Hoạt động tình báo có lịch sử vài nghìn năm. Nhờ các nhà tình báo, giới lãnh đạo thế giới đã và đang thu thập được những thông tin cần thiết. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi những người có tài năng và dũng cảm nhất được chọn làm công việc này.
#điệp viên
Sau nhiều thập kỷ lưu vong cả sống và chết, hài cốt của thủ tĩnh tình báo thời chiến Cộng hòa Séc, chuẩn tướng Frantisek Moravec cuối cùng cũng đã hồi cố hương. Điệp viên lê dương Tiệp Khắc là một trong số ít những người Séc đã phục vụ tích cực trong cả 3 hình thức của phong trào kháng chiến của Tiệp Khắc trong thế kỷ 20. Di sản của ông trong cộng đồng an ninh Séc vẫn còn mạnh mẽ cho đến tận ngày nay.
Từ thời thượng cổ, khi các bộ tộc, quốc gia nhỏ tiến hành chiến tranh với nhau, đã biết cách dùng điệp viên để do thám tình hình đối phương.
“Bọn Đức Quốc xã kìm kẹp giới thượng lưu New York” - 73 năm trước, tính từ tháng 9/2017, đồng loạt các tiêu đề báo chí trên khắp thế giới loan tin về số phận của Gertrude Sanford Legendre - người nổi tiếng với mệnh danh là “lữ khách quốc tế” đã bị mắc kẹt trong chiến tuyến địch suốt Thế chiến II.
Cái tên Kurt Jahnke rất nổi tiếng trong giới nghiên cứu lịch sử tình báo thế giới. Là người Đức, y từng phục vụ trong lực lượng Hải quân Mỹ, làm việc trong hãng thám tử “Pinkerton”, tham gia một số hoạt động phá hoại trong Thế chiến thứ nhất, và thậm chí tìm cách lôi kéo Mexico vào cuộc chiến tranh chống Mỹ. Jahnke là một trong những người đầu tiên thành lập đảng Quốc xã và lực lượng đặc biệt của Đức. Nhưng năm 1945, y bị tố cáo là gián điệp của Anh và buộc phải chạy sang Thụy Sĩ.
Một trong những nhiệm vụ khó khăn nhất của các cơ quan tình báo là cài cắm điệp viên ở nước ngoài. Một người như vậy phải có trình độ ngoại ngữ hoàn hảo và nhiều phẩm chất khác, anh ta có thể bị lộ bất cứ lúc nào chỉ vì một sơ suất nhỏ, chẳng hạn như một cử chỉ sai hoặc một lời nói tình cờ. Trong lịch sử ngành tình báo có những điệp viên nằm vùng đã tạo nên một sự nghiệp lẫy lừng dưới cái tên giả.
Những người hùng kiểu như Phyllis Pippa Latour đã từng chứng kiến bi kịch dưới nhiều hình thức khác nhau, và quãng thời gian làm điệp báo của bà trong suốt Thế chiến II được hỗ trợ bởi kinh nghiệm và quan điểm cá nhân đã khiến bà trở thành nhân vật đáng ngưỡng mộ. Ngày 8/4/2021, nhân kỷ niệm sinh nhật tròn 100 tuổi của mình, bà Phyllis “Pippa” Latour đã kể với truyền thông một câu chuyện khá giản dị về cuộc đời mình.
Tuyển mộ điệp viên là yếu tố quan trọng tạo nên hiệu quả công việc của bất kỳ cơ quan tình báo nào trên thế giới. Không phải ngẫu nhiên mà tình báo Liên Xô luôn coi trọng vấn đề này. Lịch sử các cơ quan tình báo Liên Xô ghi nhận rất nhiều nhà tuyển mộ tài năng. Arnold Deutsch là một trong số đó. Nhờ khả năng hiếm hoi và kỹ năng điêu luyện của ông, tình báo Liên Xô đã chiêu mộ được cả một đội ngũ điệp viên xuất sắc, đóng góp lớn lao cho nền an ninh của đất nước.
Tháng 4/1991, trên một tờ báo của Liên Xô, đại tá KGB hồi hưu Vladimir Chikov viết rằng vào những năm 40, trong số những điệp viên Liên xô thâm nhập vào Dự án Manhattan, còn một người nữa. Điệp viên này có mật danh là Perseus và chưa bao giờ bị lộ.
Tác giả bài viết, nhà báo Tanja K. Eie, người gốc Na Uy, từ Ithaca, New York về quê hương vào năm 2018. Trong một lần đạp xe qua trung tâm thành phố Flekkefjord, bà rẽ xuống một con phố nhỏ có tên gọi là Kirkegaten (phố Nhà Thờ) và dự định đi thẳng xuống vịnh hẹp và lối đi bộ lót ván (Brygge) và rồi nhìn thấy tấm bia tưởng niệm một người lính tên là Gunvald Tomstad, một di tích lịch sử mà bà chưa từng nhìn thấy trước đây trong các lần lưu lại ở Flekkefjord.
Sau Chiến tranh Lạnh, nhiều tổ chức tình báo của các nước như CHDC Đức, Liên Xô, Hungary, Tiệp Khắc... hoặc thiêu hủy toàn bộ kho tài liệu của mình, hoặc không giải mật hết. Chỉ riêng Ba Lan là nước hoàn toàn mở cửa các kho tài liệu của Cục An ninh (Sluzba Bezpieczenstwa - SB) với hàng triệu tài liệu mật.
Eric Roberts đã làm việc tại MI-5 từ năm 1939 đến tận năm 1956, khi những kẻ phản bội vẫy vùng hoạt động. Một số hồ sơ của MI-5 từ thời chiến đã bắt đầu được công bố từ năm 2008. Và mãi đến tận tháng 10/2014, các hồ sơ chính về hoạt động của Eric Roberts mới bắt đầu được mở.
Cặp vợ chồng người Mỹ Morris Cohen và Leontina Petka đã gắn kết với nhau không chỉ trong tình yêu mà họ cùng hỗ trợ cho nhau trong hoạt động phục vụ Ban tình báo đối ngoại của Liên Xô. Nhờ những điệp viên này mà Moscow đã nắm được nhiều tài liệu bí mật của các quốc gia khác, cũng như việc chế tạo bom nguyên tử ở Mỹ.
Những thành tựu và sự hy sinh của một gia đình người Palestine gốc Do Thái đã giúp đảm bảo chiến thắng trong chiến tranh cùng sự tán thành của Vương quốc Anh đối với Chủ nghĩa phục quốc. Hơn một trăm năm trước (1917), người Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman khi đó đang nắm quyền kiểm soát Palestine, đã vây bắt và diệt trừ một mạng lưới tình báo Do Thái dẫn đến cuộc xâm lược của Anh và giải phóng Palestine. Dưới đây là nguồn cơn của câu chuyện.
Cựu điệp viên Michael Harari, được biết đến với biệt danh “Mike”, là một trong những người thành lập ra Cục tình báo đối ngoại Israel (Mossad) hiện nay.
Trong phòng truyền thống của Ban Tình báo đối ngoại ở Iaxenevo (Nga) có bức chân dung của một người phụ nữ trung niên với đôi mắt đượm buồn. Bên dưới là chữ ký “Greta” và dòng chữ “nguồn tin quan trọng ở Scandinavo”.
Hồ sơ về vụ mất tích của ông Mehdi Ben Barka, chính khách người Morocco, lại được xới lại với những tình tiết mới, trong đó có một số chi tiết cho thấy ông không chỉ là một nhà hoạt động cánh tả đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc, mà còn có mối quan hệ với nhiều “đối tác” khác nhau thuộc cả hai phe trong Chiến tranh Lạnh. Và không phải ngẫu nhiên ông bị mật vụ Pháp bắt cóc và sát hại tại Paris vào năm 1965.
Ông được mệnh danh là “điệp viên bom nguyên tử” giỏi nhất trong lịch sử, đồng thời được tờ báo lớn nhất nước Mỹ gọi là điệp viên số 1 của thế kỷ 20. Ông ẩn nấp trong “Dự án Manhattan” của Mỹ nhiều năm, sau khi lấy thành công những tài liệu cơ mật của bom nguyên tử, ông đã đào tẩu, cục điều tra liên bang của Mỹ (FBI) rất xấu hổ vị sự kiện này.
Một ngày cuối tuần, tại nhà khách của Bộ hải quân X ở thành phố D, một thành phố ven biển phía Bắc Trung Quốc có một đoàn khách cực kỳ quan trọng, họ là các lãnh đạo, chuyên gia và nhân viên kỹ thuật liên quan đến công trình gọi là dự án “8291”. Dự án “8291” là một công trình nghiên cứu và phát triển lâu dài về khoa học quân sự tên lửa của Trung Quốc, nó dự kiến được phóng vào tháng 9 năm 1982 từ một tàu ngầm ở dưới mặt nước ở phía Nam Thái Bình Dương, dự án này chỉ còn chờ lệnh của quân ủy Trung ương.
Không hài lòng với cuộc sống làm phục vụ cho đại sứ Anh tại Thổ Nhĩ Kỳ, từ năm 1943 đến 1944, Elyesa Bazna (1904-1970) “gây dựng tài sản” của mình bằng cách đánh cắp tài liệu mật của chủ và bán chúng cho Đức Quốc xã với giá cao ngất ngưởng.
