Khai thác quặng pyrit ở Giáp Lai, Phú Thọ: Môi trường tiếp tục bị ô nhiễm nặng
Theo ông Bùi Quang Thám, cán bộ nghỉ hưu ở khu 7, chúng tôi dạo một vòng quanh xã để tận thấy một hiện tượng kỳ lạ: đất… thở. Trên khắp bãi đất trống quanh 3 hồ nước mà trước đây là những khai trường của Công ty Pyrit Phú Thọ dầy đặc những bọt khí lăn tăn màu nâu sẫm, mùi hắc. Bất cứ ai trong chúng tôi khi lọt vào vòng bủa vây của đám bọt khí ấy đều choáng váng, khó thở.
Theo ông Thám thì những bọt khí ấy chứa axit sunphuaric và nó chính là "thủ phạm" nhuộm tầng đáy của 3 hồ nước trên thành màu máu đỉa. Dẫn chúng tôi đến 3 hồ nước xen kẽ giữa các khu đồi xung quanh khu dân cư sinh sống, ông Nguyễn Đắc Khương, cán bộ phụ trách văn hóa xã Giáp Lai bảo, những hồ nước này người dân địa phương gọi là "hồ chết" bởi mọi sinh vật xung quanh đều tàn lụi, tiêu điều. Hiện chưa có thống kê nhưng trong xã đã có rất nhiều người chết vì bệnh ung thư, đa phần là ung thư gan.
Riêng ở khu 7, nơi ông ở, chục năm trở lại đây đã 8 người thiệt mạng vì căn bệnh quái ác này. Người dân và chính quyền xã Giáp Lai đã nhiều lần gửi đơn kêu cứu đến các cơ quan chức năng. Cũng đã có rất nhiều đoàn chuyên gia đến lấy mẫu nước để phân tích. Thế nhưng, tất thảy đều lặng lẽ đến rồi lặng lẽ đi. Còn người dân thì vẫn chưa có câu trả lời thỏa đáng.
Quặng pyrit được Công ty Pyrit Phú Thọ (Tổng Công ty Hóa chất Việt Nam) khai thác ồ ạt ở Giáp Lai từ đầu những năm 1970. Đến năm 2003, do pyrit cạn kiện, việc khai thác mới tạm dừng. Những năm 1990, việc khai thác diễn ra vô cùng rầm rộ. Khi quặng hết, những "bãi chiến trường xưa" đã biến thành 3 hồ nước nhân tạo mênh mông.
Chính vì thế, theo ông Khương, người dân ở đây đang nghi ngờ chính chất độc từ quặng pyrit được những "giếng trời" ấy hoà tan là thủ phạm gây bệnh tật cho dân trong vùng? Trong lá đơn kêu cứu mới nhất của Tổ hưu trí xã Giáp Lai do ông Bùi Quang Thám làm đại diện gửi tới các cơ quan ban, ngành liên quan có đoạn… oán thán: "Không tiến hành khai thác nữa nhưng Công ty Pyrit Phú Thọ không có biện pháp gì để làm sạch môi trường, cụ thể là san lấp những "hồ nước chết", trả lại mặt bằng như vốn có trước đây.
Trao đổi với ông Nguyễn Huy Cẩn, Giám đốc Xí nghiệp Khai thác dịch vụ khoáng sản và hoá chất Phú Thọ và là đại diện cho Công ty Pyrit Phú Thọ trước đây, ông cho biết: "Vấn đề khai thác quặng pyrit ảnh hưởng như thế nào đến môi trường và sức khỏe người dân tôi… không biết. Thời điểm mà chúng tôi khai thác quặng thì chưa có… Luật Môi trường. Hơn nữa, chúng tôi là đơn vị Nhà nước, thời điểm đó Nhà nước không dành kinh phí cho việc san lấp hoàn trả lại hiện trạng môi trường ban đầu nên chúng tôi… không làm!".
Chính quyền và người dân xã Giáp Lai khẩn thiết mong mỏi các cơ quan chức năng sớm vào cuộc làm rõ tình trạng ô nhiễm môi trường nơi đây
