Đảm bảo tiến độ vận hành mô hình kiểm tra “một cửa, một lần dừng” tại cửa khẩu quốc tế Lao Bảo
Trong khuôn khổ hợp tác tiểu vùng Mê Công mở rộng, các nước đã ký Hiệp định tạo thuận lợi vận chuyển người và hàng hóa qua biên giới (Hiệp định GMS- CBTA), trong đó sẽ áp dụng mô hình kiểm tra “một cửa, một lần dừng” tại các cặp cửa khẩu quốc tế dọc các hành lang trong tiểu vùng Mê Công, bao gồm cả hành lang kinh tế Đông - Tây. Năm 2005, Việt Nam và Lào đã ký Bản ghi nhớ về triển khai kiểm tra “một cửa, một lần dừng” tại cửa khẩu quốc tế Lao Bảo - Đen-sa-vẳn theo 4 bước. Bước một, Hải quan hai nước phối hợp thực hiện kiểm tra thực tế hàng hóa tại khu vực kiểm tra chung. Bước hai, Hải quan hai nước phối hợp thực hiện đầy đủ thủ tục và công tác kiểm tra hải quan tại khu vực kiểm tra chung. Bước ba, Hải quan, cơ quan kiểm dịch, y tế của hai nước phối hợp thực hiện đầy đủ thủ tục và công tác kiểm tra thuộc chức năng tại khu vực kiểm tra chung. Bước bốn, Hải quan, cơ quan kiểm dịch, y tế, xuất nhập cảnh hai nước phối hợp thực hiện đầy đủ thủ tục biên giới tại khu vực kiểm tra chung. Năm 2007, hai nước bắt đầu áp dụng thí điểm bước một. Năm 2012, căn cứ tình hình thực tế, Việt Nam và Lào nhất trí chuyển thực hiện từ bước một lên thẳng bước bốn. Tuy nhiên, cho đến cuối năm 2013, công tác chuẩn bị cho bước bốn hầu như không tiến triển do thiếu các văn bản thỏa thuận giữa hai nước, các quy định thủ tục về hải quan, xuất nhập cảnh, kiểm dịch y tế, động - thực vật của hai nước chưa đồng bộ; chưa có thỏa thuận đưa cán bộ chức năng của hai nước sang lãnh thổ của nhau để thực hiện nhiệm vụ; thiếu cơ sở hạ tầng, trang thiết bị cần thiết cho việc thực hiện mô hình kiểm tra “một cửa, một lần dừng”.
Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng, Bộ Ngoại giao đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan và tỉnh Quảng Trị tích cực thúc đẩy việc chuẩn bị thực hiện mô hình kiểm tra “một cửa, một lần dừng” tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo - Đen-sa-vẳn. Bộ Ngoại giao hai nước đã lập Nhóm công tác đặc biệt để đôn đốc việc chuẩn bị. Nhóm công tác đặc biệt đã chủ động, tích cực thúc đẩy các bộ, ngành và cơ quan liên quan hai nước trực tiếp trao đổi, bàn bạc và tháo gỡ vướng mắc; thống nhất ký các thỏa thuận trong lĩnh vực phụ trách. Đến nay, hai nước đã ký được các thỏa thuận quan trọng nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc đưa người sang thực hiện kiểm tra chung, phối hợp quy trình thủ tục kiểm tra xuất nhập cảnh, hải quan, kiểm dịch động - thực vật. Hai nước đã hoàn thành 8/11 (khoảng 75%) đầu việc về pháp lý và quy trình thủ tục đề ra trong kế hoạch công tác. Thủ tướng Chính phủ đã duyệt chủ trương kinh phí cho đầu tư, mua sắm vật chất và trang thiết bị tại cửa khẩu Lao Bảo. Các bộ, ngành liên quan đã xây dựng dự toán cơ sở vật chất và trang thiết bị cần thiết. Hiện UBND tỉnh Quảng Trị đã xây dựng kế hoạch chi tiết cải tạo nhà liên hợp, có phương án di dời khu kiểm tra chung, bố trí phòng làm việc tạm cho cơ quan chức năng cửa khẩu; phối hợp với các bộ, ngành liên quan chỉ đạo việc mua sắm, lắp đặt trang thiết bị cần thiết như kết nối cáp quang với phía Lào, bố trí máy soi, lắp đặt máy tính... Tại cuộc họp, các bộ, ngành đã nêu một số vướng mắc và đề xuất các giải pháp xử lý.
Phát biểu tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao các bộ, ngành liên quan và tỉnh Quảng Trị đã tích cực triển khai các bước công việc, hoàn thành khối lượng công việc lớn, đặc biệt về khung pháp lý mà nhiều năm trước chưa thực hiện được. Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng chỉ ra những tồn tại, đó là chưa ký được thỏa thuận về quy trình, thủ tục và các mẫu giấy chứng nhận kiểm dịch y tế; chưa thống nhất được mẫu tờ khai hải quan, mẫu chứng thư kiểm dịch.
Phía Lào cơ bản bảo đảm bố trí mặt bằng, phòng làm việc cho cơ quan chức năng hai bên, nhưng cơ sở vật chất tại cửa khẩu quốc tế Lao Bảo còn sơ sài, chưa sẵn sàng cho việc triển khai mô hình kiểm tra “một cửa, một lần dừng”, chưa triển khai việc mua sắm các hạng mục cơ sở hạ tầng, trang thiết bị cần thiết.
Nhấn mạnh thời gian đưa vào vận hành mô hình kiểm tra “một cửa, một lần dừng” là rất gấp, Phó Thủ tướng lưu ý tỉnh Quảng Trị, các bộ, ngành cần triển khai quyết liệt và đồng bộ các khâu về pháp lý, cơ sở hạ tầng để đạt kế hoạch đề ra. Đặc biệt, tỉnh Quảng Trị cần nêu cao tinh thần chủ động, tiếp tục hoàn thiện các phương án, bố trí mặt bằng cho khu kiểm tra chung. Các bộ, ngành phải đi sát, xem xét tháo gỡ kịp thời các vướng mắc phát sinh, nỗ lực trao đổi với phía Lào thống nhất mẫu tờ khai chung.
Tỉnh Quảng Trị và các bộ, ngành phối hợp với Bộ Tài chính tìm phương án linh hoạt điều chỉnh một số hạng mục cần thiết trong dự toán theo hướng tăng cường sự chủ động và trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương để kịp mua sắm trang thiết bị cần thiết cho vận hành mô hình này. Để kịp vận hành kiểm tra “một cửa, một lần dừng” vào ngày 01/01/2015, Phó Thủ tướng đồng ý cho các bộ, ngành tạm thời sử dụng mẫu tờ khai riêng trong thời gian quá độ.
Về biên chế, cán bộ, Phó Thủ tướng cho rằng đây chưa phải là vấn đề quá khó khăn, do vậy trước mắt, các bộ, ngành liên quan và tỉnh Quảng Trị cần huy động nội bộ, bố trí cán bộ trên cơ sở biên chế hiện có để bảo đảm vận hành được kiểm tra “một cửa, một lần dừng”, trong điều kiện thực sự cần thiết, Chính phủ sẽ xem xét cụ thể.
Về cơ chế chỉ đạo, giám sát, Thủ tướng đã đồng ý thành lập Ban chỉ đạo do lãnh đạo tỉnh Quảng Trị làm Trưởng ban. Phó Thủ tướng yêu cầu tỉnh giám sát, kiểm tra có hiệu quả, bố trí nhân lực có kinh nghiệm, đủ thẩm quyền để tham gia vào Ban chỉ đạo và xây dựng quy chế phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành. Việc triển khai mô hình “một cửa, một lần dừng” nhằm tạo điều kiện thuận lợi về vận chuyển người và hàng hóa, nhưng phải đặc biệt lưu ý việc chống buôn lậu, gian lận thương mại, chống tội phạm buôn bán ma túy từ Lào sang Việt Nam và buôn bán người qua biên giới. Tỉnh phải chịu trách nhiệm trước Trung ương, các bộ, ngành về hoạt động của Ban chỉ đạo, chuẩn bị chu đáo cho lễ khai trương diễn ra vào đầu tháng 1/2015
