Sẽ trưng cầu dân ý về những vấn đề lớn thuộc thẩm quyền Quốc hội
Do đó, trong Luật nên quy định một cách khái quát, mang tính nguyên tắc những vấn đề có thể được đề nghị đưa ra như những vấn đề về Hiến pháp và những vấn đề quan trọng khác thuộc thẩm quyền của Quốc hội nhưng Quốc hội tôn trọng dân quyết định. Đồng thời, để có cơ sở cho các chủ thể đề nghị và Quốc hội quyết định trưng cầu ý dân, đề nghị dự thảo Luật cần bổ sung các điều kiện và tiêu chí đối với vấn đề được đề nghị trưng cầu ý dân.
 |
| Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Phan Trung Lý đọc báo cáo thẩm tra dự án Luật Trưng cầu dân ý sáng 28/5. |
Về phạm vi, dự thảo quy định các cuộc trưng cầu ý dân được thực hiện trên phạm vi cả nước, chứ không tiến hành ở phạm vi địa phương và được Ủy ban pháp luật tán thành vì điều này thống nhất với thẩm quyền quyết định trưng cầu ý dân là thuộc về Quốc hội; đồng thời phù hợp với nguyên tắc các vấn đề được đưa ra trưng cầu ý dân phải là các vấn đề có tầm quan trọng lớn, ảnh hưởng đến lợi ích chung của quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của đông đảo nhân dân trong xã hội. Chủ thể có quyền đề nghị trưng cầu ý dân,
Dự thảo Luật trình 2 phương án và Uỷ ban Pháp luật tán thành với phương án Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ hoặc ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội có quyền đề nghị trưng cầu ý dân thay vì mở rộng ra một số chủ thể khác như phương án 2.
Về kết quả trưng cầu ý dân, Dự thảo Luật trình hai phương án là cuộc trưng cầu ý dân hợp lệ phải được quá nửa tổng số cử tri có tên trong danh sách cử tri đi bỏ phiếu và được công bố để thi hành; phương án 2 bổ sung quy định đối với trưng cầu ý dân về Hiến pháp thì phải được quá hai phần ba tổng số cử tri bỏ phiếu tán thành.
Tuy nhiên, Uỷ ban Pháp luật cho rằng quy định tỷ lệ tham gia và tán thành của cử tri quá cao (quá hai phần ba) đối với một vấn đề đưa ra trưng cầu ý dân thì không khả thi, do đây mới là quá trình “tập dượt”; thậm chí nếu tổ chức không tốt có thể dẫn đến tình trạng thúc ép cử tri đi bỏ phiếu hoặc cử tri đi bầu hộ, bầu thay và như vậy, sẽ làm giảm sút ý nghĩa của việc trưng cầu ý dân với tư cách là một hình thức để người dân thực hiện quyền dân chủ trực tiếp của mình, do đó đề nghị chọn phương án 1.
Có ý kiến cho rằng, để bảo đảm tính pháp lý của kết quả trưng cầu ý dân, đề nghị Quốc hội phải ra nghị quyết xác nhận kết quả trưng cầu ý dân do Ủy ban thường vụ Quốc hội công bố. Ủy ban pháp luật cho rằng, Hiến pháp đã giao thẩm quyền tổ chức trưng cầu ý dân cho Ủy ban thường vụ Quốc hội nên khi Ủy ban thường vụ Quốc hội công bố kết quả trưng cầu ý dân tức là đã bảo đảm tính khách quan, hợp pháp của hoạt động này.
Mặt khác, vấn đề đưa ra trưng cầu ý dân đã được người dân lựa chọn, quyết định theo ý chí của họ nên cơ quan nhà nước phải tôn trọng và thực hiện. Do vậy, Quốc hội không cần thiết phải ra nghị quyết xác nhận kết quả trưng cầu ý dân hay thông qua lại các nội dung đã được người dân biểu quyết tán thành.
Về giải quyết khiếu nại về kết quả trưng cầu ý dân, Ủy ban pháp luật tán thành với dự thảo, đối với khiếu nại về kết quả trưng cầu ý dân sẽ do Ủy ban thường vụ Quốc hội giải quyết và quyết định của Ủy ban thường vụ Quốc hội là quyết định cuối cùng.
