Hội Đổ Giàn ở làng võ lừng danh Bình Định
“Tiếng đồn An Thái, Bình Khê
Nhiều tay võ nghệ có nghề tranh heo...”
Cũng như nhiều nơi khác ở nước ta, vào dịp lễ hội, ngày rằm. Người An Thái lại dựng rạp, tổ chức hát bội suốt 3 ngày 3 đêm. Ông Hứa Thiện một người gốc Hoa kiều, hội viên Chi hội nhiếp ảnh Bình Định đang sống tại Tp. Quy Nhơn kể, cụ thân sinh ra ông đã từng được dân làng An Thái bầu làm chức “Tào Kê” chuyên trông coi việc tổ chức Hội Đổ Giàn và thu nhận tiền, phẩm vật cúng tế.
Theo ông, hồi ấy Hội Đổ Giàn không tổ chức một thời gian nhất định nào. Có thể 2 năm hoặc 3 năm một lần. Có lúc Hội Đổ Giàn được tổ chức vào rằm tháng 7, nhưng cũng có lúc vào mồng 5/5 (Tết Đoan Ngọ)... Năm bị thiên tai, hạn hán, mất mùa, dịch họa xảy ra liên tục, thì tổ chức Hội Đổ Giàn vào năm ấy.
Hiện nay, địa danh “làng An Thái” chỉ còn trong ký ức và sách sử. Nay là thôn Mỹ Thạch, thuộc xã Nhơn Phúc (An Nhơn). Vào những dịp hội hè, việc tổ chức thi đấu côn, quyền là tiết mục không thể thiếu được.
Cúng tế và thi võ
Tại An Thái, hiện nay vẫn còn nhiều chùa chiền cổ được người Hoa xây cất từ rất lâu như chùa Ông, chùa Bà, đặc biệt là ngôi chùa Hội quán được người dân An Thái làm nơi hội họp, thờ cúng. Vài năm một lần, đúng vào dịp rằm tháng 7 là họ tổ chức lễ cúng hết sức linh đình. Theo một số tư liệu khác thì Hội Đổ Giàn tổ chức chu kỳ 4 năm 1lần, nhằm vào các năm Tỵ, Dậu, Sửu... Địa điểm đổ giàn tổ chức luân phiên tại các chùa Bà, chùa Hội quán, Gò âm hồn và sau này được rời ra bãi cát sông Côn.
Sau 2 ngày cúng tế và hát bội, đến ngày thứ 3 thì bắt đầu cúng chẩn và đổ giàn. Lễ vật gồm có lá cờ phướn ghi 4 chữ: Phúc, Đức, Thần, Tài cùng với một con heo quay, bánh trái và gạo muối. Điều đặc biệt là hình thức sinh hoạt tín ngưỡng này đã dần dần biến thành nơi thể hiện tinh thần thượng võ giữa các làng võ trong vùng.
Người ta lập một sân khấu ngoài trời làm bằng gỗ hoặc tre khá chắc chắn, cao 5m. Trên sân khấu có người chủ trò và một đội võ sĩ bảo vệ. Trà trộn trong đám đông, người đi xem có nhiều võ sỹ thuộc các võ đường nổi tiếng như: An Thái, An Vinh, Suối Bèo, Trường Định, Hòa Phong...
Họ được phân công, tổ chức phòng thủ chặt chẽ, còn các võ sư thì ẩn trong các quán ăn gần đó để chờ đợi kết quả tỉ thí giữa các đệ tử của mình. Khoảng 3h chiều ngày thứ 3, sau 3 hồi chiêng, trống nổi lên báo hiệu lễ cúng kết thúc. Bất thần, người chủ trò chặt đứt dây neo giàn, xô đổ con heo quay và các lễ vật cúng tế rơi xuống đất...
Các võ sỹ tài nghệ cao phi lên giàn tìm cách cướp lấy con heo quay. Sau khi cướp được lễ vật, họ thường vác heo lao ra khỏi đám đông, cố hết sức mang con heo quay về địa điểm an toàn đã định. Tất nhiên, mỗi nhóm tranh tài đều đã có phân công người bảo vệ, ngăn cản những đối thủ lợi hại khác có thể giật lại heo trên vai.
Trong cuộc tranh tài này, các võ sỹ dùng tất cả các ngón võ, chiến thuật khôn ngoan để dành chiến thắng về mình. Rất nhiều lần Hội Đổ Giàn đã để lại “nợ nần” giữa các phái võ trong vùng, thậm chí cả những lò võ ở tỉnh lân cận như Quảng Ngãi, Phú Yên, Khánh Hòa. Hội Đổ Giàn không phải chỉ tổ chức ở Bình Định, nhưng Hội Đổ Giàn của An Thái bao giờ cũng thu hút người tham dự đông nhất và “con heo quay” của An Thái cũng được xem trọng nhất.
Theo tục lệ, heo quay chiến lợi phẩm sẽ được đem xẻ ra để khao chung cho tất cả những võ sỹ cùng có mặt trong cuộc tranh tài. Những võ sỹ hay làng võ có người giành chiến thắng được mọi người hoan nghênh và nể trọng. Họ tin rằng năm ấy sẽ gặp hên vì có được “lộc của thần”. Thường thì những lò võ ở An Thái và huyện Bình Khê, nhiều tay võ sỹ có “nghề tranh heo”.
Ý nghĩa của cuộc tranh tài này không nằm trong giá trị vật chất của món quà dành được mà ở giá trị tinh thần được thể hiện qua tài nghệ của những người dự cuộc với chỗ đứng danh dự trong làng võ. Võ đường này không cướp được heo thì tiếp tục cho môn sinh tập luyện để chờ dịp khác thi thố tài năng
