Thảm họa AIDS nơi thượng nguồn sông Đà

Thứ Tư, 17/11/2004, 12:17

Cả huyện Quỳnh Nhai (Sơn La) có 7 xã thì có tới hơn 300 con nghiện trong diện quản lý. "Nếu đưa các con nghiện đi xét nghiệm thì tôi dám chắc 90% đã nhiễm virus HIV", chị La Thị Yêu - Phó Giám đốc Trung tâm Y tế Quỳnh Nhai khẳng định.

Qua một người làm nghề đãi vàng trên sông Đà tên Minh, quê ở Nam Trực (Nam Định), tôi được biết về Lường Thị K., cô gái bị nhiễm virus HIV, đang chuyển sang giai đoạn AIDS. Ngày trước, K. được ví như một bông hoa rừng xinh đẹp bên con suối Nậm Cỏ. Vậy mà giờ đây, trong cơn tuyệt vọng của những tháng ngày cuối đoạn đường đời, K. vẫn phải sống trong vòng luẩn quẩn của nghề bán thân nuôi miệng.

Tôi ghé thuyền vào cửa hang, hang nông choèn như cái hàm ếch đang mở ra hết cỡ. K. nằm còng queo trên chiếc phản xộc xệch được kê bởi mấy tảng đá hộc. Góc kia là xoong nồi, xô chậu, củi than bừa bãi, ẩm mốc, bốc mùi ngai ngái rất khó chịu. Mới 25 tuổi, song trông K. tiều tụy, xác xơ. .

Cách đây 5 năm, K. gặp Hùng, một gã đẹp trai, người Sơn Tây lên đây khai thác vàng. K. đã bỏ gia đình, bản làng chạy theo tiếng gọi tình yêu, cùng Hùng rong ruổi ngược sông Đà lên tận Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu để đào đãi vàng. Kiếm được nhiều tiền, Hùng sắm cho K. nào dây chuyền, vòng tay, vòng chân, tất tật đều bằng vàng ròng. Rồi chả biết từ lúc nào, K. cũng tập hút hít như đám giang hồ sông nước.

Một ngày cuối năm 2001, Hùng đột nhiên đổ bệnh, suốt ngày ho khan, khắp người nổi mụn nhọt. Thế rồi, người nhà Hùng lên tận nơi đưa gã về quê chờ chết. Lúc này người ta mới nói với K. rằng: Hùng chết vì AIDS.

Cũng như ngàn vạn những con người ở vùng đất sơn cùng thuỷ tận này, K. chẳng biết HIV/AIDS là gì. Đến khi một bác sĩ ở Bệnh viện Lào Cai bảo cô đã bị nhiễm căn bệnh chết người thì K. mới thực sự hoảng loạn. K. muốn trở về bản lấy chồng, sống lương thiện cũng không được nữa. K. đành nhắm mắt đưa chân theo những con thuyền đãi vàng trên sông để làm vợ luân phiên cho dân tìm vàng. Nhưng rồi, vàng mỗi ngày cạn dần, đám giang hồ kéo đi những miền đất khác, K. đành dạt về Quỳnh Nhai, chui vào hang đá để tiếp tục bán thân cho dân đãi sái.

K. bảo: "Mỗi lần ‘đi’ khách, em đều nhắc họ dùng bao cao su, song họ không nghe, họ bảo nếu bị AIDS thì bị từ lâu rồi, chả cần tránh nữa". Nói rồi K. chỉ tay sang phía bãi cát bên kia, tôi thấy mấy người phụ nữ và đàn ông đang xúc cát, té nước lên cái máng gỗ, K. bảo: "Mấy cô gái ấy cũng nghiện đấy, chắc họ cũng bị nhiễm HIV cả rồi".

Những người không biết mình sắp chết!

Tình trạng lây nhiễm virus HIV ở huyện Quỳnh Nhai đã đến mức báo động nhưng người dân nơi đây chưa có ý thức trong việc phòng chống căn bệnh thế kỷ. HIV/AIDS với họ như một căn bệnh xa xỉ, chỉ có ở các đô thị dưới xuôi. Thực tế, tai họa AIDS đang len lỏi vào từng bản làng, từng gia đình ở huyện Quỳnh Nhai.

Trong khi đó, các cơ quan chức năng lại không nắm được chính xác đã có bao nhiêu gia đình ở đây có người nhiễm HIV/AIDS. Từ trước tới nay, chưa có đợt thử máu chính thức nào cho các đối tượng nghiện, đối tượng nghi nhiễm virus HIV. Chị La Thị Yêu - Phó Giám đốc Trung tâm Y tế Quỳnh Nhai cho hay: Hiện tại Quỳnh Nhai có ít nhất 25 người nhiễm virus HIV/AIDS. Mẫu máu của những đối tượng này đã được kiểm tra nhiều lần và biết chắc chắn họ đã bị nhiễm virus HIV, song các cán bộ lại chỉ được nói nhỏ với nhau là "nghi nhiễm" mà thôi. Để mục sở thị tình trạng này, chị Yêu đã giới thiệu một số địa chỉ của các đối tượng nhiễm HIV ở xã Mường Chiên. --PageBreak--

Theo sự giới thiệu của chị, chúng tôi tìm đến ngôi nhà của vợ chồng Lò Văn V. Khi chúng tôi đến, vợ chồng V. và đứa con mới 6 tháng tuổi đang ở nhà. Năm nay V. mới 25 tuổi, vợ anh chưa đầy 20 tuổi. Mấy năm trước, V. từng đi làm vàng thuê cho các thuyền đãi vàng từ miền xuôi lên rồi cũng đua đòi hút hít. Đầu năm ngoái, khi V. bị sốt cao phải vào bệnh viện, vì nghi V. nhiễm virus HIV nên các bác sĩ đã lén lấy máu của anh ta xét nghiệm. Đúng như dự đoán, kết quả xét nghiệm là dương tính. Biết rõ V. sắp chuyển sang giai đoạn AIDS và không còn sống được bao lâu nữa nhưng không ai được phép thông báo cho V. và gia đình V. biết. Mỗi khi cán bộ Trung tâm Y tế đến tuyên truyền chỉ dám nói rằng anh đã bị nghiện, không nên tiêm chích chung kim tiêm và quan hệ tình dục phải dùng bao cao su.

Thế rồi một ngày V. lấy vợ, vợ V. là một cô gái Thái quê ở Pha Khinh. Các cán bộ Trung tâm Y tế không biết làm cách nào, ngăn cản thì lại không đủ thẩm quyền. Sau khi đám cưới tổ chức, các cán bộ y tế nơi đây chỉ còn biết hàng tuần phải thay nhau mang bao cao su và kim tiêm cho V. sử dụng. Thế nhưng, vợ anh ta lại tiết lộ, V. toàn mang kim tiêm và bao cao su bán cho các đối tượng khác để lấy tiền mua thuốc.

Một lần vợ V. đến bệnh viện khám thai, các bác sĩ đã bí mật lấy máu xét nghiệm thì cho kết quả dương tính. Các bác sĩ chỉ còn biết cầu trời cho cháu bé thoát được lưỡi hái tử thần. Ngày vợ V. đẻ, các bác sĩ rất thận trọng trong khâu cắt rốn và vệ sinh thai nhi, tránh để xây xát, chảy máu, thế nhưng mẫu máu của cháu bé cũng cho kết quả dương tính nốt. Vậy là cả gia đình bị nhiễm virus HIV, song họ đều không biết mình đã sắp phải rời khỏi thế gian.

Hàng đêm, Lò Văn V. vẫn cùng đám bạn nghiện ra bờ sông chích choác và cả chục gã nghiện chỉ "tiết kiệm" dùng một chiếc bơm tiêm mà thôi. Thương cho vợ V., mỗi buổi chiều đều lên cơn ho rát bỏng cổ họng lại cứ uống thuốc ho, sốt, viêm họng nên chẳng có tác dụng gì. Cháu bé thì không chịu ăn uống, bú mớm, cứ khóc ặt ẹo suốt ngày, bụng ỏng eo, chân tay khẳng khiu, chỉ có da bọc xương.

Cũng tại bản này, chúng tôi gặp gỡ hai anh em, mới học xong phổ thông, là con của một vị lãnh đạo huyện, đều bị nhiễm virus HIV mà không ai biết ngoài các cán bộ Trung tâm Y tế.

Tại đây, còn có một gia đình có 6 anh em thì cả 6 đều nghiện hút, trong đó đã xét nghiệm máu của 3 người thì cả 3 đều nhiễm virus HIV. Nhiều đối tượng khác nữa ở Mường Chiên cũng nhiễm virus HIV, đã lấy vợ, sinh con, song chưa có điều kiện để xét nghiệm máu của vợ con họ.

Biện pháp ngăn chặn: vừa thiếu, vừa yếu

Các cơ quan chức năng huyện Quỳnh Nhai đã tổ chức cho 336 lượt đối tượng cai nghiện cộng đồng, nhưng chưa lấy được mẫu máu nào trong đợt cai nghiện đó để xét nghiệm. Việc phát hiện các đối tượng nhiễm virus HIV là do các bác sĩ ở Trung tâm Y tế kết hợp với Bệnh viện Quỳnh Nhai bí mật lấy mẫu máu các đối tượng nghiện đến bệnh viện chữa bệnh để xét nghiệm.

Từ năm 2002 đến nay, bệnh viện đã phát hiện 16 đối tượng bị nhiễm virus HIV ở 3 xã Mường Chiên, Mường Giôn, Pha Khinh. Theo chị La Thị Yêu, một lần Trung tâm Y tế bí mật lấy mẫu máu của 10 đối tượng nghi nhiễm vào bệnh viện khám bệnh để xét nghiệm thì phát hiện 9 mẫu máu dương tính.

Trao đổi về vần đề lây nhiễm HIV/AIDS ở huyện Quỳnh Nhai, chị Điêu Thị Duy - Phó Chủ tịch huyện cho hay: "Đồng bào rất mặc cảm nên chưa tiện cho công tác tuyên truyền". Nếu chỉ vì sự mặc cảm của các đối tượng nghiện mà không mở các chiến dịch tuyên truyền thì chỉ vài năm nữa vùng đất heo hút này sẽ phải gánh chịu hậu quả tai hại của đại dịch HIV/AIDS.

Đến năm 2005, khi thủy điện Sơn La khởi công, huyện Quỳnh Nhai sẽ chìm dưới lòng hồ, những đối tượng nghiện ngập, HIV/AIDS sẽ di cư và gieo rắc bệnh tật cho các vùng khác trên cả nước. Phát hiện và quản lý các đối tượng nghiện, nhiễm virus HIV/AIDS ở Quỳnh Nhai là điều cấp bách cần phải làm ngay

.
.
.