Chúng ta không cần bất cứ một dòng nào nữa để nói về sự vĩ đại của gia tài âm nhạc Beethoven. Tuy nhiên chúng ta sẽ cần nhiều dòng, nhiều trang, thậm chí là nhiều cuốn sách để nghiền ngẫm về những biến động cá nhân của thiên tài âm nhạc này. Bởi dường như càng nghiền ngẫm, người hậu thế càng nhận ra ông "khó hiểu" hơn nhiều so với những gì mình vẫn tưởng.