía của các bốt và gác canh chiến lược của thực dân Pháp nhằm đàn áp và cắt liên lạc với cán bộ, chiến sỹ và đồng bào ta. Bên kia sông Luộc địa phận tỉnh Thái Bình có bốt Duyên Hà bốt Quỳnh Lang có " lò cắt tiết và hang chôn người".

Phía Đông là bốt Bến Trại (tỉnh Hải Dương). Phía Bắc là các vị trí xã Đình Cao, Cao Xá, Cầu Tràng. Phía Đông là bốt Đặng Xá (Triều Dương). Bên cạnh những vị trí then chốt này là hệ thống tháp canh gác dày đặc, cùng với đội quân lương tổng vệ sỹ do địch bắt lính tại địa phương có trang bị vũ khí đã câu kết với quân chiếm đóng càn quét cướp bóc, đánh phá cơ sở gây cho ta nhiều khó khăn tổn thất.

Trước tình hình đó, Trung đoàn 42 đã cử cán bộ, chiến sỹ đêm đêm bí mật, bò vào bốt khoá mìn, cắt dây thép gai, luồn qua ba bốn hàng dào vào trung tâm quan sát vị trí để trinh sát đo đạc, lập phương án tác chiến. Sau 2 lần chuẩn bị đánh rồi lại hoãn do Trung đoàn 50 tiêu diệt bốt Quỳnh Lang (tỉnh Thái Bình) đã làm cho địch ở bốt La Tiến tăng cường củng cố lực lượng; lần thứ 2 địch mở trận càn An - giê - ri nên phải dừng lại.

Đúng vào đêm 31/1/1954, Ban chỉ huy Trung đoàn 42 đã quyết định đánh bốt La Tiến, sử dụng lực lượng gồm: Tiểu đoàn 664; Đại đội 200 trợ chiến, Đại đội 61 thuộc Tiểu đoàn 652 và Trung đội 20 thuộc Đại đội 24 huyện Phù Cừ dùng chiến thuật cường tập tiêu diệt vị trí La Tiến trong vòng 20 phút.

Ông Phạm Quang Minh - nguyên là Thượng tá, Cháng Văn phòng Quân khu 3. Lúc bấy giờ là chiến sỹ Đại đội 24 huyện Phù Cừ kể lại: "Trận đánh kết thúc lúc dạng đông, Bộ đội ta rút sang Quỳnh Côi tỉnh Thái Bình, Bộ đội huyện cùng du kích xã ở lại thu dọn chiến trường. Giải phóng bốt La Tiến, quân ta đã tiêu diệt và bắt sống 150 tên, thu 8 súng cối, 1 trọng liên, 4 đại liên, 4 trung liên, 13 tiểu liên, 150 súng trường, 10 tấn đạn. Do chuẩn bị chiến đấu kỹ, nên quân ta hy sinh 2 đồng chí, 10 đồng chí bị thương. Từ sáng sớm nhân dân xã Nguyên Hoà biết tin bốt La Tiến đã bị tiêu diệt hoàn toàn, tất cả đều vui mừng phấn khởi trở về nhà sau nhiều năm phải đi tản cư".

Chiến thắng, giải phóng bốt La Tiến, quân và dân xã Nguyên Hoà huyện Phù Cừ lại tiếp tục tham gia tòng quân, dân quân hoả tuyến chi viện cho các mặt trận: Điện Biên Phủ, chiến trường miền Nam góp phần cùng cả nước đánh đuổi đế quốc Mỹ, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Để ghi nhớ công lao của cán bộ, chiến sỹ và đồng bào ta bị sát hại tại bốt La Tiến. Năm 2009, Huyện uỷ huyện Phù Cừ đã chỉ đạo cho xây dựng Đền tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ bên cạnh Cây đa La Tiến bên dòng sông Luộc. Công trình khánh thành vào dịp kỷ niệm 63 năm Ngày Thương binh liệt sỹ (27/7/2010). Nhân dịp này, Hội Phật giáo tỉnh Hưng Yên tổ chức Lễ Cầu siêu và Tỉnh Đoàn Hưng Yên tổ chức chương trình "Thắp nến trí ân các anh hùng liệt sỹ" năm 2010 cấp tỉnh vào tối ngày 26/7 và đồng loạt thắp nến tưởng nhớ liệt sỹ tại các nghĩa trang liệt sỹ trong toàn tỉnh