Trường ngoài công lập - Vì đâu nên nỗi

Nguyên nhân dễ nhận thấy nhất là do những trường này không thể tuyển sinh được. Nhưng phía sau câu chuyện lay lắt nguồn tuyển sinh lại có những nguyên nhân chủ quan và khách quan đã khiến nhiều trường NCL vốn sinh sau đẻ muộn đứng trước bờ vực phá sản.

Về nguyên nhân khách quan, theo Giáo sư Hoàng Xuân Sính phân tích: “Hai năm trước, các trường NCL vẫn tuyển sinh bình thường, có trường còn bị Bộ phạt vì tuyển vượt chỉ tiêu. Hai năm nay, các trường mới khó khăn, nguyên nhân dễ nhận ra là do các trường công lập mở ra dồn dập, hàng chục trường chuyển hoặc nâng cấp từ trung cấp lên cao đẳng, từ cao đẳng lên đại học, nhưng không phải trường nào cũng tiềm tàng thực lực, đặc biệt là đội ngũ giáo viên. Bên cạnh đó, cũng có thêm nhiều trường NCL được thành lập. Trường thì nhiều, nhưng số học sinh thi đại học có chiều hướng giảm, nên nguồn tuyển ắt sẽ giảm.

Một Tiến sĩ hiện là Phó Hiệu trưởng một trường ĐH NCL khẳng định, trong việc cạn nguồn tuyển sinh của hệ thống trường NCL có nguyên nhân từ việc các trường tự đề xuất chỉ tiêu vô tội vạ, trong đó có cả trường công, do đó đã làm bài toán cung cầu chỉ tiêu bị ảnh hưởng. Vị tiến sĩ này còn cho hay, chỉ một số ít trường bị Bộ “sờ” đến và đã bị phạt bằng cắt giảm chỉ tiêu, nhưng còn rất nhiều trường tuyển quá năng lực tự có thì chưa bị phạt, đã làm “nhiễu” bức tranh phân bố chỉ tiêu. Còn một lí do nữa khiến các trường NCL khó tuyển sinh, đó là phổ điểm chủ yếu của kỳ thi đại học vừa qua chỉ dừng ở điểm 7, điểm 8, trong khi Bộ lấy sàn 13, 14, thì đương nhiên sẽ có một số lượng lớn thí sinh dưới sàn không thể vào đâu được…

Trường ĐH Hà Hoa Tiên có cơ sở vật chất khang trang nhưng nhiều năm rơi vào tình trạng tuyển không đủ chỉ tiêu.

Đó là một số nguyên nhân khách quan khiến các trường NCL cạn nguồn tuyển. Nhưng còn nguyên nhân chủ quan thì sao?

Chúng tôi có mặt tại Trường ĐH Q.T B.H tọa lạc trên một con phố nhỏ tại Hà Nội. Trường này năm 2012 cũng trong tình trạng tuyển sinh èo uột, chỉ tiêu hơn 1.000 nhưng chỉ tuyển được vài chục thí sinh. Sự èo uột nguồn tuyển sinh thể hiện rõ trong các lớp học vắng hoe vắng hoắt. Cả buổi sáng cũng chỉ có một lớp học tiếng Anh, một lớp thực hành tin học nhưng lác đác vài sinh viên đến thực hành. Cả tầng 3 của tòa nhà lớp học còn bỏ trống. Theo đánh giá của các trường bạn thì trường này có đội ngũ giảng viên khá tốt, nhưng vì thiếu sinh viên nên giáo viên nhiều người bỏ đi dạy trường khác.

Điều bất ngờ hơn cả là trường đã dành cả tầng 4 (cũng là tầng cuối cùng) để làm ký túc xá cho sinh viên nội trú. Có lẽ hiếm có trường ĐH nào mà chỗ học xen lẫn với khu ký túc xá! Điều đó làm giảm rất nhiều tính học thuật và mỹ quan sư phạm của một trường ĐH. Người quản lý ký túc xá cho hay, vì thiếu sinh viên, lớp học lại thừa, chỗ ở riêng cho sinh viên lại chưa có, do đó, nhà trường đành tận dụng. Một môi trường sư phạm luộm thuộm như vậy liệu có thực sự là địa chỉ hấp dẫn sinh viên. Với một diện tích chật hẹp như vậy nhưng hằng năm trường vẫn mạnh dạn xin Bộ GD&ĐT hơn 1.000 chỉ tiêu!

Khi nói về sự kém hấp dẫn thí sinh của không ít trường NCL, một số chuyên gia giáo dục thẳng thắn: “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân”, nhiều trường cứ đổ tại cơ chế tuyển sinh nhưng sâu xa là do trường không đảm bảo điều kiện cam kết về chất lượng đào tạo, nội bộ mất đoàn kết thì làm sao trường phát triển được. Nhiều trường đã không tái đầu tư, ăn xổi ở thì và luôn đặt lợi ích kinh doanh lên trên hết”. Cuối năm 2011, Bộ GD&ĐT đã công bố Kết luận kiểm tra việc thực hiện cam kết thành lập trường đại học năm 2011 tại Văn bản số 1319/KL-BGDĐT, trong đó có “số phận” một số trường NCL. Bộ đã đình chỉ tuyển sinh năm 2012 đối với 3 trường đại học NCL do chưa có đất và tỷ lệ sinh viên/giảng viên quá cao: Trường ĐH Văn Hiến, Trường ĐH Đông Đô và Trường CĐ Công nghệ Thông tin TP Hồ Chí Minh.

Bộ cũng đã đình chỉ tuyển sinh đối với 12 ngành thuộc 4 trường Đại học NCL do chưa có giảng viên cơ hữu có trình độ tiến sĩ: Trường ĐH Chu Văn An, ĐH Lương Thế Vinh, ĐH Nguyễn Trãi và Trường ĐH Kiến trúc Đà Nẵng. Ở thời điểm thanh tra, có trường giáo viên cơ hữu mới chỉ đáp ứng được 50% khối lượng chương trình giảng dạy, có ngành chỉ đáp ứng được 30% khối lượng giảng dạy, thậm chí còn bố trí giáo viên về văn hóa học sang dạy tài chính ngân hàng, thạc sỹ luật làm giảng viên khoa công nghệ kỹ thuật xây dựng…

Ngoài ra, Bộ GD&ĐT còn cảnh cáo 3 trường đại học NCL chưa có đất: Trường ĐH Văn Hiến, Trường ĐH Đông Đô và Trường ĐH Nguyễn Trãi. Cảnh báo cho thời hạn 1 năm đối với 4 trường đại học NCL chưa xây dựng được cơ sở vật chất: Trường ĐH Hoà Bình, ĐH Chu Văn An, ĐH Kinh tế - Tài chính TP Hồ Chí Minh và Trường ĐH Quốc tế Sài Gòn