Biểu hiện đáng ngại liên quan đến tuyển sinh nghề:

Báo cáo "như mơ", thực trạng... ảm đạm

Thứ Ba, 14/05/2019, 10:12
Thí sinh khi "đầu quân" về với trường trung cấp (TC), cao đẳng (CĐ) hay thậm chí trường sơ cấp (SC) cũng chỉ với mộng ước có được một cái nghề để mưu sinh. Song vì những lý do gì mà khiến nhu cầu người học và mục tiêu đào tạo của công tác giáo dục nghề nghiệp (GDNN) quốc gia vẫn chưa "gặp" được nhau. Thực trạng này đã tạo nên một bức tranh ảm đạm của GDNN lâu nay mà chưa thể khắc phục.


Thiếu quy hoạch

Cho tới nay, cả nước hiện có 1.948 cơ sở GDNN, trong đó có 397 trường CĐ, 519 trường TC và 1.032 trung tâm GDNN. Như vậy, có thể nói mạng lưới GDNN đã được phủ rộng. Tuy nhiên, thực tế kết quả tuyển sinh ở từng vùng miền lại rất khác biệt.

Trong năm học 2018, GDNN tuyển sinh được 2,21 triệu người, đạt 100,5% so với kế hoạch. Tuy nhiên, số lượng tuyển mới chủ yếu vào học trình độ SC và các chương trình đào tạo nghề nghiệp khác (chiếm 75%); còn trình độ TC và CĐ chỉ chiếm khoảng 25%, khoảng 545.000 người.
Những cuộc thi tay nghề quốc tế có mặt sinh viên trường nghề tham dự là tín hiệu rất vui trong công tác giáo dục nghề nghiệp. Ảnh: minh hoạ

Nếu tính từng vùng kinh tế - xã hội đã xảy ra sự phân bổ không đồng đều. Cụ thể, trong tổng số chỉ tiêu tuyển được, khu vực Tây Nguyên chỉ chiếm 3%; Đông Nam Bộ 27,9%; vùng đồng bằng sông Hồng 27,7; vùng đ ồng bằng sông Cửu Long chiếm 11,3%. Nếu tính theo từng địa phương, có 7/63 tỉnh tuyển sinh đạt dưới 200 sinh viên CĐ và 3 tỉnh  không tuyển sinh được.

Thống kê từ Sở Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) TP Hồ Chí Minh cho thấy, năm 2018, kết quả tuyển sinh trình độ TC chỉ đạt 80,81% chỉ tiêu đề ra. Chỉ có 20/64 trường tuyển đạt từ 50% trở lên; 15/64 trường tuyển sinh đạt từ 20% đến dưới 50%; số trường còn lại chỉ đạt dưới 20% chỉ tiêu. Trong khi đó, nhiều trường CĐ và hệ CĐ trong các trường ĐH tuyển sinh lại vượt chỉ tiêu rất nhiều.

Theo Tổng cục GDNN, tuyển sinh GDNN nhìn chung còn gặp khó khăn, đặc biệt ở những ngành, nghề nặng nhọc độc hại, ngành nghề năng khiếu. Trong khi đó, doanh nghiệp thiếu lao động nhưng lại tuyển dụng lao động có kỹ năng ít, chủ yếu tuyển dụng lao động phổ thông.

Nguyên nhân được cho rằng, dù GDNN đã được chuyển về Bộ LĐ-TB&XH quản lý 3 năm nay, nhưng thực tế còn một số địa phương chưa có sự đồng thuận trong việc bàn giao và vận hành quản lý, gây khó khăn cho các cơ sở đào tạo, nhất là việc tuyển sinh hệ TC, CĐ trong khối ĐH với số lượng chỉ tiêu tuyển sinh ngày càng tăng.

Trong 40 năm qua, GDNN đã được tách nhập 3 lần giữa Bộ Giáo dục, Bộ Đại học và Bộ LĐ-TB&XH. Chính vì vậy, GDNN rơi vào hoàn cảnh, không có được một chiến lược xuyên suốt để phát triển. Trong khi các trường TC, CĐ chưa kịp mạnh lên thì các trường ĐH lại ngày càng có nhiều cơ chế "thoáng" trong việc tuyển sinh nhằm mở rộng cửa hơn với người học.

Hiện có tới 10 cách thức khác nhau để thí sinh thử sức vào trường ĐH học hệ TC, CĐ, gồm: xét tuyển: bằng điểm thi THPT quốc gia; xét học bạ phổ thông; phương thức kết hợp; xét từ kết quả thi đánh giá năng lực của ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh; thi đánh giá năng lực riêng…

Cộng với điểm chuẩn hạ thấp, thời gian tuyển sinh kéo dài đã thu hút phần lớn thí sinh vào học trường ĐH, trong khi số lượng học sinh tốt nghiệp THPT hằng năm không tăng nhiều. Áp lực theo đó càng tăng cao cho các cơ sở GDNN mỗi mùa tuyển sinh. Việc cố “ôm” hệ CĐ của các trường ĐH lâu nay cũng đã được đề cập tới khá nhiều.

Một thực tế khác cần nhìn nhận đó là năng lực của một số cơ sở đào tạo nghề còn rất hạn chế, cơ sở vật chất thiếu thốn, nhiều cơ sở chưa hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp nên việc thực tập và tìm kiếm việc làm cho người học khó khăn. Từ thực tế tuyển sinh không được lại càng khiến cho một số nhà trường CĐ, TC rơi vào tình trạng giáo viên thụ động, không quảng bá hình ảnh; chương trình không phù hợp và đặc biệt quan hệ với doanh nghiệp ngày càng hạn chế, khó có uy tín trước xã hội.                 

Sớm xoá bỏ sự chồng chéo

Thực tế cho thấy, sự phát triển cơ sở GDNN hiện đã và đang thiếu quy hoạch dẫn đến chồng chéo các ngành nghề đào tạo, dẫn đến tình trạng cạnh tranh tuyển sinh tiếp tục căng thẳng. Bài toán cần giải đặt ra – theo các chuyên gia, đó là phải quy hoạch lại các cơ sở GDNN. Các cơ sở GDNN nên giao về các địa phương thực hiện quản lý nhà nước, đặc biệt cần có nhiều chính sách nhằm thúc đẩy sự tự chủ, chủ động của cơ sở đào tạo.

PGS TS Nguyễn Đức Minh, Hiệu trưởng Trường CĐ Kinh tế đối ngoại, đánh giá: Bức tranh tuyển sinh của các trường CĐ trên cả nước còn nhiều ảm đạm. Đó là vì vấn đề chất lượng đào tạo còn chưa đạt yêu cầu của người học, sức ỳ của các trường và sự nhận thức xã hội. Từ đây dẫn tới tình trạng gia tăng sinh viên bỏ học giữa chừng vì chán học, chán chất lượng đào tạo, nuôi tiếp hy vọng sẽ thi đậu vào trường ĐH vào những khoá tuyển sinh sau.

Có thể nói, tiếng “kêu cứu” đã được gióng lên từ lâu trong thực tế công tác tuyển sinh tại các trường nghề, nhưng thực sự đến nay vẫn chưa có một cuộc “giải cứu” nào đúng nghĩa được triển khai nên câu chuyện này vẫn chưa bao giờ cũ.

H.Nga-H.Thanh
.
.
.