Trần Tử Bình - Vị tướng mang hàm Đại sứ
Chiều 14/1, tại Nhà khách Chính phủ (Hà Nội), đã diễn ra Lễ truy tặng Huân chương Sao Vàng cho cố Thiếu tướng Trần Tử Bình, nguyên Thường vụ Xứ ủy Bắc Kỳ, Ủy viên Trung ương Đảng khóa III, Đại sứ Việt Nam tại Trung Quốc (1959-1967).
Tại buổi lễ, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã đánh giá cao những đóng góp của đồng chí Trần Tử Bình với sự nghiệp cách mạng của dân tộc và mong muốn thế hệ trẻ hãy noi theo tấm gương sáng của đồng chí Trần Tử Bình…
Từ con chiên ngoan đạo trở thành một vị tướng
Giữa năm 1927, trong những đoàn người đi phu đồn điền cao su vào
Anh Phu hay giúp đỡ mọi người, có chữ nghĩa, tác phong chững chạc. Vậy là, trong suy nghĩ của những người tha hương, anh Phu mặc nhiên trở thành một "thủ lĩnh".
Vào đến Phú Riềng - "Cao su đi dễ khó về", vị "thủ lĩnh" của các tân phu đã sớm trở thành một người cộng sản (Đông Dương Cộng sản liên đoàn). Với 6 đảng viên đầu tiên, Chi bộ Cộng sản Phú Riềng đã thể hiện rõ sứ mệnh đội tiên phong của giai cấp công nhân. Một số tổ chức bí mật đầu tiên được thành lập trong công nhân như Nghiệp đoàn, Xích vệ đội.
Ngoài ra, chi bộ đã giành được ảnh hưởng với những tổ chức hợp pháp có sẵn như Hội Tương tế, Hội Cứu tế, các đội thể thao, văn nghệ… để tranh thủ quần chúng về mình.
Để chuẩn bị cho cuộc đấu tranh đầu tiên đòi quyền lợi cho công nhân, Chi bộ Phú Riềng đã chỉ đạo công tác chuẩn bị trong thời gian dài: Các làng công nhân đều cử người cất giấu kỹ trong rừng những nhu yếu phẩm như gạo, muối, cá khô; phân công lực lượng chiếm kho gạo của đồn điền khi cuộc bãi công nổ ra; chuẩn bị một số vũ khí.
Trước ngày nổ ra bãi công, chi bộ đã tổ chức vận động đồng bào Thượng đồng loạt bỏ việc làm xâu trở về buôn làng. Mục đích đấu tranh là vấn đề được đặt ra nhằm đạt sự đồng thuận cao nhất, trong đó: cấm đánh đập; cấm cúp phạt; miễn sưu thuế; trả lương cho nữ công nhân nghỉ đẻ; ngày làm 8 tiếng…
Đúng sáng mùng 1 Tết Canh Ngọ (30/1/1930), 5.000 công nhân Phú Riềng kéo đến dinh chủ đồn điền Su-ma-nhắc, dưới hình thức múa lân mừng năm mới. Những yêu sách được đưa ra, trước khối đông đầy khí thế, Su-ma-nhắc buộc phải hứa hẹn xem xét.
Đến ngày mùng 3 Tết, một lá cờ búa liềm được kéo lên. Anh em công nhân trầm trồ ngắm nhìn lá cờ đỏ rực như bầu máu nóng sục sôi của những người bị áp bức.
Đã đến giờ đi làm, bọn Tây rúc còi mỏi mồm nhưng không ai ra điểm danh… Hàng ngàn công nhân bao vây dinh đồn điền, đòi phải đáp ứng yêu sách. Một đội lính khố đỏ gồm 25 tên kéo tới, súng lăm lăm trong tay.
Sau loạt súng chỉ thiên của bọn lính, tên đội Tây chĩa súng thẳng vào đoàn người chuẩn bị bóp cò thì bị một đội viên xích vệ nhảy tới nện một cán cuốc, khiến hắn bị gãy tay, rối rít kêu: "Thôi, thôi, đừng đánh quan lớn! Quan lớn không bắn nữa!"…
Bọn lính cũng hoảng sợ bỏ chạy, anh em công nhân thu được 7 khẩu súng và bắt được 5 tên lính… Dù sau đó, cuộc đấu tranh của công nhân cao su Phú Riềng bị đàn áp, song cuộc tập dượt lớn đầu tiên đã giúp họ ý thức được vai trò lịch sử của mình. "Phú Riềng đỏ" trở thành một mốc son trong lịch sử đấu tranh oanh liệt của giai cấp công nhân Việt
Vị tướng mang hàm đại sứ
Sau những thăng trầm cùng phong trào cách mạng, Phạm Văn Phu đổi tên thành Trần Tử Bình - với ý nghĩa một cuộc đời phong trần, lãng tử, suốt đời đấu tranh cho độc lập và hòa bình của Tổ quốc.
Tháng 3/1945, Trần Tử Bình vượt ngục Hỏa Lò, rồi được cử vào Thường vụ Xứ ủy Bắc kỳ. Vào thời khắc của những ngày Tháng Tám năm 1945 lịch sử, Trần Tử Bình là một trong những người lãnh đạo chủ chốt của Ủy ban khởi nghĩa Hà Nội.
Đại tá Lê Trọng Nghĩa, nguyên Ủy viên Ủy ban khởi nghĩa Hà Nội, một trong những người đầu tiên tiến vào Phủ Khâm sai trưa 19/8/1945 nhớ lại: Sau khi đã cùng tôi và anh Nguyễn Khang vào Phủ Khâm sai, nhân danh Ủy ban Quân sự Cách mạng, anh Trần Tử Bình tiến thẳng đến nơi làm việc của Nguyễn Xuân Chữ, lãnh tụ đảng Đại Việt, cầm đầu "Ủy ban Chính trị" bù nhìn, ra lệnh phải đầu hàng. Hắn bị hai tự vệ trói lại, giải đi.
Thấy trong phòng có hệ thống máy thông tin, anh Trần Tử Bình quay gọi cho các Tỉnh trưởng và Thị trưởng Hà Nam, Nam Định, Hải Phòng, Hải Dương, Bắc Ninh… biết Việt Minh đã giành chính quyền ở Hà Nội; yêu cầu họ phải chấp hành mệnh lệnh: Mau chóng giao chính quyền cho Việt Minh, nếu không sẽ bị xử lý…
Cùng lúc, một số tỉnh trưởng, tri phủ, tri huyện hoảng hốt gọi điện về Phủ Khâm sai để xin ý kiến, đều nhận được mệnh lệnh dứt khoát của anh Trần Tử Bình: "Lập tức trao quyền ngay cho Việt Minh!".
Sau Cách mạng Tháng Tám, Trần Tử Bình được cử vào Quân đội. Thu đông 1947, Trần Tử Bình chỉ huy Mặt trận Đường số 2 - Sông Lô, đập tan một trong hai gọng kìm của quân Pháp tiến quân lên Việt Bắc hòng bắt giữ cơ quan đầu não kháng chiến. Với những thành tích và chiến công lập được, tháng 1/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 112/SL phong hàm Thiếu tướng cho đồng chí Trần Tử Bình; ông trở thành một trong số 11 vị tướng đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Năm 1959, cách mạng nước ta đứng trước những thời cơ mới. Nhằm tranh thủ sự ủng hộ của các nước anh em, đặc biệt là Trung Quốc và Liên Xô, Hồ Chủ tịch và Trung ương Đảng quyết định điều động một số cán bộ quân đội có nhiều kinh nghiệm hoạt động sang ngành Ngoại giao. Thiếu tướng Trần Tử Bình được cử làm Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Việt
Vào những năm 1960, Đại sứ Trần Tử Bình đã góp phần tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và nhân dân Trung Quốc với cuộc kháng chiến của dân tộc Việt Nam.
Trong một lần tháp tùng Phó Thủ tướng Lê Thanh Nghị thăm Trung Quốc, sau đàm phán, bạn đồng ý viện trợ một số lượng hàng hóa cho Việt Nam; trong đó có 2.000 xe vận tải ba cầu Giải Phóng. Phía Việt
Phía bạn trả lời: Hiện tại không thể sản xuất kịp số phụ tùng thay thế cho 2.000 xe. Với uy tín và mối quan hệ tốt với các đồng chí Trung Quốc, Đại sứ Trần Tử Bình đã thay mặt đoàn, đề nghị: "Vậy các đồng chí viện trợ cho chúng tôi thêm 500 đến 1.000 xe nữa, nếu khó khăn thì có thể khấu trừ vào khoản khác. Khi cần chúng tôi có thể lấy phụ tùng của xe chưa sử dụng thay vào xe hỏng hóc". Đề nghị hợp lý này được phía bạn vui vẻ đồng ý.
Trong công việc như vậy, trong tình cảm Thiếu tướng - Đại sứ Trần Tử Bình cũng là người trung hậu, nhân nghĩa. Năm 1956, Lưỡng quốc tướng quân Nguyễn Sơn - người bạn chiến đấu thân thiết của Đại sứ Trần Tử Bình, qua đời.
Sáu năm sau, người con trai của tướng Nguyễn Sơn là Tiểu Phong đang học cấp III ở Bắc Kinh, đã viết một bức thư gửi Đại sứ. Ông lập tức mời Tiểu Phong đến gặp và đã giúp Tiểu Phong hiểu thêm về người cha khả kính của mình.
Đại sứ căn dặn Tiểu Phong: "Cháu là cốt nhục của hai nước Việt-Trung, hãy xứng đáng với điều đó!". Từ sự ủng hộ, giúp đỡ của Đại sứ Trần Tử Bình, sau này gia đình Tướng Nguyễn Sơn đã sang thăm Việt Nam và tìm về thăm hương tại quê cha, đất tổ.
Thiếu tướng - Đại sứ Trần Tử Bình đã đi xa hơn 40 năm (ông mất ngày 11/2/1967). Ghi nhận những đóng góp của đồng chí Trần Tử Bình với sự nghiệp cách mạng, Đảng và Nhà nước đã quyết định truy tặng ông Huân chương Hồ Chí Minh (năm 2001) và Huân chương Sao Vàng (năm 2008). Có những điều trùng hợp thú vị của lịch sử trong sự kiện ông được truy tặng Huân chương Sao Vàng.
Điều trùng hợp thứ nhất, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết - người ký Quyết định và trực tiếp trao Huân chương Sao Vàng cho gia đình đồng chí Trần Tử Bình - từng có thời gian dài gắn bó với tỉnh Sông Bé (nay là Bình Dương và Bình Phước) trên cương vị Bí thư Tỉnh ủy; Sông Bé cũng chính là nơi đã diễn ra sự kiện "Phú Riềng đỏ" của hơn 5.000 công nhân cao su vào tháng 1/1930.
Điều trùng hợp thứ hai, Nhà khách Chính phủ (số 12 Ngô Quyền - Hà Nội), nguyên là Phủ Khâm sai - cơ quan quyền lực cao nhất của chế độ thực dân, phong kiến ở Bắc Kỳ - nơi diễn ra Lễ truy tặng Huân chương Sao Vàng ngày 14/1 vừa qua, chính là nơi đồng chí Trần Tử Bình đã cùng các vị Nguyễn Khang, Lê Trọng Nghĩa… dẫn đầu lực lượng quần chúng tiến chiếm, giành chính quyền về tay nhân dân trong ngày 19/8/1945, góp phần quyết định vào thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám
