Lao động trình độ cao trong lĩnh vực CNTT: Vừa thiếu lại vừa yếu

Tham dự buổi  Tọa đàm có Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông (TT&TT) Nguyễn Mạnh Hùng và hàng trăm đại biểu đến từ các Bộ, ngành và các trường đại học (ĐH) có đào tạo các ngành thuộc lĩnh vực ICT.

Nhân lực CNTT chất lượng cao: Vừa thiếu, lại vừa yếu

Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, hiện tỉ lệ các trường ĐH, CĐ đào tạo CNTT ở  Việt Nam chiếm 37,5%, mỗi năm có khoảng 50.000 sinh viên CNTT tốt nghiệp. Thống kê của Bộ TT&TT cũng cho thấy, số lượng việc làm ngành phần mềm và dịch vụ CNTT cả nước hàng năm tăng khoảng 30.000 lao động CNTT. 

Theo dự báo, đến năm 2020, nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp là 1 triệu nhân lực CNTT. Dự báo của Vietnamworks cũng cho thấy, tới năm 2020, nước ta còn thiếu 400.000 lao động CNTT và mỗi năm cần cung ứng mới tới 78.000 lao động. 

Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng và Bộ trưởng Bộ GD&ĐTPhùng Xuân Nhạ thăm quan các gian hàng triển lãm

Mặc dù nhu cầu nguồn nhân lực ICT lớn như vậy nhưng theo một số chuyên gia trong lĩnh vực này, các chương trình đào tạo ngành CNTT trong nước được cho là chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của xã hội, đặc biệt là trong việc đào tạo kỹ sư chất lượng cao. 

Ông Phí Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Tin học TP Hồ Chí Minh cho biết: Hiện chỉ có khoảng 27% lao động CNTT là có thể đáp ứng yêu cầu, số còn lại 72% cần phải được đào tạo bổ sung trong thời gian tối thiểu 3 tháng...

PGS.TS. Trần Thị Thái Hà, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cũng cho rằng: Hạn chế hiện nay đối với các trường đại học trong đào tạo CNTT là chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu trong khi sinh viên cũng còn thụ động, không chỉ lúng túng trong chọn trường mà còn khó tìm việc và chưa sẵn sàng tâm thế cho tương lai. 

Theo bà Hà, để có thể sẵn sàng chuẩn bị được nguồn nhân lực ICT cho tương lai, các trường ĐH cần đổi mới các nội dung dạy và học. Dạy và học đều phải dựa trên năng lực, phát triển các kỹ năng cho thế kỷ 21. Bên cạnh đó, phương pháp dạy - học cũng phải chú trọng tới thực hành là chính và tiếp cận với những đòi hỏi mới của thị trường. 

Từ thực tế đào tạo, PGS.TS. Hoàng Minh Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội khẳng định: Để đào tạo được nguồn nhân lực ICT đáp ứng yêu cầu, cần rất nhiều yếu tố như sinh viên phải được cung cấp mộtnền tảng kiến thức tốt, làm chủ công nghệ “lõi”; Sinh viên cũng cần được trang bị kỹ năng nghiên cứu độc lập, tự học tốt đảm bảo nền tảng cho cập nhật công nghệ; Kỹ năng làm việc nhóm và Tiếng Anh tốt; “Kỹ năng” khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Để đáp ứng được những đòi hỏi này, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ từ cả 3 phía: Trường đại học - Doanh nghiệp và Nhà nước.

Sinh viên phải được “nhúng mình” vào hoạt động của DN

Là doanh nghiệp ICT có có quy mô lớn tại Việt Nam với 9 công ty thành viên tại các tỉnh, thành, trong nhiều năm qua, Sam Sung đã hợp tác với nhiều trường ĐH của Việt Nam, cung cấp nhiều học bổng cho sinh viên ngành CNTT. 

Từ kinh nghiệm phối hợp thực tế, đại diện Sam Sung Việt Nam cho rằng: Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực CNTT, các trường cần liên tục cập nhật công nghệ mới, đồng thời phải đầu tư cơ sở hạ tầng để sinh viên có thể tăng thời gian thực tập. 

Đại diện Tập đoàn FPT cũng cho biết: Bên cạnh kỹ năng thực hành, sinh viên ngành CNTT cũng phải tăng cường thêm khả năng ngoại ngữ, đặc biệt là Tiếng Anh và Tiếng Nhật để đáp ứng các thị trường rất tiềm năng nhưng cũng rất khắt khe này.

Khẳng định, hợp tác giữa nhà trường với doanh nghiệp trong đào tạo CNTT phải trở thành nhu cầu tự thân, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ cho biết: Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là 1 trong 3 khâu đột phát phát triển đất nước, nhất là trong bối cảnh chúng ta đang bước vào cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. 

Người đứng đầu ngành Giáo dục nhận định, vấn đề kết nối giữa  doanh nghiệp và nhà trường không mới, nhưng muốn hiệu quả, phải trở thành nhu cầu tự thân.  

Tức là các doanh nghiệp phải nhìn trường như các bạn hàng, hai bên đến với nhau có động lực cùng lợi ích, không hợp tác với nhau thì không thể tồn tại được. 

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ phát biểu tại buổi Tọa đàm.

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nhắc tới một thực tế là chưa khi nào khoa học công nghệ thay đổi nhanh như hiện nay. Bởi vậy, chương trình đào tạo của các trường phải thiết kế theo nhu cầu và tính đến sự thay đổi. Các trường phải tiếp cập thị trường với tinh thần phục vụ chứ chỉ đưa ra những gì mình có thì sẽ khó thành công, trong đó phải lưu ý đến Tiếng Anh, kỹ năng làm việc nhóm. 

Đặc biệt, các trường ĐH phải giảm bớt thời gian học lý thuyết, thay vào đó, phải dành cho sinh viên nhiều hơn thời gian để thực tập, được “nhúng mình” vào hoạt động của các doanh nghiệp.

“CNTT rất đặc thù nhưng đào tạo thế nào để đừng biến sinh viên thành rô bốt, trong khi sinh viên CNTT lại có thể biến rô bốt thành con người, để khi ra trường các em không chỉ có việc làm mà còn có thể khởi nghiệp tạo ra việc làm cho người khác. Đây là cuộc cách mạng trong đổi mới tư duy quản trị đại học - quản trị theo mục tiêu”-Bộ trưởng nhấn mạnh.

Gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp, đã đến lúc “tuy hai là một”

Phát biểu tại Toạ đàm, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng đã chỉ ra nhiều rào cản mà việc đào tạo nguồn nhân lực ICT chất lượng cao cần phải thay đổi. Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, để đạt được khát vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia hùng cường về CNTT là phải dựa vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, trong đó chủ yếu là các doanh nghiệp công nghệ số, công nghệ ICT.

Trong cuộc cạnh tranh này, nhân lực sẽ là một lợi thế của Việt Nam nếu chúng ta giải quyết tốt bài toán cung cầu về nhân lực giữa nhà trường và thị trường, đổi mới đào tạo để đáp ứng nhu cầu của đào tạo để đáp ứng sự thay đổi của thời đại.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đặt câu hỏi: “Đầu ra của nhà trường là doanh nghiệp nhưng nhà trường đã hiểu doanh nghiệp, đã nắm theo doanh nghiệp quyết định sản phẩm của mình chưa? Để có nhân lực tốt cho mình thì doanh nghiệp đã tham gia với nhà trường để thiết kế sản phẩm hay chưa hay hai đối tượng này vẫn rất xa nhau, vẫn đổ lỗi cho nhau?”. 

Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại buổi Tọa đàm.

Từ đó, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định: “Đã đến lúc tuy hai là một. Doanh nghiệp và các trường đại học đào tạo CNTT cần phối hợp chặt chẽ với nhau vì nếu tài sản lớn nhất của doanh nghiệp là nhân lực thì doanh nghiệp phải đầu tư vào nguồn lực tài nguyên này”. 

Với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cam kết Bộ TT&TT luôn quan tâm và tạo điều kiện để thúc đẩy hợp tác doanh nghiệp kết nối ICT và cơ sở giáo dục đại học. Bộ trưởng cũng mong các doanh nghiệp, hiệp hội, cơ sở đào tạo gắn kết đào tạo chặt chẽ hơn nữa trong giai đoạn tới để đưa Việt Nam trở thành quốc gia hùng cường về ICT, góp phần hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường.

Kết luận tại buổi Tọa đàm, Thứ trưởng Bộ TT&TT Lê Hải An khẳng định: “Về kết nối doanh nghiệp và các nhà trường, chủ đề chính trong buổi Tọa đàm hôm nay, Bộ GD&ĐT và Bộ TT&TT sẽ tạo các cơ chế chính sách và bảo trợ cho các hiệp hội như hiệp hội Tin học TP Hồ Chí Minh để xây dựng các điển hình, các cẩm nang hỗ trợ cho các doanh nghiệp và trường đào tạo ICT để thiết lập những mối quan hệ hợp tác hai bên cùng có lợi ngoài các trường. Đặc biệt, hai Bộ cũng sẽ phối hợp với Bộ Tài chính để có những quy định thuận lợi nhất trong việc sử dụng Quỹ phát triển khoa học công nghệ cho đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ICT”.

PGS.TS Nguyễn Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học đang chủ trì toạ đàm tìm giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực CNTT