Hơn 80% thị phần đang rơi vào tay các hãng nước ngoài

• Hàng không Việt đua nhau giảm giá vé
• Hàng không nhận vận chuyển miễn phí hàng cứu trợ đến miền Trung

Thế nhưng, sau rất nhiều năm, thị phần vận chuyển hàng hóa quốc tế của các hãng hàng không Việt Nam mới chỉ chiếm gần 20%. Hơn 80% còn lại nằm trong tay các hãng hàng không nước ngoài…

Việt Nam chưa có hãng hàng không vận chuyển hàng hóa bằng máy bay chuyên dụng

Thống kê của Cục Hàng không Việt Nam cho thấy, hiện Việt Nam có gần 70 hãng hàng không quốc tế và 4 hãng hàng không Việt Nam khai thác hơn 130 đường bay quốc tế, kết hợp vận chuyển hành khách và hàng hóa. 

Trong số này có gần 20 hãng hàng không nước ngoài chuyên chở hàng hóa bằng tàu bay chuyên dụng như: UPS, Fedex (Hoa Kỳ), China Airlines, Eva Air (Đài Loan), Korean Air, Asiana Airlines (Hàn Quốc), Japan Airlines, All Nippon Airways (Nhật Bản), Cathay Pacific, HongKong Airlines, Air HongKong (Hồng Kông), China Southern (Trung Quốc), Singapore Airlines, Malaysia Airlines, Cargolux (Luxemburg), Airbrigde Cargo (Nga), Aerologic (Đức) Etihad Airways, Qatar Airways... 

Các hãng hàng không nước ngoài khác cũng đều có khai thác vận chuyển hành khách kết hợp hàng hóa (belly cargo) đi/đến Việt Nam.Tốc độ tăng trưởng thị trường hàng hóa giai đoạn 2015-2019 đạt trung bình hơn 10%/năm, trong đó tốc độ tăng trưởng hàng hóa quốc tế đạt 12%/năm. Chỉ tính riêng năm 2019, sản lượng hàng hóa đạt hơn 1,2 triệu tấn, tăng 3,3% so với năm 2018. Trong đó hàng hóa quốc tế đạt hơn 1 triệu tấn, tăng 5,1% so với năm 2018. 

Đáng lưu ý, khi sản lượng hàng hóa đường hàng không tăng đều mỗi năm thì thị phần chuyển hàng hóa quốc tế của các hãng hàng không Việt Nam sau rất nhiều năm vẫn chỉ đạt gần 20%. Hơn 80% thị phần còn lại vẫn nằm trong tay các hãng hàng không nước ngoài.

Đến thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa có hãng hàng không vận chuyển hàng hóa bằng tàu bay chuyên dụng. Hàng hóa được vận chuyển chủ yếu bằng tàu bay chở khách kết hợp với chở hàng nên khối lượng hàng hóa vận chuyển trên mỗi chuyến bay chỉ đạt khoảng 2-10 tấn tùy theo chủng loại tàu bay. 

Theo thống kê của Cục Hàng không Việt Nam, vận chuyển hàng hóa quốc tế bằng đường hàng không chủ yếu tập trung vào các mặt hàng có giá trị cao như nguyên vật liệu phục vụ may mặc, hàng điện tử, y tế (với tỷ trọng chiếm khoảng hơn 90%), còn lại các mặt hàng là hàng thủy sản, hàng tiêu dùng, nguyên liệu phục vụ cho sản xuất và hàng nông sản. 

Do tính chất khai thác, chi phí vận chuyển bằng đường hàng không tương đối cao, ví dụ như giá cước hàng hóa từ Việt Nam đi Mỹ của các hãng Đông Bắc Á dao động từ 3,5 - 8,1USD/kg tùy thuộc vào khối lượng vận chuyển và điểm đến. Với các hãng Trung Đông, mức giá cước hàng hóa dao động từ 2,5 - 11 USD/kg.

Một số chuyên gia về kinh tế đánh giá, lượng hàng hóa vận chuyển bằng đường hàng không của Việt Nam không nhiều nhưng lại chiếm tới 25% tổng giá trị xuất khẩu của cả nước. Việc này đặt ra một vấn đề, có nên lập đội tàu bay chuyên dụng vận chuyển hàng hóa, tránh tình trạng “ngoại tệ chảy ngược” do thị phần vận tải hàng hóa chủ yếu nằm trong tay hãng hàng không ngoại? 

Về vấn đề này, đại diện Cục Hàng không Việt Nam khẳng định, pháp luật Việt Nam về hàng không dân dụng hiện không có các quy định hạn chế các doanh nghiệp thành lập hãng hàng không chuyên vận chuyển hàng hóa. Thậm chí, quy hoạch phát triển GTVT hàng không giai đoạn đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 đã được Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 236 cũng khẳng định, “năm 2030 phát triển hãng hàng không chuyên vận chuyển hàng hóa”.

Hàng không Vietjet vận chuyển hàng hoá cứu trợ tới các tỉnh miền Trung.

Tham vọng lập đội bay riêng để chở hàng

Đại diện Hãng hàng không Quốc gia Vietnam Airlines cũng chia sẻ, việc thành lập đội máy bay chuyên dùng chở hàng hóa là mục tiêu lớn của Vietnam Airlines. Hãng đang khẩn trương nghiên cứu đề án xây dựng và đưa vào khai thác đội máy bay chuyên dùng chở hàng trong thời gian tới. 

Trong giai đoạn hiện nay, Vietnam Airlines cũng đã thực hành và đúc kết được nhiều kinh nghiệm trong việc vận hành, khai thác các chuyến bay chuyên dùng chở hàng. Trước đó, trong bối cảnh gần như toàn bộ chuyến bay chở khách phải tạm dừng khai thác khi dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, hãng đã chủ động đưa 12 máy bay thân rộng Boeing 787 và Airbus A350 vào chuyên chở hàng hóa thuần túy trên khoang khách (cabin) và khoang bụng (belly); đồng thời tháo ghế 2 máy bay thân hẹp Airbus 321 để chở hàng. 

Kết quả đạt được rất khả quan khi trong giai đoạn cách ly xã hội, doanh thu vận chuyển hàng hóa của Vietnam Airlines đã đạt 1.330 tỷ đồng, riêng tháng 5-2020 đạt 840 tỷ đồng, tăng tới 45% so với cùng kỳ. Đây có thể coi là những bước tập dượt cho quá trình xây dựng, khai thác đội bay chuyên dùng chở hàng của Vietnam Airlines trong tương lai.

Để sinh tồn trong dịch COVID-19, Vietjet Air cũng đã phải mở dịch vụ vận chuyển hàng hóa. Giai đoạn giữa tháng 4, mỗi ngày hãng thực hiện khoảng 10 chuyến bay vận chuyển hàng hóa. Cũng trong mùa dịch, nhiều chuyến bay vận chuyển hàng hóa là thiết bị y tế mà Việt Nam viện trợ cho nhiều quốc gia đã được các hãng hàng không Việt thực hiện an toàn, hiệu quả, cho thấy năng lực chở hàng của hàng không Việt luôn sẵn sàng khi cần chuyển đổi. Không dừng lại ở chở hàng "thời vụ" trong mùa dịch, các hãng hàng không Việt đang có những tham vọng riêng về việc phát triển mảng vận chuyển hàng hóa. 

Lãnh đạo Bamboo Airways mới đây đã khẳng định tại Việt Nam chưa hãng nào phát triển chuyên biệt để vận chuyển hàng hóa và chia sẻ về tham vọng của hãng. Hiện tại, nhu cầu mua sắm trực tuyến cũng tăng, vì vậy, Bamboo Airways sẽ phát triển những máy bay chuyên dụng chở hàng hoá và cho ra đời Bamboo Airways Cargo.

Thiết nghĩ, trong thời buổi kinh tế hội nhập thì việc trao đổi, buôn bán và kinh doanh hàng hóa ra nước ngoài là điều bình thường. Chính vì vậy mà việc vận chuyển hàng hóa bằng phương tiện hàng không cũng phát triển theo. Đặc biệt, những năm tới nhu cầu vận tải hàng hóa tại Việt Nam sẽ tăng cao khi các tập đoàn lớn mở rộng sản xuất, nhu cầu xuất nhập khẩu hàng hóa vào Việt Nam. Chính vì thế, Việt Nam nên cần có những đội bay chuyên chở hàng hóa riêng, nếu không sẽ mất cơ hội vào tay các hãng nước ngoài…