Vị Tư lệnh Cảnh vệ và những kỷ niệm với Bác Hồ

Thiếu tướng Phan Văn Xoàn sinh ngày 15/1/1924, tại xã Tân Hưng, thị xã Cà Mau (nay là xã Lý Văn Lâm, TP Cà Mau, tỉnh Cà Mau). Sớm được giác ngộ Cách mạng, ông tham gia phong trào “Nam kỳ khởi nghĩa” và được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam năm 16 tuổi. Sau Cách mạng tháng Tám, ông được cách mạng giao nhiều trọng trách tại địa phương… Đến tháng 6/1950, ông được Tỉnh uỷ Bạc Liêu giao phụ trách Đoàn cán bộ tỉnh Bạc Liêu ra khu căn cứ địa Việt Bắc để tham dự khoá bồi dưỡng cán bộ của trường Nguyễn Ái Quốc. Hoàn thành khóa bồi dưỡng, tháng 5/1951 ông tiếp tục được cử đi Trung Quốc học tại trường Đảng Mác - Lênin Phương Đông. Kết thúc khóa học ông được phân công về Thứ Bộ Công an làm công tác nghiên cứu tổng hợp của Văn phòng Thứ Bộ Công an.

Tháng 10 năm 1954, ông được Thứ Bộ Công an giao nhiệm vụ tham gia Đoàn tiền trạm của Trung ương về Hà Nội chuẩn bị công tác tiếp quản, đón Trung ương Đảng, Chính phủ và Bác Hồ về Thủ đô. Ngay sau khi tới Hà Nội, ông đã cùng với các đồng chí trong Đoàn bắt tay ngay vào công tác điều tra nghiên cứu nắm tình hình có liên quan, nhất là âm mưu và hoạt động của bọn gián điệp, phản động do Pháp cài lại; khảo sát địa bàn, xây dựng kế hoạch, phương án bảo vệ từ nơi ăn ở, trên đuờng đi của Bác và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Chính phủ và đặc biệt là Lễ mít tinh lớn tại Quảng trường Ba Đình. Năm 1956, ông được lãnh đạo Bộ Công an điều về Cục Cảnh vệ giữ chức vụ Trưởng phòng Bảo vệ chuyên gia. Hai năm sau ông được bổ nhiệm giữ chức vụ Phó Cục trưởng Cục Cảnh vệ, phụ trách Phòng Bảo vệ Bác Hồ và Thủ tướng Phạm Văn Đồng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm HTX Đại Thắng (Nam Định, tháng 3/1959; ông Phan Văn Xoàn bên tay phải Bác, làm nhiệm vụ bảo vệ tiếp cận).

Chúng tôi từng được ông kể những kỉ niệm sâu sắc được bảo vệ Bác Hồ, đặc biệt là lần bảo vệ Bác Hồ đi thăm chợ Tết Quý Mão 1963 tại Hà Nội: “Hôm đó, nhằm ngày 24/1/1963 (đúng 30 Tết năm Quý Mão), tôi và đồng chí Phạm Đỉnh được giao nhiệm vụ trực tiếp bảo vệ tiếp cận Bác. Sáng sớm hôm đó, cái lạnh của những ngày cuối đông như cắt da cắt thịt, ngoài trời mưa lất phất, càng làm thuận lợi cho công tác hóa trang của Bác và hai chúng tôi. Bác hóa trang thành một cụ già, đội chiếc mũ cát đã cũ, đeo kính lão, mặc bộ quần áo nâu bạc màu và chiếc áo bông giữ ấm; bên ngoài khoác chiếc áo mưa bằng vải bạt; cổ quàng khăn len quấn mấy vòng che kín bộ râu; chân đi đôi dép cao su. Bác tự hóa trang rất khéo. Nhìn Bác khi hóa trang, chúng tôi rất xúc động và thấy yên tâm vì ngoài chúng tôi có lẽ không ai có thể nhận ra.

Ba Bác cháu đi chợ được hóa trang bằng mối quan hệ gia đình. Bác là bố, tôi là con và đồng chí Phạm Đỉnh là cháu. Người cháu theo ông đi chợ tết xách chiếc làn đựng mấy túm hành hoa, mấy củ cà rốt và ít rau thơm. Bố con, ông cháu đi chợ Tết rất vui. Ôtô đưa Bác theo đường Phan Đình Phùng đến phố Hàng Đậu. Sau đó, ba “ông cháu” xuống đi bộ theo đường Nguyễn Thiệp rồi rẽ vào phố Hàng Khoai. Đến cổng phía sau chợ Đồng Xuân, bỗng Bác dừng lại ngắm nhìn cảnh nhộn nhịp ở chợ Bắc Qua rồi đi thẳng vào chợ. Tôi hơi lo, vì trong kế hoạch không đi chợ Bắc Qua. Nên tôi vội mời Bác:

- Thưa bố! đi đường này cơ mà.

Vừa nói tôi vừa giơ tay chỉ về phía chợ Đồng Xuân. Bác mỉm cười cầm tay tôi khẽ nói:

- Bố con mình vào đây thăm đã!

Thăm xong chợ Bắc Qua, Người sang chợ Đồng Xuân, Bác quan sát rất kỹ, tìm hiểu thái độ, mối quan hệ giữa người mua với người bán và giá cả từng mặt hàng. Người mua sắm hàng Tết đông như mắc cửi, vài người sơ ý va vào Bác, họ quay lại lễ độ xin lỗi. Bác gật đầu và cười độ lượng.

Thăm chợ Đồng Xuân xong, Bác đi thăm chợ hoa ở gần đó. Quang cảnh chợ hoa ngày Tết tấp nập và đủ loại hoa muôn màu sắc rực rỡ. Đến hàng bán hoa huệ, Bác ngồi xuống chọn một bó huệ và hỏi chị bán hoa:

- Bó huệ này bao nhiêu tiền?

- Dạ thưa cụ! 5 hào một bó ạ.

Tôi lo bị lộ nên trả luôn 2 hào. Rẻ quá chị hàng hoa không bán, tôi nhanh chóng mời Bác đi. Hiểu ý tôi vì trách nhiệm bảo vệ, nên Người đứng dậy đi và nói nhỏ để tôi đủ nghe:

- Trả giá như chú thì đi chợ cả ngày cũng chẳng mua được gì!

Thấy Bác không vui, tôi cũng buồn nhưng không hiểu tại sao. Sau này, tôi nghĩ ra thì đã muộn. Bác rất thích hoa huệ, thế mà tôi thì thật vô tâm”.

Giữa năm 1968, đồng chí Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn giao cho đồng chí Phan Văn Xoàn nhiệm vụ phụ trách toàn bộ công tác bảo vệ an ninh cho hai đoàn đàm phán của Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa và Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tại Paris. Những kỷ niệm bảo vệ hội nghị Paris, được ông kể lại: Trong hơn 4 năm bảo vệ phái đoàn ta tại Paris có rất nhiều kỷ niệm. Một buổi tối, bảo vệ đoàn đến dự một hội nghị lớn có rất đông kiều bào ta tổ chức tại nhà Tương tế ở khu phố Latinh nhìn ra quảng trường Moobe. Kết thúc cuộc họp vào lúc 24 giờ đoàn ta trở về trụ sở. Xe môtô dẫn đường của Cảnh sát Pháp chạy với tốc độ cao trên đường Soadi. Đến gần trung tâm thị xã Soađilơroa, một chiếc ôtô đâm vào môtô hộ tống dẫn đường. Viên Cảnh sát hộ tống bị chết ngay trên đường đi cấp cứu. Hôm sau đồng chí Lê Đức Thọ và đồng chí Xuân Thủy cử một số cán bộ của đoàn đến gia đình viên Cảnh sát chia buồn. Gia đình viên Cảnh sát rất xúc động. Người vợ nói: “Chồng tôi hy sinh vì nhiệm vụ, đây là sự mất mát lớn đối với tôi và gia đình. Tôi biết Việt Nam rất gian khổ phải chịu đựng chiến tranh do đế quốc Mỹ gây ra. Chồng tôi qua đời cũng là góp một phần nhỏ bé vào cuộc đấu tranh đó”. Thăm gia đình xong, các đồng chí trong đoàn mang vòng hoa đến viếng viên Cảnh sát tại tiểu đoàn môtô hộ tống. Sau khi làm lễ, viên Tiểu đoàn trưởng cảm ơn và nói với các đồng chí trong đoàn: “Việc làm của các ngài làm cho chúng tôi rất cảm động, đề nghị các ngài cho phép chúng tôi được thay nhau đi bảo vệ đoàn của các ngài để bảo đảm an toàn”.

Sau ngày thống nhất đất nước, đồng chí Phan Văn Xoàn được cử vào thành phố Hồ Chí Minh làm trưởng đại diện phía Nam của Cục Cảnh vệ. Năm 1989 Bộ Tư lệnh Cảnh vệ được thành lập, ông được bổ nhiệm giữ chức Tư lệnh BTL Cảnh vệ và được thăng hàm Thiếu tướng. Trong hơn 50 năm hoạt động cách mạng ông đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý… Với thành tích và cống hiến vì sự nghiệp bảo vệ an ninh Tổ quốc của Thiếu tướng Phan Văn Xoàn, ngày 23/7/2014, ông đã được Chủ tịch nước ký quyết định truy tặng danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân”