Thế giới thơ Tú Xương là thế giới của cái “lạ đời” ở chỗ đã kiến tạo nên một mô hình tiếng cười rất riêng, không giống ai, sắc nhọn, đanh đá, chua chát, đau đớn. Đó là một mô hình của “thế giới lộn ngược”, tất cả cứ lộn “tùng phèo”, tréo ngoe, oái oăm. Tiếng cười luôn là một mã văn hóa của thời đại, của dân tộc nên giải mã tiếng cười sẽ góp phần tìm được bản chất, xu thế thời đại và tâm hồn, tính cách dân tộc. Các nhà trào phúng lớn thực sự là những nhà văn hóa lớn.
Không ai nghĩ rằng vị Đại tá Công an với bút danh có phần bí ẩn Nguyễn Ma Lôi lại thành công ở những câu chuyện cười nhẹ nhàng nhưng thâm thúy và sâu sắc cũng như thơ của anh, tiếng cười cứ len lỏi, róc rách mà hòa cùng cung bậc đời thường trong cuộc sống.
Không chỉ là sứ giả kết nối văn hóa giữa người với người, cộng đồng này với cộng đồng kia, tiếng cười còn là món ăn tinh thần giải trí, là thứ vũ khí đấu tranh để con người mở đường đến với tự do, với sự vui vẻ, thoải mái... Tiếng cười là một phạm trù cơ bản của mỹ học.
Khi thực dân Pháp nổ tiếng súng xâm lược nước ta, nhiều tiếng cười phẫn uất chửi thẳng vào lũ vua quan, như tiếng cười của nhà cách mạng Phan Bội Châu: “Non sông thẹn với nước nhà/ Vua là tượng gỗ dân là thân trâu” (Á tế Á ca). Chúng tôi xin giới thiệu thêm bốn tiếng cười trào phúng của Nguyễn Thiện Kế, Học Lạc, Kép Trà, Phan Điện với bốn phong cách khác nhau hướng vào lũ vua quan phong kiến và thực dân Pháp, qua đó để thấy phần nào tinh thần và ý chí của nhân dân ta những năm đầu thế kỷ XX.
Nói đến cái hài là nói đến tiếng cười nhưng không phải là một, đúng hơn, chúng thống nhất nhưng không đồng nhất. Tiếng cười luôn có mặt trong cái hài, trong mối quan hệ chủ thể khách thể của quan hệ thẩm mỹ, cái hài là khách quan thì tiếng cười gắn liền với chủ thể.
