Thành phố đầu tàu kinh tế cả nước và giấc mơ xóa… nhà “ổ chuột” (!)

• Kỳ 2: Nỗi lo an ninh trật tự
• Kỳ 1: Khát vọng... lên bờ

Kỳ 3: Kênh đen… thành kênh du lịch

Người dân sống chen chúc trong các khu nhà “ổ chuột” ven và trên các dòng “kênh đen” của quận 8 từng rất hy vọng về các công trình chỉnh trang đô thị sẽ được triển khai trong nay mai…

Mong mỏi này hiện đang bừng lên mạnh mẽ khi cấp ủy, chính quyền thành phố xác định việc di dời nhà ở trên và ven kênh rạch là một trong 7 chương trình đột phá mà thành phố tập trung thực hiện trong nhiệm kỳ này…

Chỉ cách nhau con kênh Lò Gốm - Tàu Hủ thế nhưng nhìn diện mạo đô thị giữa quận 8 với các quận trung tâm cạnh bên, đó là hai bức tranh rất khác biệt. Nếu như bên đây bờ là hình ảnh hạ tầng đô thị khang trang, nhà phố san sát cùng với hàng chục tòa nhà chọc trời… thì phía “cù lao” quận 8, hình ảnh phổ biến nhất chính là các dãy nhà “ổ chuột” nằm trên và ven theo hệ thống kênh rạch chằng chịt với tổng chiều dài gần 50km.

Màn đêm buông xuống, nhìn từ trên cao, ánh đèn đô thị của quận 8 vẫn tù mù, leo lét chứ không lung linh, rực sáng như hướng quận trung tâm lân cận, thậm chí còn “tệ” hơn các quận “em út” lân cận vừa được định hình sau này. Bí thư quận 8 Ngô Thành Tuấn kể thêm, quận 8 là một đô thị tự phát, không theo quy hoạch.

Người dân tại các khu nhà “ổ chuột” luôn mơ đến ngày được di dời đến nơi ở an toàn, có việc làm và thu nhập ổn định.

Từ trước 1975, đây là vùng ven nội đô Sài Gòn, Chợ Lớn, chủ yếu là khu vực kho tàng bến bãi trung chuyển về lương thực, thực phẩm từ miền Tây Nam bộ với nội thành Sài Gòn. Đặc tính dân cư đa phần là dân lao động nghèo, chủ yếu hành nghề thủ công đan lát, bốc vác tại các kho tàng, bến bãi.

Hiện trên địa bàn quận 8 có hơn 1.000 căn nhà nằm hoàn toàn trên kênh rạch, trên 8.400 nhà ven kênh rạch (chiếm gần 46% so với tổng số nhà trên và ven kênh rạch toàn thành phố), tập trung nhiều nhất ở kênh Đôi, kênh Tàu Hủ - Lò Gốm, bờ Đông Rạch Xóm Củi, rạch Ông Lớn, Ông Bé, kênh Bến Nghé, rạch Ruột Ngựa...

Đi qua nhiều dãy nhà “ổ chuột” nằm trên bờ kênh Đôi, chúng tôi nhận ra một điểm chung, đó là nhà xây dựng không hợp pháp, kết cấu tạm bợ, chắp vá. Những căn nhà loại này có diện tích nhỏ, đều thiếu tiện nghi cơ bản, một số hộ không có đồng hồ điện riêng, phải câu nhờ, thiếu nước sinh hoạt, nhà vệ sinh, nước thải sinh hoạt xả trực tiếp xuống rạch.

Lãnh đạo quận nhìn nhận, do là khu dân cư tự phát nên cơ sở hạ tầng, hạ tầng kỹ thuật không đảm bảo điều kiện sống, sinh hoạt và an toàn cháy nổ cho người dân trong khu vực. Các công trình phúc lợi công cộng như trường học, trạm y tế… chỉ đáp ứng vừa đủ cho khu dân cư ổn định.          

Để thực hiện dự án chỉnh trang đô thị, cải thiện điều kiện sống cho các hộ dân trên sống ven và trên kênh rạch, quận cũng đã phối hợp với ngành chức năng khảo sát 12 tuyến kênh rạch để phục vụ cho điều chỉnh quy hoạch tỷ lệ 1/2000 khu dân cư các phường.

Lãnh đạo UBND quận 8 cho biết quận đã đề ra nhiệm vụ, giải pháp di dời nhà trên, ven kênh rạch và bố trí tái định cư cho dân. Với nhóm dự án thực hiện bằng vốn ngân sách, quận sẽ di dời gần 1.000 căn nhà “ổ chuột” trên và ven bờ Bắc kênh Đôi (thuộc phường 8, 9, 10, 12 và 14) để xây dựng bờ kè và đường giao thông dọc kênh.

Kế hoạch này được phân kỳ, gồm giai đoạn 1 di dời nhà “ổ chuột” khu vực phường 12 và 14 để xoát tệ nạn xã hội, đặc biệt là ma túy; số nhà còn lại sẽ được di dời giai đoạn 2. Cũng với nguồn vốn ngân sách, quận dự kiến sẽ di dời gần 600 căn nhà lụp xụp trên và ven rạch Bồ Đề, rạch Cây (rạch Nhảy) và rạch Ruột Ngựa. 

Với nhóm dự án kết hợp giữa ngân sách và nhà đầu tư xã hội hóa, quận dự kiến sẽ di dời gần 4.400 căn nhà “ổ chuột” trên và ven bờ Nam kênh Đôi (phường 1, 2, 3, 4, 5, 6 và 7) để xây kè, công viên cây xanh, bến thủy nội địa kết hợp khai thác quỹ đất lớn để xây dựng chung cư cao tầng, phục vụ tái định cư và thu hồi vốn.

Theo một tính toán, nếu di dời toàn bộ các hộ dân ven kênh rạch trên địa bàn quận, tổng kinh phí bồi thường di dời, giải tỏa dự trù gần 14.000 tỉ đồng. Còn nếu ưu tiên di dời giải tỏa trước các nhà “ổ chuột” không đảm bảo an toàn và điều kiện sinh hoạt, cụ thể như gần 3.000 căn nằm ven kênh Đôi, tổng kinh phí trên 3.800 tỉ đồng, đi cùng đó là xúc tiến 7 dự án nhà ở tái định cư với quy mô 6.100 căn hộ.

Lãnh đạo quận cho biết, nỗ lực chỉnh trang, cải thiện chất lượng môi trường sống cho người dân thời gian qua đã đem lại cho quận 8 diện mạo đô thị ngày càng mới hơn. Đối với các kế hoạch vừa kể, quận cũng đã tổ chức các buổi tiếp xúc, gặp gỡ, giới thiệu và cung cấp thông tin cho một số nhà đầu tư.

Đến nay, thành phố đã chấp thuận chủ trương giao cho một số doanh nghiệp thực hiện kế hoạch di dời, giải tỏa hàng nghìn căn nhà ven kênh rạch, dành đất chỉnh trang đô thị và phát triển dự án nhà ở hiện đại hơn.

Theo ông Nguyễn Ngọc Hiếu, Phó trưởng phòng Quản lý đô thị quận 8, một trong những nhà đầu tư tỏ ra tâm huyết với mục tiêu chỉnh trang đô thị của quận là Tập đoàn Vingroup. “Gần giữa 2017, tập đoàn này đề xuất phương thức thực hiện dự án BT (hợp đồng xây dựng – chuyển giao), thanh toán bằng đất và tiền, điều kiện kèm theo cho địa phương là công tác bồi thường, giải tỏa và tái định cư không kéo dài quá 3 năm; nhà đầu tư được nghiên cứu, điều chỉnh chỉ tiêu quy hoạch để nâng cao hiệu quả sử dụng đất…

Nếu được chọn làm chủ đầu tư, bên cạnh các đề xuất trên, Vingroup cam kết ứng trước kinh phí bồi thường giải phóng mặt bằng không lấy lãi trong vòng 3 năm kể từ ngày dự án được phê duyệt”, ông Hiếu cho biết thêm.

 Để thu hút các nhà đầu tư tham gia thực hiện các dự án chỉnh trang đô thị trên địa bàn, lãnh đạo quận 8 cho biết cũng đã có nhiều kiến nghị, đề xuất thành phố, trong đó có đề nghị tiếp tục quan tâm phê duyệt các dự án góp phần vào sự lan tỏa, kết nối đồng bộ về hạ tầng với các quận nội thành khác lân cận.

Người dân quận 8 đang rất quan tâm đến một số dự án nâng cấp, xây mới sắp được khởi động, trong đó có dự án xây cầu đường Bình Tiên (vốn đầu tư trên 3.500 tỷ, tổng chiều dài khoảng 3,2km); đường Vành đai 2, đường Vành đai trong, đường Nguyễn Thị Thập, đường Tạ Quang Bửu, đường Cao Lỗ...

Bên cạnh các dự án chỉnh trang đô thị đang chuẩn bị triển khai, một số dự án đang hoàn tất, lãnh đạo quận cho biết đang có nhiều nhà đầu tư khác xem quận 8 là điểm đầu tư hấp dẫn, giống như đối với quận 4 vài năm trước.

Chỉ tại khu vực bến Bình Đông, tổng mức đầu tư các dự án cải tạo kênh rạch và xây dựng hạ tầng được duyệt hiện hơn 20 ngàn tỷ đồng. Có người ví sự có mặt của nhiều nhà đầu tư đến đây giống như một cuộc “đổ bộ”; và kỳ vọng các dự án này sẽ góp phần quan trọng cho mục tiêu đưa quận 8 bừng sáng hơn, biến khu nhà “ổ chuột” chỉ còn trong lời kể…

Theo lãnh đạo quận 8, qua khảo sát có khoảng gần 30% hộ dân tự lo chỗ ở mới, còn lại khoảng 70% số hộ dân nhà ven và trên kênh rạch đồng ý với quỹ nhà tái định cư do quận chuẩn bị. “Quỹ đất sạch được hình thành sau khi di dời giải tỏa toàn bộ nhà trên và ven bờ kênh sẽ tạo ra môi trường đầu tư, phát triển các công trình thương mại dịch vụ căn hộ chung cư cao tầng và tuyến du lịch ven sông”, vị này chia sẻ thêm.