Vụ “Chuyện lạ pháp đình tại Bạc Liêu”: TAND tối cao có quyết định kháng nghị giám đốc thẩm
Báo CAND số ra ngày 25/1/2021 có bài viết về “Chuyện lạ pháp đình tại Bạc Liêu: Cùng một thẩm phán, hai bản án trái ngược nhau”, phản ánh về một thẩm phán TAND tỉnh Bạc Liêu được phân công xét xử hai vụ án hành chính và dân sự với cùng 1 chứng cứ. Tuy nhiên, nếu như ở bản án hành chính, chứng cứ được nhận định là “không có cơ sở”, thì tại bản án dân sự, cũng chính thẩm phán này lại phán rằng “có cơ sở”! Từ đó dẫn đến tuyên xử hai bản án hoàn toàn trái ngược nhau và cả hai đều đã có hiệu lực pháp luật…
Nội dung trong hai bản án thể hiện, năm 1985, ông Lê Văn Thành (ngụ ấp Huy Hết, xã Vĩnh Mỹ A, huyện Hòa Bình, Bạc Liêu) nhận chuyển nhượng của ông Quách Văn Hảo phần đất diện tích hơn 70.000m2 ở ấp 4, thị trấn Gành Hào, huyện Đông Hải, Bạc Liêu. Sau khi chuyển nhượng, ông Thành canh tác được ít năm thì giao lại cho con ruột là ông Lê Văn Điện cùng vợ là Trịnh Thị Nhãn thay ông canh tác. Năm 1998, ông Điện và bà Nhãn đăng ký kê khai đất và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) với 3 thửa: thửa 31 diện tích 37.000m2, thửa 32 diện tích 22.800m2 và thửa 52 diện tích 6.560m2. Trong đó, thửa 31 và 32 được nhà nước thu hồi để xây dựng Trung tâm hành chính huyện Đông Hải, vợ chồng ông Điện nhận tổng tiền bồi thường gần 6,6 tỷ đồng.
Cho rằng đất của mình lại bồi thường tiền cho ông Điện nên ông Thành khiếu nại đến UBND huyện Đông Hải yêu cầu chia đôi số tiền bồi thường và chia đôi phần đất 6.560m2 còn lại mà ông Điện đang đứng tên. Sau đó, vào ngày 14/9/2012 và 3/4/2015, UBND huyện Đông Hải và UBND tỉnh Bạc Liêu lần lượt ban hành các quyết định (QĐ) bác đơn ông Thành. Ông Thành khởi kiện hành chính yêu cầu tòa hủy bỏ các QĐ này.
Bản án sơ thẩm hành chính số 02/2016/HC-ST ngày 20/1/2016 do thẩm phán Lê Thanh Hùng xét xử, nhận định: Ông Lê Văn Điện cho rằng, năm 1989, cha ông có đổi 45 công đất tầm cấy (tương đương 70.000m2) ở ấp 4, thị trấn Gành Hảo để đổi lấy 6 công đất của ông ở ấp Huy Hết, xã Vĩnh Mỹ A, huyện Hòa Bình (Bạc Liêu) và giao cho em ông là ông Lê Văn Tâm canh tác nhưng không có chứng cứ gì để chứng minh. Ông Điện được cấp sổ đỏ vào năm 1998 theo thủ tục đăng ký đại trà do ông Điện tự kê khai chứ không có thủ tục tặng, cho của ông Thành.
Bản án nhận định, theo quy định Luật Đất đai 1993, đất có nguồn gốc của ông Thành, ông Thành chưa làm thủ tục tặng, cho thì quyền sử dụng vẫn thuộc của ông Thành. Việc ông Điện tự ý kê khai và được cấp sổ đỏ là không đúng pháp luật. Mặt khác, UBND huyện Đông Hải và UBND tỉnh Bạc Liêu thụ lý, giải quyết việc tranh chấp phần đất 6.560m2 giữa ông Thành và ông Điện trong khi đất đã có sổ đỏ là sai thẩm quyền. Từ cơ sở đó, tòa tuyên hủy hai quyết định trên của UBND huyện và tỉnh. Bản án này sau đó không bị kháng cáo, kháng nghị nên có hiệu lực pháp luật.
Sau đó, ông Thành tiếp tục khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu ông Điện trả lại tiền đền bù đã nhận và phần đất 6.560m2. TAND tỉnh Bạc Liêu thụ lý và thẩm phán Lê Thanh Hùng cũng được giao nhiệm vụ giải quyết vụ án. Thế nhưng lần này, thẩm phán Lê Thanh Hùng lại xoay 180 độ khi cho rằng việc ông Điện đổi 6 công đất của mình để lấy 45 công đất của ông Thành là “có cơ sở” và việc ông Điện được cấp sổ đỏ là “phù hợp với quy định của pháp luật”. Với lập luận này, bản án dân sự sơ thẩm số 04/2018/DS-ST ngày 29/5/2018 của TAND tỉnh Bạc Liêu không chấp nhận yêu cầu của ông Thành.
Sự việc lạ lùng chưa từng có này, buộc Ủy ban Thẩm phán TAND tỉnh Bạc Liêu phải mở cuộc họp và đi đến thống nhất kiến nghị Chánh án TAND cấp cao tại TP Hồ Chí Minh chỉ đạo HĐXX phúc thẩm xem xét việc đánh giá chứng cứ khi xét xử phúc thẩm đối với bản án dân sự sơ thẩm TAND tỉnh Bạc Liêu. Kiến nghị nêu rõ: Cùng một tài liệu chứng cứ, cùng một thẩm phán xét xử nhưng nhận định trong hai bản án khác nhau là không thể chấp nhận được. Tuy nhiên, ngày 14/9/2020, Tòa án cấp cao tại TP Hồ Chí Minh đã đưa vụ án ra xét xử và hẩm phán Lê Hoàng Tấn chủ tọa phiên tòa đã tuyên y án sơ thẩm bằng bản án số 409/2020/DS-PT.
Sau thời gian xem xét, cuối tháng 2/2023, Tòa án nhân dân tối cao đã có quyết định kháng nghị giám đốc thẩm đối với bản án dân sự phúc thẩm số 409/2020/DS-PT của TAND cấp cao tại TP Hồ Chí Minh. TAND tối cao cho rằng việc ông Điện đổi 6 công đất của mình để lấy 45 công đất của ông Thành là không có cơ sở. Từ đó TAND tối cao đề nghị Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao xét xử giám đốc thẩm hủy toàn bộ bản án dân sự phúc thẩm số 409/2020/DSPT của TAND cấp cao tại TP Hồ Chí Minh và bản án dân sự sơ thẩm số 04/2018/DS-ST ngày 29/5/2018 của TAND tỉnh Bạc Liêu, giao hồ sơ vụ án cho TAND tỉnh Bạc Liêu xét xử lại theo thủ tục sơ thẩm.
Áp dụng sai luật, một số bản án chưa đủ sức răn đe 
