Phim "Em bé Hà Nội" hay tiếng nói thức tỉnh lương tri

Thứ Ba, 18/12/2012, 10:53
Mang tiếng nói của nhân loại, nên bộ phim "Em bé Hà Nội" đã được trình chiếu ở nhiều nước và ngay cả những người bên kia ý thức hệ cũng thấu hiểu được điều đạo diễn gửi gắm. Gần 4 thập kỷ, điều đó tiếp tục được minh chứng…

Gần 40 năm ra đời, nhưng "Em bé Hà Nội" (Nghệ sĩ nhân dân Hải Ninh đạo diễn) vẫn là một tác phẩm điện ảnh ghi dấu trong lòng công chúng trong và ngoài nước. Câu chuyện đau thương về Hà Nội sau cuộc không kích 12 ngày đêm của Mỹ, không chỉ là hoang tàn, đổ nát, mà còn là sự ly biệt của bao gia đình, khiến những em bé rơi vào cảnh bơ vơ, côi cút, đã làm rung động bao con tim. Bởi thế, bộ phim từng giành giải "Bông sen vàng" tại LHP Việt Nam, Giải Đặc biệt của Ban Giám khảo LHP Quốc tế Moskva, Giải thưởng của Mặt trận giải phóng Palestine tại LHP Quốc tế Syria.

Vào dịp 40 năm chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên phủ trên không", không chỉ VTV đã chiếu lại bộ phim này, mà tổ chức quốc tế "Những người bạn của di sản Việt Nam" cũng có một buổi chiếu riêng và giao lưu giữa các nhân vật chủ chốt của đoàn làm phim với khán giả quốc tế tại Hà Nội, trong đó, nhiều khán giả Mỹ. Giờ đây, cả 4 nghệ sĩ: đạo diễn Hải Ninh, Lan Hương (vai em bé Ngọc Hà), anh bộ đội (Thế Anh), quay phim Trần Thế Dân đều đã trở thành Nghệ sĩ nhân dân (NSND). Những câu chuyện xung quanh bộ phim mà các nghệ sĩ chia sẻ, đã khiến khán giả hết sức xúc động.

NSND Hải Ninh đã thực hiện bộ phim từ trải nghiệm thực tế. Trong ký ức của ông, cảnh tượng kinh hoàng về trận bom ở Khâm Thiên vẫn là nỗi ám ảnh, mà mỗi lần nhớ lại vẫn khiến ông xúc động mạnh. Hàng dãy người chết nằm sát nhau trên hè phố. Rồi ông tình cờ nhặt được mẩu báo viết về một chị công nhân nhà in quên mình cứu những đứa bé trong nhà trẻ sau khi một quả bom rơi trúng lớp. Hình ảnh này đã được ông đưa vào phim "Em bé Hà Nội". NSND Hải Ninh nghẹn ngào: Chúng tôi làm phim mang đề tài chiến tranh, nhưng với khát vọng hòa bình mãnh liệt. Không đề cập đến thắng - thua từ hai phía, bộ phim chỉ ca ngợi tình thương yêu của người Hà Nội trong chiến tranh. Đó là điều kỳ diệu tạo nên sức mạnh để giành chiến thắng.

Cùng thời điểm đó, nhà văn Hoàng Tích Chỉ được nghe nghệ sĩ Tuệ Minh kể câu chuyện rất xúc động về đứa con nhỏ của chị đã bất chấp bom đạn, xách cây đàn đi bộ từ Yên Viên về Hà Nội tìm mẹ. 3 ngày 3 đêm không ngủ, nhà văn Hoàng Tích Chỉ viết một mạch xong kịch bản phim "Em bé Hà Nội". Cơ duyên lại kết nối cảm xúc của 2 nghệ sĩ tài hoa: Hải Ninh và Hoàng Tích Chỉ, để thêm một tuyệt phẩm ra đời. Thông qua câu chuyện một em bé Hà Nội, các nghệ sĩ đã tiếp cận đề tài chiến tranh một cách độc đáo và ấn tượng.

NSND Thế Anh, người vào vai anh sỹ quan bộ đội cũng bồi hồi trong đầy ắp kỷ niệm về bộ phim. Ông cũng phải chứng kiến trận bom kinh hoàng tại Khâm Thiên với không khí tang tóc bao trùm. Đau đớn là bởi, đêm 24/12, Mỹ tuyên bố sẽ ngừng bắn, nhiều người dân sơ tán đã quay về Hà Nội, nào ngờ, chúng tráo trở giội bom, gây nên thảm cảnh. Chúng cũng giội bom xuống BV Bạch Mai, làm nên những hố bom to như cái ao. Hình ảnh giọt nước mắt của Thủ tướng Phạm Văn Đồng khi đứng trước cảnh đó, đã khắc sâu vào tâm trí ông, để như bao nghệ sĩ khác, ông khao khát được làm một điều gì đó nhằm tố cáo tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ với nhân dân Việt Nam. Vì thế, được mời đóng phim "Em bé Hà Nội", ông vui vẻ khoác ba lô lên đơn vị tên lửa ở Chèm để thâm nhập thực tế. Đồng chí Tiểu đoàn trưởng tên là Tiếp đã dạy ông từ cách đi đứng, thao tác đến hô khẩu lệnh của người chỉ huy. Ông bảo, vốn hay được giao vai phản diện, giờ vào vai chính diện cũng khó, làm sao phải chững chạc, mà vẫn lột tả được sự nhân văn của người lính. Nhưng ông đã thể hiện thành công, trong đó có chi tiết: sau khi bắn rơi máy bay Mỹ, anh bộ đội lập tức chạy đi tìm bé Ngọc Hà để chia sẻ niềm vui. Từng trải qua 12 ngày đêm máu lửa, nên những cảnh bé Ngọc Hà bơ vơ giữa dòng người, với Thế Anh luôn là niềm xúc động thật sự. Ông bảo, đạo diễn Hải Ninh còn rất chuyên nghiệp khi đã tranh thủ "chớp" lấy cảnh đổ nát ở Khâm Thiên, những hố bom sâu hoắm bên Đông Anh, Long Biên, nên bối cảnh chiến tranh trong phim là thật 100%. Chính hơi hướng sự thật phả vào phim truyện, đã tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho tác phẩm.

Cảnh trong phim "Em bé Hà Nội".

Với NSND Lan Hương, vai Ngọc Hà cũng đầy kỷ niệm. Ngày ấy, khi NSND Hải Ninh mời Lan Hương đóng phim, mẹ chị không đồng ý, đến mức, cắt phăng mái tóc của con gái! Mấy hôm sau, đạo diễn Hải Ninh quay lại, tái mặt đi khi nhìn thấy bím tóc đã bị cắt. Ông phải nhờ ông Trần Duy Hưng - Chủ tịch UBND TP Hà Nội khi đó, thuyết phục bà mới được. Phim quay vào mùa hè nắng nóng, mà Lan Hương lại phải mặc đồ mùa đông dày cộp, nên bệnh hen liên tục tái phát, vậy mà Hương không bỏ buổi quay nào. Lần quay cảnh thời chiến ở đường Nguyễn Du, Lan Hương bị lên cơn hen nặng, nên mẹ không cho đi. Bối cảnh rất cầu kỳ đã được hoàn tất: hàng trăm xe ôtô được huy động, rồi mấy trăm quần chúng, các diễn viên đều sẵn sàng, nên Lan Hương lăn ra khóc, nằng nặc đòi đi, khiến mẹ bực mình tát cô bé một cái để… dọa. Nhưng Hương vẫn không nản lòng, khiến mẹ đành đưa đến điểm quay.

Mới 10 tuổi nhưng cô bé đầy trách nhiệm. Có cảnh ngã mà Lan Hương diễn mấy chục lần không đạt, trầy xước hết 2 đầu gối, nên đạo diễn Hải Ninh quyết định dừng lại, nhưng Lan Hương vẫn đòi diễn cho đến khi đạt! Ở đại cảnh đoàn xe tên lửa tiến về Hà Nội, hàng trăm xe chạy rầm rập trên đường, đạo diễn Hải Ninh sợ nguy hiểm nên dặn cô là nếu sợ, cứ chạy ở mép đường. Nhưng Lan Hương vẫn chạy bên ngoài, song song với bánh xe đúng như kịch bản, khiến suýt nữa thì bị xe cán. May mà chú Thế Anh kịp chạy theo kéo lại! Lan Hương cười rũ ra khi nhớ lại một kỷ niệm: Bác Hải Ninh say sưa phân tích kịch bản cho Lan Hương, rồi hăm hở hỏi: "Cháu hiểu chưa?". Lan Hương khe khẽ trả lời: "Cháu hiểu rồi nhưng cháu… buồn đi vệ sinh", khiến cả đoàn làm phim phá ra cười! Có cảnh khóc mà diễn mãi không được, khiến đạo diễn Hải Ninh bực mình quát, thế là Lan Hương đã khóc vì sợ!

Mang tiếng nói của nhân loại, nên "Em bé Hà Nội" đã được trình chiếu ở nhiều nước và ngay cả những người bên kia ý thức hệ cũng thấu hiểu được điều đạo diễn gửi gắm. Gần 4 thập kỷ, điều đó tiếp tục được minh chứng…

Thanh Hằng
.
.
.