Thấp thỏm nỗi lo biển “nuốt nhà”

Vì vậy mùa mưa bão năm 2011 vẫn không ngoại lệ khi hàng ngàn hộ dân ở các tỉnh miền Trung đang thấp thỏm nỗi lo. Mùa mưa bão đã cận kề, song bài toán an cư cho người dân vẫn đang làm chính quyền các địa phương miền Trung lúng túng. Đã đến lúc, cần có một giải pháp tổng thể để các bộ, ngành liên quan phối hợp cùng các địa phương giúp người dân nghèo miền Trung thoát khỏi cảnh “đi không được ở cũng không xong”.

Nỗi lo “Hà Bá” nuốt nhà

Hai năm về trước làng biển Nhân Trạch, Bố Trạch, Quảng Bình đã bị biển xâm thực nuốt chửng hàng chục căn nhà và nhiều hécta hoa màu, vườn tược. Sau đận ấy, một số ít hộ gia đình có kinh tế khá đã lập tức chuyển nhà đi nơi khác, còn đại đa số người dân Nhân Trạch vẫn bám lại chỗ ở cũ. Biển đuổi đến đâu, lùi nhà vào đến đó. Cuộc rượt đuổi của biển tiếp tục làm người dân kinh hoàng khi chỉ trong một ngày gần cuối năm 2010, sóng biển đã “nuốt trọn” 5 căn nhà của người dân ở thôn Bắc Dinh, xã Nhân Trạch.

Chị Nguyễn Thị Lạc thôn Bắc Dinh đứng trên móng nhà trống trơn khóc nức nở. Ngôi nhà kiên cố mà mẹ con chị đang ở bỗng dưng bị biển xâm thực nuốt chửng chỉ để lại cái móng. Chỉ trong vòng vài tiếng đồng hồ, sóng biển đã đánh sập gần 100m chiều dài dọc theo khu dân cư xã Nhân Trạch sinh sống, nhiều tài sản của người dân cả đời chắt chiu làm lụng bỗng dưng mất trắng.

Do tác động của biến đổi khí hậu, trong 2 năm 2010-2011, biển xâm thực ở các vùng ven miền Trung một cách ồ ạt. Tại xã Thạch Bằng, Lộc Hà, Hà Tĩnh mỗi năm biển lấn sâu vào đất liền 30 - 50m, trung bình mỗi năm xã Thạch Bằng mất hơn 10ha đất canh tác…

Tại Thừa Thiên - Huế nhiều khu vực cũng bị biển xâm thực chiếm đất nhanh chóng như ở bờ biển xã Phú Thuận, Phú Vang luôn bị xâm thực, khiến hàng chục ngôi nhà xây kiên cố bị “Hà Bá” nuốt chửng. Tình trạng này cũng đang xảy ra tại khu vực thị trấn Thuận An, xã Phú Hải, Phú Vang, xã Vinh Hải, cửa Tư Hiền, huyện Phú Lộc, xã Phong Hải, huyện Phong Điền… đe dọa nhà cửa và đời sống của hàng trăm hộ dân. Không chỉ dọc bờ biển, nhiều hộ dân miền Trung đang thấp thỏm nỗi lo “Hà Bá” ngoạm mất nhà mà ở dọc các bờ sông miền Trung tình trạng sạt lở đất cũng diễn ra ồ ạt. Chỉ trong vòng 2 năm trở lại đây, sông Gianh đã ngoạm của huyện Tuyên Hoá và Quảng Trạch hàng trăm hécta đất dọc hai bờ.

Ngồi trên thuyền vượt sông Gianh qua đoạn Tuyên Hóa, chúng tôi thấy rùng mình khi nhiều hộ dân ở ngay mép sông, chỉ còn khoảng 1m. Phía trên là nhà dân, phía dưới là dòng nước hung dữ, kiểu đánh đu cuộc sống với “Hà Bá” thật đáng quan ngại khi mùa mưa bão cận kề. Tổng chiều dài bị sạt lở bên bờ sông Gianh của 2 huyện Tuyên Hóa và Quảng Trạch là 93.573m, trong đó hơn 28.000m bị sạt lở sâu, nguy cấp và theo đó hơn 1.000 hộ dân đang bị đe dọa cần phải có phương án di dời ra khỏi vùng sạt lở.

Sông Gianh sạt lở vào tận nhà dân.

Tại Hà Tĩnh, hiện nay hơn 1.700 hộ dân với hơn 6.000 nhân khẩu thuộc 10 thôn của xã Cẩm Duệ, huyện Cẩm Xuyên ở hai bên bờ sông Ngàn Mọ đang sống trong cảnh nơm nớp lo sợ đất ở, nhà cửa và tài sản bị “Hà Bá” nuốt chửng.

Đoạn sông Ngàn Phố bị sạt lở kéo dài hơn 9km, qua 6 xã: Sơn Ninh, Sơn Thịnh, Sơn Bằng, Sơn Kim 1, Sơn Tân và thị trấn Phố Châu với khoảng 750 hộ sống hai bên bờ sông bị đe dọa. Đầu năm đến nay, xã Đức Hương, huyện Vũ Quang, Hà Tĩnh đã bị sạt lở bờ sông Ngàn Sâu kéo dài gần 3.000m, chiều rộng từ 20 đến 50m. Diện tích đất ở, đất vườn của người dân đã bị cuốn trôi trên 30ha, có trên 200 hộ gia đình bờ sông đã đến sát nhà ở, có hàng chục ngôi nhà điểm sạt lở đã sát tường.

Đền Cả hay còn gọi là đền Ngũ Lâu mới được tôn tạo đã bị đổ ập xuống sông. Cầu Hói Phố trên đường liên xã Đức Bồng, Đức Hương, Đức Liên mố cầu bị sạt lở. Dọc bờ sông Ngàn Sâu trước đây có kè, nhưng nay đã bị cuốn xuống sông…

Rất cần giải pháp an cư

Trước vấn nạn xâm thực của biển và sạt lở đất bờ sông, đã buộc hàng ngàn hộ dân miền Trung phải đối phó hàng chục năm qua. Đất lở tới đâu, người dân dịch nhà vô tới đó. Song, trước đây nhà xây dựng chưa kiên cố nên việc xê dịch tương đối đơn giản.

Song mấy năm gần đây, đời sống người dân khấm khá hơn, lại luôn phải đối mặt với lũ lụt, nên người dân miền Trung đều cố gắng xây nhà kiên cố. Chính vì vậy, không còn thể xê dịch nhà, nên không ít hộ dân nuốt nước mắt đắng cay nhìn nhà trôi theo đất lở. Trắng tay lại hoàn tay trắng. Và đến mùa mưa bão, bà con lại dắt díu nhau đi lánh nạn đất lở, biển xâm thực, đợi gió bão tan lại đưa nhau về. Trận lũ lịch sử cuối năm 2010, hệ thống các hang lèn đá ở Minh Hóa đã cứu sống được hàng ngàn người dân nghèo Quảng Bình.

Tại Tân Hóa, khi nước lụt ngập hết nóc nhà, người dân đã dắt díu nhau thoát hiểm vào lèn đá. Hàng trăm năm qua, trước khi lũ lớn ập về, người dân ở nhiều địa phương vùng núi Quảng Bình lại vô lèn đá, trâu, bò, lợn, gà, tài sản… đều được chuyển lên lèn tránh lũ. Lũ rút lại về. Dùng sức người để chống chọi với thiên nhiên là đặc tính căn nguyên của người dân nghèo miền Trung, nhưng giờ đây thiên nhiên khắc nghiệt quá, sức người có hạn, nên người dân chỉ biết trông chờ...

Trong buổi làm việc với lãnh đạo chủ chốt tỉnh Quảng Bình vào sáng 4-9, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh: Không thể cứ sạt lở là lập dự án xin kinh phí Nhà nước để xây kè, đập chống sạt lở. Bởi nhiều nơi vừa kè xong lại bị sạt lở gây tốn kém tiền của Nhà nước. Chúng ta không thể chống lại quy luật khắc nghiệt của thiên nhiên, vậy những nơi bị sạt lở sâu, biển xâm thực mạnh, các địa phương phải bố trí di dời dân, ổn định cuộc sống cho nhân dân