Một nhà văn thương binh kiên cường

Các bác sỹ A9 Bệnh viện Bạch Mai đang chăm sóc và chữa trị cho một con người mà tôi vô cùng yêu quý và kính phục, đó là nhà văn Sơn Tùng, một nhà văn tiêu biểu và là một nhân cách tiêu biểu cho những nhà văn chiến đấu vì lẽ phải. Đại hội VIII Nhà văn Việt Nam, ông không có mặt vì phải nằm viện nhiều ngày do căn bệnh tai biến mạch máu não.

1. Gần sáng 26/6, nhà văn Sơn Tùng trở dậy, như mọi ngày, ông tắm gội sạch sẽ, thắp hương các ban thờ danh nhân và tổ phụ trong nhà rồi tập thiền trước khi ngồi vào bàn viết. Thói quen ấy ông vẫn giữ suốt từ gần 40 năm trước. Dạo này ông đang ưu tư về những bản nhạc mà nhà soạn nhạc Tạ Tường viết cho bộ phim về Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhân kỷ niệm Đại tướng bước sang tuổi 100.

Ông cũng đang soạn tài liệu để dựng lại ngôi đền cổ thờ vị Thái Úy Thành Quốc công Đào Lôi trước đây được thờ tự tại thôn Trang Hoa, Làng Hoa Lũy quê hương ông... Thật không thể ngờ được, giữa lúc ông đang nhập thiền thì huyết áp lên đến 240/100, căn bệnh xuất huyết não đến đột ngột quật ngã ông. Hơn một tiếng đồng hồ sau, gia đình đã đưa ông vào cấp cứu ở A9, Bệnh viện Bạch Mai.

Nghe tin nhà văn Sơn Tùng bị trọng bệnh, dù đang bận công tác tại TP Hồ Chí Minh, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã gọi điện ra hỏi thăm. Và lúc 10h30' ngày 30/6, Chủ tịch đã đến thăm nhà văn tại khu điều trị cấp cứu A9 Bệnh viện Bạch Mai. Ban Giám đốc bệnh viện, lãnh đạo Khoa Cấp cứu A9 và gia đình nhà văn Sơn Tùng đã đón tiếp và báo cáo tình hình sức khỏe của nhà văn cho Chủ tịch nước.

Theo các bác sỹ, tình trạng bệnh của nhà văn là nặng, nhưng anh em bác sỹ, cán bộ nhân viên Khoa A9 BV Bạch Mai đã cố gắng hết sức, áp dụng những biện pháp điều trị linh hoạt và sử dụng các liệu pháp tốt nhất có thể. Sau hơn 2 ngày, 2 đêm hôn mê, nhà văn đã tỉnh lại và có dấu hiệu tiến triển tốt hơn, dù vẫn còn rất nặng.

Chủ tịch nước nói với các bác sỹ: "Anh Sơn Tùng và tôi là những người đồng chí gắn bó keo sơn từ khi ở chiến trường Nam Bộ. Khi anh Sơn Tùng bị thương nặng, tôi là người cõng anh ấy đi cấp cứu. Anh Sơn Tùng là nhà văn được nhân dân yêu mến. Các đồng chí hãy cố gắng hết sức để cứu chữa cho nhà văn Sơn Tùng".

Rồi Chủ tịch đi thẳng vào buồng bệnh, nơi đang cấp cứu cho nhà văn Sơn Tùng. Chủ tịch chia sẻ và an ủi bà Phan Hồng Mai, vợ nhà văn, và cùng bà Phan Hồng Mai đứng lặng bên giường bệnh nhà văn. Bà Phan Hồng Mai lay gọi nhà văn: "Anh Sơn Tùng ơi, người bạn thân thiết của anh ở chiến trường, anh Nguyễn Minh Triết, Chủ tịch nước đến thăm anh đây".

Chủ tịch Nguyễn Minh Triết nắm lấy bàn tay cầm bút bị thương còn có 3 ngón của nhà văn. Và như cảm nhận được hơi ấm, nhà văn cũng siết lấy bàn tay Chủ tịch. Nhà văn mở mắt nhìn Chủ tịch Nguyễn Minh Triết. Chủ tịch cúi xuống nhìn sâu thẳm vào đôi mắt nhà văn. Chủ tịch nói: "Anh Sơn Tùng ơi, tôi rất xúc động khi nghe tin anh bị tai biến. Các bác sỹ nói với tôi, sức khỏe của anh hôm nay đã tốt lên nhiều rồi. Anh phải cố gắng lên. Ngày xưa bom đạn Mỹ quật anh đến thế, mà anh vẫn vượt qua, bệnh tật này nghĩa lý gì, anh cố gắng lên". Nhà văn dù chưa nói được, nhưng ông gật gật đầu đồng cảm và hai người lại thiết tay nhau.

Sau đó Chủ tịch thăm và tặng quà cho các bệnh nhân trong phòng và thăm khu lưu trú cho bệnh nhân nghèo, chụp ảnh lưu niệm với gia đình và Ban lãnh đạo Bệnh viện Bạch Mai.

Ngay những ngày đầu tiên biết tin nhà văn Sơn Tùng bị trọng bệnh, Đại tá Nguyễn Huyên, ông Võ Điện Biên đại diện cho gia đình và văn phòng Đại tướng Võ Nguyên Giáp, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Di Niên, cựu Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Đình Lộc, nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, lãnh đạo tỉnh Nghệ An, lãnh đạo Ban liên lạc đồng hương Nghệ An, lãnh đạo huyện Diễn Châu, lãnh đạo xã Diễn Kim quê hương ông và đông đảo các nhà văn, nghệ sỹ, giáo sư, phóng viên báo chí, cùng bạn hữu của nhà văn từ khắp nơi đã đến thăm ông và chia sẻ với gia đình.

Sau khi Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đến thăm, Tiến sỹ Nguyễn Văn Chi, Phó chủ nhiệm Khoa A9 BV Bạch Mai đã nói riêng với tôi và đồng chí Bùi Thái Trọng, thư ký của Ban chỉ đạo Tây Bắc: "Chúng tôi sẽ cố gắng hết sức để chữa trị cho nhà văn Sơn Tùng, một nhà văn đặc biệt của đất nước". Nhìn gương mặt đầy ưu tư và cảm động của anh, tôi nghĩ về tấm lòng chân thành cao quý của người thầy thuốc và thiên chức của anh trước những nguy nan của kiếp người.

Chao ôi, thế mới biết, sức cảm hóa của con người và tác phẩm của nhà văn Sơn Tùng đã thấm sâu vào nhân dân, trở thành một nguồn năng lượng tinh thần lớn lao đến mức nào. Thế mới biết tình người vẫn đẹp đẽ và sâu nặng biết bao nhiêu!

2. Gần 20 năm nay, hằng ngày tôi vẫn thường đến căn phòng nhỏ của nhà văn Sơn Tùng ở ngõ Văn Chương Hà Nội. Tôi đã chứng kiến một lối sống vô cùng giản dị và liêm khiết của vợ chồng ông. Cứ mỗi sáng, bà Hồng Mai tỉnh dậy đã lo nấu đầy 6 phích nước cho chồng tiếp khách. Việc viết và nghiên cứu tư liệu của nhà văn chủ yếu là khi trời chưa sáng. Còn ban ngày, khách khứa khắp nơi tụ về đây để nghe nhà văn nói chuyện, tham khảo tư liệu, chia sẻ những nghĩ suy, cùng thẩm luận về tình hình đất nước và định hướng trên con đường lao động nghệ thuật.

Vợ chồng nhà văn Bùi Sơn Tùng - Phan Hồng Mai (bên phải) tại nhà riêng với đạo diễn người Pháp Daniel Roussel.

Dù bận rộn, nhưng bao giờ ông cũng hồ hởi tiếp đãi khách, bất kỳ đó là một cán bộ cấp cao, một văn nhân, một nghệ sỹ, nhà báo nước ngoài hay một cháu sinh viên, một người đọc thông thường… Ông ngồi tiếp khách suốt từ sáng đến trưa, từ trưa đến tối. Những lúc thưa vắng khách, ông thường cầm tờ báo hay cuốn sách tranh thủ thời gian đọc. Từ cơ quan, tôi hay về thăm ông buổi trưa, tranh thủ thời gian vắng khách để được trò chuyện với ông nhiều hơn.

Sau bữa cơm trưa đạm bạc, ông thường trải tờ báo xuống nền nhà, ngả lưng và tiếp tục trò chuyện. Đó là những câu chuyện riêng, nhắc lại những hoài vọng cũ, những người đã giúp đỡ ông trong chiến tranh mà sau khi bị thương không có điều kiện gặp lại; đó là những ưu tư về nhân tình thế thái và lời dặn dò gửi trao kinh nghiệm cả đời văn cho một người trẻ tuổi.

Trong suy nghĩ của tôi, ông không chỉ là một nhà văn lớn, một bậc thầy tôn kính, một người cha tinh thần mà ông còn là một người Anh hùng. Một người Anh hùng của hoà bình. Ông là một mẫu mực trong lối sống, thuộc tuýp người: "Giàu sang không thể quyến rũ, nghèo khó không thể chuyển lay, uy vũ không thể khuất phục".

Đề tài của nhà văn Sơn Tùng kéo dài từ thời Cần Vương đến tận hôm nay. Qua khoảng 30 đầu sách, ông đã khẳng định vị trí đặc biệt của mình qua đề tài danh nhân cách mạng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tiểu thuyết "Búp sen xanh" đến nay ấn hành gần một triệu bản, trở thành cuốn sách kỷ lục nhất trong ngành xuất bản, một hiện tượng tiểu thuyết của nền văn học nước nhà. Lai lịch tiểu sử của Bác Hồ, gia thế của Người, ông là người nghiên cứu sâu nhất và phổ biến ra xã hội với tư cách là những tư liệu gốc. Văn của ông cũng tái hiện biết bao anh hùng, liệt sỹ có công với nước mà bị lịch sử lãng quên.

Một đời văn, ông có ảnh chụp chung với nhiều đời Tổng Bí thư. Hàng trăm bức ảnh chụp với Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp... Nhưng đến tận khi ngoài 80 tuổi, ông vẫn chưa có một căn buồng riêng để đặt chiếc giường nằm. Căn hộ cũ kỹ của ông chật chội và không có công trình phụ. Thế mà ở đây, 84 nhà báo quốc tế, nghệ sỹ khắp hàng chục nước đã đến, hàng vạn người dân và độc giả đã đến thăm ông. Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết cũng từng đến đây thăm ông mấy năm trước.

Một nhà báo Nhật Bản, ông Aramaky có lần ngỏ ý muốn giúp đỡ để ông có căn nhà, ông cảm ơn và nói: "Có căn nhà không phải là mục đích của đời tôi". Thủ tướng Phạm Văn Đồng ngày xưa muốn cấp cho ông căn nhà, nhưng ông nói với Thủ tướng: "Cháu không muốn người ta lại nói, Sơn Tùng viết về Bác Hồ rồi lần lên Thủ tướng xin nhà". Thế rồi ngoài 80 tuổi ông vẫn nghèo. Hy sinh tất thảy cho văn chương và cho đất nước. Ông là một cán bộ trung cao cấp, có tiêu chuẩn được cấp nhà, ông là lão thành cách mạng, chiến đấu từ trong cái thở đầu rơi máu chảy, lại là thương binh nặng… Các đồng chí của ông liệu có ai phải sống vất vả, nhọc nhằn mà tận tụy với đất nước được như ông?

Văn của ông phản ánh một phần lịch sử dân tộc và những con người ưu tú của nhân dân, của cách mạng cuối thế kỷ XIX và cả thế kỷ XX. Văn ông không chỉ để lại những tư liệu quý giá, mà còn là sự chưng cất những truyền thống vĩ đại, đạo lý của ông cha. Chính vì thế, nó sẽ vẫn còn tồn tại trong thời gian.

Cầu mong ông vượt qua được cơn tai biến hiểm nghèo này, lại trở về căn phòng nhỏ đã gắn bó kỷ niệm thiêng liêng một phần đời ông sau chiến tranh. Và bạn đọc sẽ sung sướng biết bao nếu ông lại có thêm những trang viết thấm đẫm tình yêu người, yêu nước, truyền lại cho đời sau nhân đạo và nghĩa khí của một dân tộc đã phải khổ đau phấn đấu vượt qua bão táp để đến với bình yên, thịnh vượng hôm nay.