Cần xóa bỏ mặt trái của xã hội y tế để bảo đảm quyền lợi người bệnh

• Bộ Công an: Sơ kết 3 năm thực hiện công tác xã hội hóa y tế trong Công an nhân dân
• Hà Nội: Xã hội hóa y tế, giáo dục ở khu vực có đời sống cao
• Đồng Nai: Đẩy mạnh xã hội hóa y tế
• Xã hội hóa y tế tại TP HCM: Sớm khắc phục sai lệch lớn trong đầu tư
• Xã hội hoá y tế chỉ tập trung tại các thành phố đông dân

Song, bên cạnh đó, mặt trái của XHH y tế cũng cho thấy nhiều vấn đề cần phải được kiểm soát tốt hơn, tránh tạo nên những bất công vô lý, làm tổn hại uy tín của chính ngành vốn được coi như “từ mẫu”.

Việc XHH để cung cấp dịch vụ y tế trong bệnh viện (BV) công thời gian qua đã góp phần từng bước đáp ứng nhu cầu KCB ngày càng đa dạng của các tầng lớp nhân dân, nhất là những người có khả năng chi trả, góp phần hạn chế người dân phải đi nước ngoài KCB. 

Với việc đưa những trang thiết bị hiện đại về lắp đặt, XHH y tế cũng góp phần phát triển kỹ thuật, nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị, phát hiện sớm, chính xác bệnh tật, giảm tỷ lệ tử vong, đồng thời, giúp cho trình độ kỹ thuật y tế của Việt Nam tiến bộ. 

Người dân, trong đó có cả người nghèo, cận nghèo, trẻ em, đối tượng chính sách xã hội cũng được hưởng lợi khi được sử dụng các dịch vụ này, kể cả các kỹ thuật cao do BHYT thanh toán, vì ở nhiều BV, các trang thiết bị XHH dùng chung cho toàn BV. BV có thêm nguồn thu để bù đắp các chi phí chưa được thu đối với khu vực BHYT và tăng thêm thu nhập cho nhân viên.

XHH y tế giúp cho người bệnh có nhiều lựa chọn

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt được, XHH cũng đã nảy sinh nhiều điều. Tại một hội nghị mới đây, ông Nguyễn Minh Thảo -Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam – cho biết: Theo quy định của Bộ Y tế, các dịch vụ XHH phải có đề án rồi mới được thực hiện, nhưng do công tác quản lý chưa chặt chẽ, nên trong gần 2.000 thiết bị XHH trên toàn quốc, có tới 40% không có đề án và hơn 60% số máy cho thuê mướn cũng không có đề án. 

Điều này dẫn đến chất lượng các thiết bị y tế không kiểm soát được, ảnh hưởng đến chất lượng KCB. Cùng máy chụp CT, nhưng có BV lắp máy tốt, có nơi lắp máy Trung Quốc giá chỉ mấy trăm triệu đồng và thu lời lớn. Đặc biệt, điều mà người bệnh kêu ca nhiều trong những năm qua là nhiều BV không chấp nhận kết quả xét nghiệm hay chẩn đoán hình ảnh của nhau, mà bắt bệnh nhân phải chụp, chiếu, xét nghiệm lại, dù bệnh nhân đã làm tại BV nơi đến khám trước. 

Điều này khiến vừa tốn thời gian lẫn tiền bạc của bệnh nhân cũng như của BHYT. Chưa kể vì chưa có đề án nên một số kỹ thuật chưa được phê duyệt ở Việt Nam, một số cơ sở y tế vẫn làm, có thể nguy hiểm cho người bệnh.

Việc lắp đặt các trang thiết bị XHH trong BV công mà không được quản lý tốt, dẫn đến nhiều BV chỉ định xét nghiệm, chẩn đoán quá mức với các máy móc XHH, nhằm thu hồi vốn nhanh. BHXH Việt Nam từng phát hiện một BV ở Quảng Ninh chi phí cho xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh chiếm đến 30-40% so với bình quân của cả nước chỉ là khoảng 20%, dẫn đến bội chi BHYT khá cao.

 Bên cạnh đó, giá dịch vụ y tế do các BV tự xây dựng, thu chênh lệch rất lớn với BHYT, nên người bệnh rất thiệt thòi. Điều đó cho thấy, XHH đã không coi trọng lợi ích của người bệnh.

Từng công tác ở BV Chợ Rẫy, bác sĩ Võ Xuân Sơn cũng chỉ ra những điều chưa được của XHH trong BV công: XHH y tế như một yếu tố gây ra tiêu cực ở các BV công, dẫn đến lạm dụng các kĩ thuật chẩn đoán và điều trị để thu lợi bất chính. việc tận dụng cơ sở vật chất của công để làm dịch vụ sẽ lấy mất đi một số tiện ích, gây thiệt thòi quyền lợi cho người bệnh nghèo.

Hạn chế được tiêu cực trong XHH y tế, người bệnh sẽ được lợi nhiều hơn

Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cũng thừa nhận, về cơ bản XHH mang lại hiệu quả tốt trong công tác KCB, nhưng cũng còn một số tồn tại có thể có như lợi ích nhóm; đầu tư trang thiết bị kỹ thuật cao chưa tương xứng với năng lực, trình độ chuyên môn, nhu cầu KCB, nhất là một số trang thiết bị chẩn đoán, kỹ thuật cao. Còn thiếu sự phối hợp, công nhận kết quả lẫn nhau giữa các BV. Có tình trạng lạm dụng các dịch vụ, kỹ thuật từ các trang thiết bị XHH vv… do không thực hiện đúng quy định và hướng dẫn của Bộ Y tế.

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế, giá của các dịch vụ XHH được tính theo nguyên tắc bảo đảm đủ bù đắp chi phí và có tích lũy theo Nghị định 16 và Nghị định 85 của Chính phủ. Mức giá giá của các dịch vụ do thủ trưởng các BV công lập chịu trách nhiệm xây dựng và ban hành theo quy định, nhưng phải tuân thủ các quy định của Luật giá và các văn bản hướng dẫn.

Để hạn chế những mặt trái của XHH, ông Nguyễn Minh Thảo cho rằng, các BV có quyền được tự định giá các dịch vụ, nhưng cơ quan quản lý phải kiểm soát để xem có phù hợp không, đồng thời, phải kiểm định chất lượng định kỳ các máy móc, thiết bị y tế, nhằm xóa bỏ tình trạng các BV không chấp nhận kết quả của nhau. Phải tăng cường quản lý Nhà nước từ quy hoạch lắp đặt đến chất lượng, giá cả thiết bị y tế.

Trước những ý kiến của người dân về những tồn tại trong XHH y tế, đặc biệt là đang giá một số dịch vụ rất cao như tiền công khám, giá ngày giường vv…, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết, Bộ Y tế đã có các văn bản hướng dẫn nội dung, nguyên tắc xây dựng giá dịch vụ theo yêu cầu, đồng thời, chỉ đạo bảo đảm công bằng trong cung cấp dịch vụ chuyên môn; kiểm tra, giám sát việc quản lý và sử dụng nguồn thu cho đúng các quy định, kể cả việc nộp thuế theo pháp luật. 

Hiện nay, Bộ Y tế cũng đã dự thảo và chuẩn bị ban hành Thông tư  quy định về tổ chức hoạt động và giá dịch vụ KCB theo yêu cầu trong các cơ sở KCB công lập. Trong thời gian tới, Bộ Y tế sẽ xem xét sửa đổi, bổ sung Thông tư 15 và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hơn nữa để hạn chế những tồn tại trong XHH y tế.