Người bị thiệt hại phải yêu cầu mới được bồi thường

Thứ Sáu, 11/11/2016, 19:56
Việc quy định người dân phải có yêu cầu mới được bồi thường và phải có một văn bản có hiệu lực pháp lý làm căn cứ là những điều được các đại biểu quan tâm nhất trong phiên thảo luận về Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước chiều 11-11. Đại biểu cho rằng quy định như vậy sẽ thu hẹp rất nhiều “cánh cửa” dẫn đến được bồi thường của người bị hại.


Giảm hiệu lực khởi kiện với các quyết định hành chính

Đại biểu Nguyễn Mai Bộ (An Giang) cho rằng luật này có ý nghĩa rất lớn trong nâng cao trách nhiệm của cán bộ công chức và phòng, chống tham nhũng. Tuy nhiên, “qua nghiên cứu khoản 3 Điều 4 (về Nguyên tắc bồi thường và giải quyết bồi thường nhà nước) quy định “Nhà nước chỉ bồi thường sau khi có văn bản làm căn cứ yêu cầu bồi thường của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và có yêu cầu bồi thường”, tôi thấy chưa đạt được điều đó, nặng về bồi thường trong tố tụng và thi hành án mà hạn chế rất nhiều trách nhiệm của cơ quan hành chính”.

Đại biểu Nguyễn Mai Bộ tại phiên thảo luận

Đại biểu Nguyễn Mai Bộ cũng chỉ ra sự bất hợp lý khi Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 quy định công dân, tổ chức chậm nộp hồ sơ kê khai thuế có thể cấu thành tội trốn thuế, bị coi là tội phạm; tuy nhiên, nhà nước chậm trễ việc giải quyết các thủ tục lại không được cho là vi phạm. Do đó, đại biểu đề nghị bỏ khoản 3 Điều 4 này.

Đại biểu Nguyễn Mai Bộ cũng đề nghị bổ sung vào Điều 17: Những trường hợp phải bồi thường trong quản lý hành chính, sẽ buộc công chức phải nghiêm túc trong  thực thi công vụ và cải cách thủ tục hành chính – căn bệnh trầm kha mà rất nhiều nơi đang mắc phải. “Nếu làm thế này, chúng ta sẽ thực hiện đúng chỉ đạo của Tổng Bí thư là “Nhốt quyền lực trong lồng pháp luật”; thực hiện được cam kết của Thủ tướng về chính phủ liêm chính và giải quyết được vấn đề dân mong mỏi.

Trình tự khởi kiện quá phức tạp

Cũng có quan điểm tương tự, đại biểu Nguyễn Thái Học (Phú Yên) ý kiến về quy định 5 loại văn bản “làm căn cứ yêu cầu bồi thường trong hoạt động tố tụng dân sự, tố tụng hành chính”. 

Có những trường hơp  người thi hành công vụ quyết định sai, vi phạm pháp luật nhưng căn cứ để yêu cầu bồi thường không nằm trong 5 điều này. Tôi lấy ví dụ một trường hợp đã xảy ra: Tòa phúc thẩm tuyên thua kiện, người dân đã phải bán nhà để thi hành án, nhưng giám đốc thẩm tuyên hủy vì quá trình xét xử không đúng. Không có văn bản nào cho thấy hội đồng xét xử làm sai, mà chỉ nói là thu thập chứng cứ không đầy đủ nên tuyên sai. Công dân yêu cầu khởi kiện để bồi thường thì không có cơ sở. Bởi vậy, tôi đề nghị quy định cứ ra kết luận sai gây thiệt hại thì phải bồi thường, chứ không quy định phải có văn bản làm căn cứ”.

Cũng có quan điểm tương tự về điều này, đại biểu Bùi Văn Xuyền (Thái Bình) cho rằng việc phải có văn bản đã có hiệu lực pháp luật xác định rõ hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ hoặc bản án làm căn cứ yêu cầu bồi thường đã “thu hẹp rất nhiều cánh cửa để người dân yêu cầu bồi thường Nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý hành chính, lĩnh vực rất rộng lớn và rất nhiều vi phạm”.

Thêm vào đó, đại biểu Xuyền cho rằng việc liệt kê các trường hợp hiệt hại được bồi thường (từ điều 17 đến điều 21) cũng là “hạn chế, điểm nghẽn dẫn tới kéo dài bồi thường trong thời gian qua, nhất là về tố tụng. 

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long: Không thể bỏ khoản 3 Điều 4

Giải trình về ý kiến của các đại biểu, nhất là liên quan đến quy định về có văn bản pháp lý làm căn cứ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long khẳng định: Không thể bỏ điều này.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long giải trình một số vấn đề

Về kiến nghị Nhà nước chủ động bồi thường, chủ động xin lỗi khi cảm thấy chắc chắn làm sai, Bộ trưởng Lê Thành Long cho rằng: Cách tiếp cận gốc rễ của luật này là mặc dù là quan hệ hành chính, nhưng xử lý quan hệ theo nguyên tắc dân sự: Người có quyền phải chủ động thực hiện quyền của mình. Đây là nguyên tăc cơ bản. Trong mọi trường hợp, phải có yêu cầu của người bị thiệt hại.

Về việc rút ngắn trình tự để người bị hại có thể khởi kiện ngay, Bộ trưởng Lê Thành Long cũng cho rằng: “Tuy việc làm theo trình tự đúng là có dài, nhưng luật này đã cố gắng khắc phục, thiết kế từng công đoạn khác nhau ngắn hơn. Theo tính toán, phương án mới tiết kiệm được 50 ngày so với luật hiện hành”.

Việc liệt kê các trường hợp được bồi thường sẽ không bao hết được các diễn biến trong thực tế, Bộ trưởng Lê Thành Long phản biện: “Chúng tôi đồng ý hoàn toàn với ý cứ có sai của Nhà nước là phải bồi thương, nhưng phải có căn cứ và phải căn cứ vào đúng thực tiễn. 

Các hành vi đã liệt kê theo điều từ 17 -21 cơ bản đã bbao được phạm vi Nhà nước phải bồi thường. Tinh thần là các nước cũng liệt kê như vậy. Nếu chúng ta không có bất cứ một “khóa” nào (về các trường hợp được bồi thường) trong điều kiện hiện hành là không khả thi, có thể làm rối hệ thống tố tụng”.

Vũ Hân
.
.
.