Người 30 tuổi sao vẫn chưa được khai sinh?

• Chính quyền xã cấp giấy khai sinh cho 2 cháu bé quốc tịch Hàn Quốc (!?)
• Gia cảnh thương của hai đứa trẻ chưa có giấy khai sinh

Đứa trẻ bị bỏ rơi

Chúng tôi gặp D khi anh vừa từ Long Biên sang trường học cũ bên phố cổ Hà Nội để xin xác nhận của ngôi trường đã từng theo học làm cơ sở xin giấy khai sinh. D buồn bã tâm sự: “Bây giờ em cũng chẳng xin được xác nhận ở trường vì trường bảo không còn lưu giữ hồ sơ giấy tờ gì liên quan đến em”.

D là đứa trẻ bị bỏ rơi trên phố Cửa Bắc, Hà Nội vào ngày 17-11-1991 khi mới được 1 ngày tuổi. May mắn D được gia đình bà Minh (D gọi là bà) đưa về nuôi dưỡng và gọi tên theo tên con trai của bà. Nhưng vì ngày ấy, bà Minh không làm thủ tục nhận nuôi cũng không khai báo chính quyền nên D không được làm giấy khai sinh. 

Trong suốt mấy chục năm ở nhà bà Minh, D chỉ được đi học dự thính đến hết lớp 5 (không có tên trong danh sách chính thức, không học bạ) tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên Nguyễn Văn Tố ở phố Hàng Quạt.

Năm 2012, bà Minh mất vì bệnh. Năm 2014, khi tìm được công việc rửa xe ở một cửa hàng sửa chữa ô tô xe máy ở Tựu Liệt, huyện Thanh Trì, D rời khỏi nhà, từ đó không hề liên lạc với mọi người trong gia đình. Không giấy tờ tùy thân, D chỉ biết ở nhờ tại xưởng, được lo chỗ ăn chỗ ngủ và hơn 1 triệu đồng tiền lương. Lúc này, D nhận ra giấy tờ tùy thân có vai trò quan trọng với mình như thế nào.

Khi D lại trở về nơi mình được nhận nuôi để hỏi về thủ tục làm giấy tờ tùy thân cho mình thì không gặp được ai. Bởi sau ngày bà Minh mất, gia đình, họ hàng của bà Minh cũng bán nhà, chuyển nhà đi nơi khác từ lâu. D cũng không biết các cô dì, chú bác mình đang ở đâu, số điện thoại liên lạc như thế nào, bởi ngày bỏ nhà ra đi, D cũng xác định không bao giờ quay trở lại; đến khi nhận ra vai trò quan trọng của giấy tờ tùy thân, tìm về nơi đã từng sinh sống thì D chẳng thể liên lạc được với gia đình người bà, người bố đã từng nhận nuôi để làm chứng và xác nhận cho mình.

Trong trí nhớ của D thì bố nuôi làm nghề xe ôm, đã mất từ năm 2019, khi D quay trở về nơi địa chỉ nhà cũ hỏi hàng xóm láng giềng thì thấy mọi người nói thế. Còn mẹ nuôi thì ly thân, không còn ở cùng gia đình chồng từ khi D còn nhỏ, giờ còn hay mất D cũng không biết. D đến hỏi ở phường Trúc Bạch thì phường cũng bảo chẳng có giấy tờ hồ sơ gì chứng minh cái tên D tồn tại vì khi nhặt được D, bà Minh cũng không khai báo gì cho chính quyền biết.

Năm 2017, D quen một người bảo vệ tòa nhà chung cư ở phố Láng Hạ và được anh này xin cho làm bảo vệ cùng với lương tháng 5 triệu, được ở nhờ luôn tại phòng bảo vệ. Năm 2019, D nghỉ việc, sang Long Biên thuê trọ, xin làm chân trông giữ kho hàng gia dụng ngay gần nhà trọ. Một ngày cứ làm việc theo ca từ 2 giờ chiều đến 7 giờ tối. Lương tháng được 3 triệu, D tằn tiện, chắt bóp lo cho cuộc sống bản thân. Với người không giấy tờ tùy thân, không bằng cấp như D thì có được một công việc, một chỗ trú chân chui ra chui vào thế này là tốt lắm rồi.

Sau nhờ quen một luật sư, D được hướng dẫn làm đơn gửi đến các cơ quan chức năng xin được làm giấy khai sinh. Ngày 6-4-2020, Sở Tư pháp TP Hà Nội đã hướng dẫn D liên hệ với UBND phường nơi cư trú (phường Bồ Đề, quận Long Biên) để thực hiện đăng ký thủ tục đăng ký khai sinh. Sau đó, D được UBND phường Bồ Đề hướng dẫn xác định những nội dung liên quan để có thể thực hiện thủ tục đăng ký khai sinh. Tại đây, UBND phường yêu cầu D khẳng định một số thông tin và yêu cầu xác minh thêm các nội dung khác ở phường Trúc Bạch, phường Phúc Xá (quận Ba Đình, Hà Nội), những nơi D từng cư trú.

Mặc dù đã được chính quyền sở tại ở 2 phường nêu trên xác nhận việc D thường trú tại địa phương trong khoảng thời gian từ năm 1991-2009 nhưng cuối tháng 12-2020, UBND phường Bồ Đề ra thông báo cho biết vẫn không thể tiến hành đăng ký khai sinh cho D. Nguyên nhân vì sau khi thẩm tra, thẩm định, xác minh và đối chiếu các quy định, UBND phường Bồ Đề không xác định được nguồn gốc sinh ra và lớn lên; không có bản ảnh để xác định bản thân D. Vì vậy, hồ sơ đề nghị đăng ký khai sinh của D không đủ điều kiện để giải quyết.

Mong mỏi được công nhận

Ngày 21-1-2021, Cục trưởng Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực (Bộ Tư pháp) Nguyễn Công Khanh đã tổ chức đoàn công tác đến làm việc trực tiếp tại UBND quận Long Biên về trường hợp của D. Dự buổi làm việc còn đại diện Sở Tư pháp TP. Hà Nội, đại diện lãnh đạo UBND quận Long Biên và các cơ quan liên quan. 

Tại buổi làm việc, ông Khanh chia sẻ với khó khăn, vất vả mà D đã chịu đựng trong thời gian qua vì không có giấy tờ tùy thân nhưng theo ông Khanh trước hết đây là lỗi từ gia đình người đã nhận nuôi D. Trường hợp của D không phải là trường hợp duy nhất, bởi đã có rất nhiều trường hợp trẻ em bị bỏ rơi được người dân nhận về nuôi nhưng không chịu khai báo với chính quyền.

Đại diện các cơ quan chức năng cho biết sẽ giúp D làm giấy tờ tùy thân trong thời gian sớm nhất.

Ông Khanh hứa sẽ theo sự việc đến cùng và giải quyết được giấy tờ cho D nhưng trước mắt, D phải có một bản tường trình ghi đầy đủ các mốc thời gian của bản thân từ nhỏ đến lớn, tên, tuổi, địa chỉ số điện thoại của những người có liên quan nếu nhớ để các cơ quan chức năng đi xác minh thông tin làm cơ sở làm giấy tờ tùy thân trong thời gian sớm nhất.

Hỏi D có bao giờ mơ ước được gặp lại gia đình, bố mẹ đẻ của mình, D chỉ rơm rớm nước mắt: “Họ bỏ rơi em nghĩa là không cần em rồi thì em cũng chẳng bao giờ mơ gặp lại, em chỉ mong muốn duy nhất bây giờ là làm được giấy tờ tùy thân cho mình, xong rồi sẽ tính tiếp”.