Bê bối ‘làm xiếc’ báo cáo tài chính ở Tập đoàn Toshiba

Thứ Sáu, 24/07/2015, 09:19
Bất chấp việc doanh thu sụt giảm nhiều năm liền, lãnh đạo Tập đoàn Toshiba, hãng chế tạo thiết bị điện tử gia dụng và kỹ thuật công trình hàng đầu của Nhật Bản, vẫn tìm mọi cách thổi phồng lợi nhuận để có thêm danh tiếng. Thế nhưng, chiêu “phù phép” này không qua được mắt các nhà điều tra độc lập. Trước những bằng chứng cáo buộc gian lận báo cáo tài chính "một cách có tổ chức" không thể chối cãi được, ngày 21/7, Chủ tịch Tập đoàn Toshiba Hisao Tanaka đã buộc phải từ chức.

Chiêu phù phép thổi phồng lợi nhuận

Theo Ủy ban điều tra độc lập, Tập đoàn Toshiba đã thổi phồng lợi nhuận gấp 3 lần trong suốt 6 năm liên tiếp khiến con số lên đến 170 tỷ yên (tương đương 1,2 tỷ USD). Con số này gấp 3 lần so với ước tính ban đầu khoảng 50 tỷ yên (tương đương 350 triệu USD). Lợi nhuận bị phóng đại bên cạnh các khoản thâm hụt khác nhau vừa bị phát hiện đã khiến Toshiba không thể khóa sổ kế toán của hãng trong năm tài khóa 2014 đồng thời phải hoãn việc chi trả cổ tức cuối năm.

Ba CEO của Tập đoàn Toshiba cúi đầu xin lỗi người dân hôm 21/7 vì bê bối thổi phồng doanh thu. Ảnh: Bbc.co.uk.

Báo cáo điều tra còn cho biết, việc làm sai lệch sổ sách kế toán ở Toshiba đã diễn ra dưới 3 đời CEO liên tiếp, gồm đương kim Chủ tịch kiêm CEO Hisao Tanaka, và hai người tiền nhiệm Sasaki (2009-2013), và Atsutoshi Nishida (2005-2009). Cả ông Sasaki hiện là Phó chủ tịch Tập đoàn, còn ông Atsutoshi Nishida hiện là cố vấn của Toshiba. Cả ba vị CEO này đều gây sức ép đòi đạt mục tiêu doanh số cao, nhất là sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Khi kết quả không đạt, họ đã tìm cách trì hoãn đưa các khoản thua lỗ vào sổ sách và cấp dưới của họ thì không thể chống lại chỉ đạo của cấp trên.

Kết quả điều tra đã hoàn toàn trái ngược với những gì mà Tập đoàn Toshiba đưa ra trước đây. Ví dụ như, Toshiba đã ra thông báo lợi nhuận ròng trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 12/2012 đã tăng gấp 6 lần lên 54,52 tỷ yên (600 triệu USD) nhờ doanh số bán thiết bị bán dẫn và các thiết bị cho nhà máy điện tăng mạnh.

Theo Toshiba, mặc dù lợi nhuận trong phân khúc sản phẩm kỹ thuật số và các thiết bị gia dụng sụt giảm nhưng phân khúc cơ sở hạ tầng xã hội (bao gồm việc cung cấp thiết bị cho các nhà máy điện) đã đạt lợi nhuận cao kỷ lục nên giúp làm gia tăng lợi nhuận của hãng. Hoạt động kinh doanh của Toshiba ở các nhà máy nhiệt điện và các nhà máy điện hạt nhân ở nước ngoài đang diễn ra rất thuận lợi. Thậm chí, Tập đoàn công nghệ và kỹ thuật này còn giữ nguyên dự báo lợi nhuận cho năm tài khoá 2012 (kết thúc vào tháng 3/2013) không đổi ở mức 110 tỷ yên và doanh thu là 6.100 tỷ yên. Tuy nhiên, những con số trên đã bị phù phép trước khi nó được công bố cho báo chí.

Ông Yoshihide Suga, Tổng thư ký nội các Nhật Bản nhấn mạnh: "Thật đáng tiếc vì những con số đã bị chỉnh sửa trong các báo cáo tài chính của Toshiba. Chúng tôi sẽ thúc giục mạnh mẽ hãng Toshiba sớm cung cấp các con số chính xác ra thị trường". Còn Bộ trưởng Tài chính Taro Aso thì bày tỏ thất vọng về vụ việc trên. “Chúng ta có thể sẽ đánh mất niềm tin vào thị trường Nhật Bản và Sàn giao dịch Chứng khoán Tokyo (TSE) nếu không có sự quản trị doanh nghiệp đúng đắn”, ông Taro Aso nói.

Đây được xem là vụ khai gian số liệu kế toán lớn nhất tại Nhật Bản kể từ sau scandal gây rúng động của Olympus, tập đoàn chuyên sản xuất camera và vật tư y tế, hồi năm 2011. Theo đó, Olympus, tập đoàn chuyên sản xuất camera và vật tư y tế, bị phát hiện đã công bố các báo cáo tài chính chênh lệch, có khi đến 100 tỷ yên, so với thực tế nhằm che giấu tình hình thua lỗ trong suốt khoảng thời gian từ thập niên 1990 đến năm 2011, với giá trị tổng cộng 1,7 tỷ USD. Ngoài ra, họ còn bị cáo buộc giả mạo báo cáo tài chính của công ty vào năm 2007 và 2008.

Lỗi tại “văn hóa doanh nghiệp”?

Ủy ban điều tra cho rằng, việc các CEO của Tập đoàn Toshiba sử dụng thủ thuật kế toán để thổi phồng lợi nhuận bằng nhiều cách để làm đẹp báo cáo tài chính nhằm mục đích che giấu những khoản lỗ do hoạt động kinh doanh không hiệu quả, đồng thời đánh lạc hướng nhà đầu tư.

Hỗ trợ các CEO “làm xiếc” với đống tài liệu tài chính đó, còn có sự góp sức của các nhân viên kế toán, những người buộc phải làm theo yêu cầu của CEO. Theo báo cáo của Ủy ban điều tra, chính “văn hoá doanh nghiệp” của Toshiba đã góp phần không nhỏ gây ra những sai phạm kế toán, bao gồm việc trì hoãn ghi nhận các chi phí và tổn thất.  "Trong nội bộ Toshiba, tồn tại cái gọi là văn hóa tập đoàn, văn hóa doanh nghiệp, trong đó cấp dưới không được đi ngược lại mong muốn của cấp trên. Do vậy, khi người đứng đầu đưa ra các thách thức, các cấp chủ tịch, quản lý và nhân viên cấp dưới tiếp tục thực hiện những bản kế toán không phù hợp để đạt được mục tiêu phù hợp với mong muốn của cấp trên", bản báo cáo viết.

Trước những chứng cứ không thể chối cãi được, ngày 21-7, Chủ tịch kiêm CEO của Toshiba Hisao Tanaka đã tuyên bố từ chức sau 2 năm cầm quyền. Cùng từ chức với ông Hisao Tanaka còn có hai cựu chủ tịch, ông Sasaki và ông Atsutoshi Nishida. "Chúng tôi chân thành gửi lời xin lỗi đến các cổ đông và các bên liên quan. Chúng tôi ý thức rất rõ về tính nghiêm trọng của những hành vi sai trái này và để thể hiện rõ trách nhiệm, chúng tôi xin từ chức", ông Hisao Tanaka nói.

Theo BBC, ngoài việc đưa ông Masashi Muromachi lên làm Chủ tịch Tập đoàn thay ông Hisao Tanaka, Toshiba sẽ phải đối mặt với mức phạt từ 300 đến 400 tỷ yên, tương đương 2,4 tỷ đến 3,2 tỷ USD, bao gồm phí phạt 6 năm lợi nhuận bị phóng đại bên cạnh các khoản thâm hụt khác nhau vừa bị phát hiện sau hoạt động điều tra tài chính của ủy ban độc lập đối với nhà sản xuất này.

Phương Linh
.
.
.