Ngôi quán quân đắng đót

Bạn nghĩ gì khi hình dung tới cảnh cô gái Việt Nam ấy đứng trên bục vàng vô địch và lắng nghe bản quốc ca Hungaria, chứ không phải bản "Tiến quân ca" của quê hương mình? Bạn nghĩ gì về những Hoàng Thanh Trang trong tương lai (nếu có)?

Ở góc độ cá nhân, rõ ràng chúng ta mừng cho một chiến thắng, một kỳ tích của một cô gái mang dòng máu Việt. Nhưng ở góc độ của một xã hội, một nền thể thao, chúng ta không khỏi cảm thấy đắng đót khi dòng máu ấy, con người ấy, tài năng thiên bẩm ấy lại đang làm vẻ vang cho tổ quốc người.

Cờ vua Việt Nam để mất Thanh Trang như thế nào?

Chiều 4/8, khi cái tin Hoàng Thanh Trang có một ván đánh xuất sắc trước VĐV Viktorija - người hơn hẳn mình cả về hệ số Elo cũng như thứ hạng thế giới để hiển hách bước lên ngôi vô địch cờ nữ châu Âu 2013, tôi đã điện thoại ngay cho ông Đặng Tất Thắng, PCT Liên đoàn cờ Việt Nam để đặt câu hỏi: Hoàng Thanh Trang là ai?

Ông Thắng bảo Hoàng Thanh Trang là cô gái Việt Nam chính hiệu, là người đã sinh sống và tập đánh cờ ở Hà Nội từ năm 5 tuổi đến năm 10 tuổi. Sau đó mặc dù Trang theo cha là HLV Hoàng Minh Chương sang Hungaria sinh sống nhưng vẫn thường xuyên tự lo kinh phí để về Việt Nam tham dự đầy đủ các giải đấu cờ vua trong nước và quốc tế, dưới màu áo ĐTVN. Phải đến gần 10 năm trước thì Trang mới quyết định đầu quân cho ĐT cờ vua Hungaria.

Lại hỏi: "Tại sao Trang lại có quyết định thay đổi đột ngột như vậy?". Ông Thắng trả lời: "Thứ nhất, ở Việt Nam chế độ lương thưởng cho Trang không thể sánh bằng Hungaria. Và thứ hai, ở Việt Nam, điều kiện tập luyện cọ xát quốc tế khi ấy không thật tốt". Ông Thắng kể rằng, không riêng gì Hoàng Thanh Trang, mà còn có hơn một kỳ thủ xuất sắc của Việt Nam sang Đức, Australia lập nghiệp, và hiện vẫn có người đang thi đấu trong màu áo ĐT cờ vua Australia.

Kỳ thủ Hoàng Thanh Trang. Ảnh: H.M.

Vậy là đã rõ, các tài năng của chúng ta buộc phải sang nước ngoài, đầu quân cho các ĐTQG nước ngoài vì đấy mới là những bệ phóng đủ mạnh giúp cho tài năng của họ được nâng cao. Theo đánh giá của một chuyên gia cờ Việt Nam thì nếu cứ ở lại Việt Nam, khả năng Hoàng Thanh Trang chỉ đạt tới tầm quốc gia, chứ không thể vươn lên đỉnh cao thế giới, cho dù năm 16 tuổi cô gái này đã đạt chuẩn Đại KTQT - một danh hiệu mang tính vượt ngưỡng.

Sau khi bùi ngùi kể lại những khó khăn mang tính bất khả kháng trong việc giữ một tài năng lớn như Hoàng Thanh Trang ở lại Việt Nam, ông Đặng Tất Thắng đã tự tin cho biết: "Dẫu sao thì đấy cũng là câu chuyện của 10 năm trước. Bây giờ thì tình hình khác lắm rồi". Cụ thể ông Thắng bảo, bản đồ cờ vua thế giới (đặc biệt là cờ vua nữ) đang có xu hướng chuyển dần về châu Á, nên được thi đấu cọ xát liên tục ở cấp độ châu Á cũng có nghĩa các kỳ thủ của chúng ta được cọ xát ở cấp độ đỉnh cao thế giới. Và điều quan trọng là chế độ lương thưởng cho các VĐV tài năng đã được nâng chất hơn hẳn trước đây, bằng chứng là kỳ thủ xuất sắc cỡ Lê Quang Liêm một năm có thể kiếm trên dưới 2,3 tỷ đồng.

Sau Thanh Trang còn ai?

Nghe ông Thắng nhắc tới cái tên Lê Quang Liêm, chúng tôi buộc phải nhớ lại những lùm xùm trong việc kỳ thủ này đã phải tự tạm ứng tiền máy bay, ăn ở trong chuyến sang Na Uy dự giải vô địch cờ vua thế giới vào tháng 8 này. Lê Quang Liêm dự giải thế giới - đấy rõ ràng không phải là câu chuyện của cá nhân Quang Liêm, mà là câu chuyện của cả một bộ môn, một Liên đoàn, một nền thể thao, thậm chí một đất nước. Vậy thì hà cớ gì Liêm lại phải tạm ứng tiền cá nhân, thay vì được ngành Thể thao lo từ A đến Z?

Thì đây, câu trả lời của một nhân vật có chức trách của Tổng cục TDTT: "Việc Quang Liêm dự World Cup không có trong kế hoạch của Tổng cục". Trời đất ạ, một sự kiện hệ trọng, có khả năng đem lại vinh dự cho cả một nền thể thao, một xã hội, một quốc gia, mà người ta có thể vô cảm nói câu "không nằm trong kế hoạch" là sao?

Những thông tin hậu trường cho hay "không nằm trong kế hoạch" rất có thể chỉ là cái cớ, điều cốt tử nằm ở chỗ, người ta thấy Lê Quang Liêm giàu có quá, lại thấy BTC giải vô địch cờ vua thế giới sẽ thưởng ít nhất là 6.000 USD cho mỗi kỳ thủ nên nghĩ rằng không cần thiết bỏ kinh phí cho Quang Liêm xuất ngoại chuyến này. Xin nhấn mạnh, đây chỉ là dư luận bên lề, nhưng nếu đấy là một dư luận đúng thì thật tai hại, bởi chuyện giàu hay nghèo là chuyện của cá nhân Quang Liêm, chuyện BTC giải cờ vua thế giới thưởng bao nhiêu tiền cho một VĐV dự giải cũng là chuyện mà cá nhân Liêm xứng đáng được hưởng.

Điều đáng bàn nằm ở chỗ, khi Liêm đại diện cho một bộ môn, mang trọng trách bảo vệ màu cờ sắc áo cho cả một ngành, một xã hội, một quốc gia thì bộ môn ấy, ngành nghề ấy, quốc gia ấy phải đặc biệt quan tâm, chăm bẵm cho Liêm. Tất nhiên câu chuyện sau đó cũng đã được giải quyết khi Liên đoàn cờ đứng ra đảm bảo sẽ lo liệu kinh phí, nhưng vụ việc cho thấy một lỗ hổng quá lớn trong tư duy quản lý, điều hành nền thể thao nước nhà. Và với một tư duy quản lý, điều hành như thế này, đừng bất ngờ nếu một ngày nào đó, rồi Lê Quang Liêm sẽ đi theo con đường của đàn chị Hoàng Thanh Trang, nghĩa là sẽ đoạt chức vô địch cho một quốc gia không phải quê hương mình.

Hôm qua, ông Đặng Tất Thắng thông báo với chúng tôi một thông tin đáng lưu ý rằng: Ngay sau khi kết thúc giải cờ vua thế giới ở Na Uy, Lê Quang Liêm sẽ sang Mỹ học Đại học theo lời mời của một trường Đại học Mỹ. Nghe đâu, Liêm sẽ thi đấu trong ĐT cờ vua của trường Đại học này, và trước mắt vẫn sẽ trở về khoác áo ĐTVN. Nhưng về lâu dài, và với thực trạng quản lý, điều hành thể thao ở ta hiện nay (thể hiện rất rõ qua câu chuyện Liêm phải tạm ứng chi phí dự World Cup) thì Liêm rồi có đi theo con đường của Hoàng Thanh Trang hay không là điều không thể không suy nghĩ.

Trước đây, chúng ta mất Thanh Trang (để rồi bây giờ đắng đót nhìn Thanh Trang lập công trong màu áo ĐTQG Hungaria) vì hồi đó chúng ta còn nghèo và điều kiện phát triển còn thấp kém. Bây giờ, khi không nghèo nữa, và điều kiện phát triển cũng không thấp kém nữa, chẳng nhẽ chúng ta vẫn phải nơm nớp đối diện với nguy cơ… chảy máu nhân tài?

Đau lắm nếu mất người tài chỉ vì ai đó quản lý người tài bằng… tư duy bủn xỉn!