Chuyện người nhạc sỹ đoạt giải Nhì sáng tác ca khúc về ATGT

Nhạc sỹ Lê Hàm, SN 1934, tại một làng nhỏ thuộc huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, trong một gia đình nhà Nho nghèo. Có mẹ làm ruộng nhưng biết ngâm Kiều và hát dân ca nên tuổi thơ của ông đã thấm đẫm những làn điệu ví dặm nổi tiếng của xứ Nghệ, niềm say mê với âm nhạc cứ thế lớn dần theo năm tháng.

13 tuổi, cậu bé Lê Hàm vào thiếu sinh quân, rồi gia nhập Sư đoàn 320, chiến đấu ở đồng bằng Bắc Bộ. Thời gian này người lính trẻ đã có những sáng tác đầu tay, được đồng đội truyền tai nhau hát và biểu diễn trong các liên hoan văn nghệ như “Tiếng hát trên thao trường”. “Theo bước Đảng tiền phong”, “Người chiến sỹ bộc phá”… Năm 1955 Lê Hàm về công tác ở Ty Văn hóa tỉnh Hà Tĩnh, rồi được vào học hệ chính quy khoa Sáng tác của Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Nhạc viện Hà Nội). Tốt nghiệp ngôi trường âm nhạc danh tiếng này là một bài thi gồm một hợp xướng 6 chương “Ca ngợi Tổ quốc Việt Nam” được biểu diễn tại Nhà hát Lớn, Hà Nội.

Ra trường, tình nguyện vào công tác ở đặc khu giới tuyến Vĩnh Linh nhưng đến năm 1963 Lê Hàm trở lại mảnh đất Hà Tĩnh thân yêu, nơi có dòng sông La trữ tình đã gắn bó với ông từ thời thiếu sinh quân. Mảnh đất nguồn cội đã giúp ông có cảm hứng viết một loạt bài hát trữ tình quê hương giản dị và sâu nặng nghĩa tình, tiêu biểu như “Hà Tĩnh quê hương ta” (1965), “Gái sông La” (1968), “Vinh, thành phố bình minh” (1982), “Làng Sen thơm ngát hương” (1987)…

Đã từng có bài hát được tuyển vào sách giáo khoa môn hát nhạc, được nhận các giải thưởng của Hội Âm nhạc Việt Nam… nhưng có lẽ điều làm nên tên tuổi Lê Hàm trong những năm tháng cuối thế kỷ 20 vẫn là bài hát “Vinh, thành phố bình minh”. Cơ duyên để người nhạc sỹ ấy sáng tác ra bài hát được nhiều người yêu mến ấy cũng thật tình cờ. Vào một đêm trăng sáng đang trên đường đạp xe từ Hà Tĩnh ra Vinh, ông gặp một cô gái TNXP ngỏ lời xin đi nhờ xe. Cô hỏi, “Anh đi về mô, có phải là về thành Vinh quê em không…”. Xuất phát từ lời ngỏ ấy, những câu từ, giai điệu hết sức thân thương, trìu mến cứ thế tuôn trào: “Anh đón em về thành Vinh quê em. Nghe gió biển ru, dòng Lam êm đềm. Người người thân quen, sống vui trong tình thương…”.

Ngoài việc sáng tác, ông còn là “nhà sưu tầm” của hàng trăm làn điệu dân ca Nghệ Tĩnh khác nhau, tạo nên vốn âm nhạc quý báu lưu truyền cho đời sau. Riêng công trình “Âm nhạc dân gian xứ Nghệ” đã được trao giải Nhì của Hội Âm nhạc Việt Nam năm 1999 và được giới nghiên cứu âm nhạc cả nước đánh giá cao.

Chưa bao giờ thôi yêu quý lực lượng CSGT

Trong lúc lên nhận giải, Lê Hàm nhận được tin nhắn của một người bạn thắc mắc, “sao anh không có bài hát nào ca ngợi CSGT, bởi đó là chìa khóa của an toàn giao thông?”. Nhưng kỳ thực thì ông đã từng sáng tác 2 bài hát ca ngợi lực lượng này. Một bài có tên “Người đi trong đêm vắng”, in trong tập ca khúc về đề tài an ninh, cách đây khoảng 7 – 8 năm. Bài thứ hai là “Tiếng đàn người chiến sỹ Công an”. Đối với ông, tình cảm dành cho lực lượng CSGT không bao giờ mất đi, mà như ông đùa vui là dù nhiều lúc bị CSGT phạt do đi sai đường.

Nhạc sỹ Lê Hàm tâm sự: “Khi chúng ta ngồi bình yên trong ngôi nhà của mình thì ngoài đường phố cho đến đường sông, đường thủy, đường sắt… các chiến sỹ CSGT đang phải lăn lộn vất vả, thậm chí đánh đổi, hy sinh cả mạng sống của mình. Đất nước không thể bình yên trên những tuyến đường nếu không có các anh, những người tạo nên bình yên bằng những hành động hết sức lặng thầm”. Bởi thế mà mỗi câu từ của bài hát như tan ra, hòa quyện, đồng cảm, thấu hiểu với công việc và nhiệm vụ của những chiến sỹ CSGT: “…Chiều dài những con đường in bước tuần tra của chúng tôi, vòng quay lăn bánh con tàu là bao đêm dài không ngủ, lênh đênh trên biển cả hay lướt sóng trên dòng sông. Có chúng tôi những người Cảnh sát giao thông…”.

“Bình yên trên những tuyến đường” được sáng tác trong vòng 1 tháng nhưng được ấp ủ, “thai nghén” hơn 1 năm trời. Lê Hàm tâm sự, chứng kiến việc CSGT tận tụy, vất vả, rồi nhiều lần bị các đối tượng vi phạm luật giao thông đâm xe, bị hất lên nắp ca pô đi cả chục cây số… khiến ông rất thương. Chính tình cảm chân thành đã thôi thúc ông viết lên bài hát, vừa để chia sẻ với khó khăn của lực lượng CSGT vừa giúp đông đảo công chúng hiểu được công việc của họ. Nhất là mỗi lần bài hát được ngân lên… Lời viết rất gọn mà khái quát được tất cả các lực lượng của CSGT, câu từ giàu ý nghĩa mà mộc mạc, dễ nghe, dễ thuộc.

Nhiều người sau khi nghe “Bình yên trên những tuyến đường” cứ thắc mắc với Lê Hàm là sao ông 80 tuổi rồi mà viết trẻ thế, duyên thế. Phải tiếp xúc với ông thì mọi người mới hiểu. Ở tuổi bát thập vẫn nhanh nhẹn, minh mẫn, phơi phới tươi vui tâm hồn nghệ sỹ và điều quan trọng nhất là nhạc sỹ cảm thông, yêu mến anh em CSGT, điều đó đã làm nên một tác phẩm có giá trị.