Có tình trạng doanh nghiệp chống đối khi kiểm tra gian lận xuất xứ

• Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về chống gian lận xuất xứ
• Doanh nghiệp phải trả giá khi gian lận xuất xứ hàng hóa
• Gian lận xuất xứ hàng hóa ảnh hưởng lớn tới sức cạnh tranh của nền kinh tế
• Tăng cường kiểm soát việc gian lận xuất xứ đối với nông sản
• EU nghi ngờ tôm Ấn Độ gian lận xuất xứ Việt Nam để lẩn tránh thuế
• Máy lạnh gian lận xuất xứ được nhập lậu với quy mô lớn

19 nhóm mặt hàng có nguy cơ gian lận về xuất xứ.

Ông Nguyễn Tiến Lộc, Cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan (KTSTQ-Tổng cục Hải quan) cho biết, trong thời gian qua, để lợi dụng ưu đãi thuế quan của Việt Nam được hưởng đối với các nước ký kết hiệp định, đã nổi lên vấn đề lợi dụng xuất xứ Việt Nam để được hưởng ưu đãi đối với các hàng hóa xuất khẩu.

Trước đây, cơ quan Hải quan chủ yếu tập trung kiểm tra ngăn chặn gian lận xuất xứ đối với hàng hóa nhập khẩu trong thông quan cũng như sau thông quan. Tuy nhiên từ giữa năm 2018 đến nay cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc xảy ra trong đó Hoa Kỳ đang áp thuế cao lên nhiều dòng hàng có xuất xứ từ Trung Quốc, cơ quan Hải quan đã tập trung nghiên cứu những phương thức, rủi ro về gian lận giả mạo xuất xứ, lấy xuất xứ của Việt Nam để xuất khẩu hàng hóa vào thị trường Mỹ, EU.

 Theo đó, nổi lên một số doanh nghiệp (DN) có kim ngạch xuất khẩu vào thị trương Mỹ tăng đột biến, cơ quan hải quan đã thống kê sơ bộ được 19 nhóm mặt hàng có nguy cơ gian lận về xuất xứ. Từ đó lập danh sách các DN có rủi ro về gian lận, giả mạo xuất xứ trong phạm vi toàn quốc để tiến hành kiểm tra. 

Giai đoạn 1, Cục KTSTQ tiến hành làm mẫu để tổng kết kinh nghiệm sau đó giai đoạn 2 sẽ mở rộng chỉ đạo lực lượng kiểm tra sau thông quan toàn quốc tiến hành kiểm tra để kịp thời ngăn chặn hành vi gian lận này.

Vẫn còn nhiều vướng mắc trong xử lý vi phạm

Trên cơ sở tổng hợp 19 nhóm mặt hàng có rủi ro cao, có kim ngach tăng đột biến vào thị trường Hoa Kỳ và EU, Cục KTSTQ đã thực hiện kiểm tra 9 DN thì đã phát hiện hành vi gian lận để hưởng xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa xuất khẩu đi Mỹ của 4 DN (3 DN lắp ráp xe đạp, xe đạp điện và 1 DN lắp ráp mặt hàng sản phẩm gỗ (giá, kệ bếp). Qua các biên bản làm việc, DN đã thừa nhận hành vi vi phạm về xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa xuất khẩu. 

Hiện Cục KTSTQ đang đề xuất TCHQ xử lý theo quy định. Đối với các DN còn lại, Cục KTSTQ đang tiếp tục củng cố, làm rõ các dấu hiệu vi phạm. Đồng thời, tiếp tục mở rộng kiểm tra một số nhóm hàng: Pin năng lượng mặt trời, đèn LED,…

Ông Trần Mạnh Cường, Phó cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan cho hay, trong quá trình kiểm tra cho thấy, từ kết quả xử lý đối với Công ty TNHH xe đạp Excel, các DN còn lại có biểu hiện co cụm chống đối, lấy nhiều lý do như người phiên dịch dịch chưa rõ nội dung cần dịch lại, giám đốc bận phải đi công tác nước ngoài gấp để cố tình không ký các biên bản làm việc, biên bản vi phạm hoặc có dấu hiệu bỏ trốn, tẩu tán tài sản,…

"Mặc dù khoản 2, điều 58 Luật  xử phạt vi phạm hành chính số 15/2012/QH13 đã có quy định rõ đối với trường hợp này nhưng để xử lý được kết quả kiểm tra thì đây vẫn là một khó khăn.” Ông Cường nhấn mạnh.

Ví dụ về vấn đề này, ông Nguyễn Tiến Lộc cho hay, khi Hải quan làm việc với Công ty O.B, Công ty O.B đã mời cả Luật sư đến làm việc hơn 1h sáng, thậm chí giám đốc còn đập bàn, đập ghế, bất hợp tác và sau đó lấy do Giám đốc đi công tác nước ngoài, không uỷ quyền cho ai để vòng vo khi làm việc với Hải quan. 

“Chúng tôi đã lấy lời khai, xác minh các công đoạn sản xuất tại nhà máy để lập biên bản, củng cố chứng cứ, lập luận khi làm việc với họ, song họ vẫn bất hợp tác, thậm chí lấy lý do Giám đốc chuẩn bị đi công tác nước ngoài, không uỷ quyền cho ai xử lý để trốn tránh, kéo dài thời gian”, ông Lộc nói.

Ngoài ra, tại Nghị định 31/2018/NĐ-CP Quy định chi tiết Luật quản lý ngoại thương về xuất xứ hàng hóa, tại điều 9 “Công đoạn gia công chế biến giản đơn” quy định còn chưa rõ ràng, còn chưa đầy đủ nên dẫn đến việc đấu tranh của cơ quan hải quan với doanh nghiệp để xác định công đoạn gia công giản đơn gặp nhiều khó khăn. 

Việc xác định tiêu chí xuất xứ hàng hóa theo tỷ lệ phần trăm giá trị (LVC) của cơ quan hải quan gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt, vẫn còn có sự không thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật về việc công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng việc xử phạt đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính. 

Do vậy, Tổng cục Hải quan kiến nghị, Bộ Công thương sớm rà soát và có hướng dẫn cụ thể về việc tự chứng nhận xuất xứ theo quy định tại tại điều 25, Nghị định 31/2018/NĐ-CP. Đồng thời, cần rà soát, sửa đổi và bổ sung các công đoạn gia công chế biến giản đơn quy định tại điều 9 nghị định 31/2018/NĐ-CP để phù hợp với tình hình hiện nay.

Và rà soát, sửa đổi để thống nhất giữa Đ.34, Đ72 Luật xử phạt vi phạm hành chính với Điều 63 nghị định 185/2013/NĐ-CP và khoản 26 nghị định 124/2015/NĐ-CP sửa đổi điều 63 nghị định 185/2013/NĐ-CP về cải chính thông tin.