Chuyện về người tạo ra “Hạt ngọc” ngon nhất thế giới

• Độc đáo những bức tranh từ hạt gạo2

Gạo thương hiệu ST của kỹ sư Cua đã chinh phục đỉnh cao làng gạo ngon thế giới, khi gạo ST24 được xếp là 1 trong 3 loại gạo ngon nhất thế giới năm 2017. Đặc biệt, cuối năm 2019, gạo ST25 (đàn em của ST24) đã xuất sắc vượt qua gạo của các quốc gia khác, trong đó có Thái Lan, để chiếm ngôi vị quán quân...

Kỹ sư Hồ Quang Cua sinh ra ở xã nghèo thuần nông Hòa Đông, thị xã biển Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng. Tuổi thơ của ông gắn liền với ruộng đồng, làng quê. Năm 1978, tốt nghiệp ngành trồng trọt Đại học Cần Thơ, tân kỹ sư Hồ Quang Cua trở về quê, nhận nhiệm vụ tại Phòng Nông nghiệp huyện Mỹ Xuyên. Trước lúc nghỉ hưu, ông giữ chức vụ Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh Sóc Trăng.

Kỹ sư Hồ Quang Cua và cánh đồng lúa ST25 - gạo ST25 ngon nhất thế giới năm 2019.

Có thể nói, cuộc đời của kỹ sư Hồ Quang Cua luôn có duyên với cây lúa, hạt gạo. Từ năm 1991, ông đã tham gia nhóm nghiên cứu của Viện lúa đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và Trường Đại học Cần Thơ sưu tập, thử nghiệm các giống lúa thơm cổ truyền Việt Nam.

Chính thời gian ấy, người kỹ sư đất Sóc Trăng có ý tưởng làm lúa thơm cao cấp cho Việt Nam, mà trước hết là cho quê hương mình. “Hồi xưa, vùng đất Bãi Xào của Sóc Trăng đã nổi tiếng về gạo ngon. Những năm từ 1914, gạo Bãi Xào đã theo các chuyến tàu xuất ngoại đi Âu Châu. Vì thế, trong tâm thức của mình, tôi luôn nuôi ước vọng, tự đặt cho mình nhiệm vụ phải phát huy di sản của cha ông, đưa hạt gạo quê hương đi xa hơn”, ông bộc bạch.

Đúng 20 năm trước, giống lúa ST3 thơm, ngon được Bộ NN&PTNT xét đặc cách công nhận là giống lúa quốc gia. Đến nay, tuy ST3 đã kết thúc vai trò của nó nhưng nguồn gen thơm, ngon vẫn lưu truyền trong các giống lúa ST sau này, lần lượt được trình làng, tạo nên những điểm nhấn quan trọng, được thị trường đánh giá cao. Năm 2008, giống ST19, ST20 được thị trường ưa chuộng. Những năm tiếp theo là “đàn em” ST21, ST24, ST25… khiến dư luận ngỡ ngàng, thán phục.

“Giống lúa ST trồng ở đâu cũng được, đặc biệt là khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. Đưa xuống đất mặn ở Trà Vinh, Sóc Trăng, bán đảo Cà Mau đều tốt; đưa vào đất phèn Mộc Hóa, Kiến Tường của Long An cũng… tốt luôn”, kỹ sư Hồ Quang Cua chia sẻ về sự có mặt của những “đứa con” mang tên ST của mình.

Trở lại với sự ra đời của giống lúa ST, năm 1996, trong một lần xuống đồng, ông phát hiện có những cây lúa lạ, gốc màu tím, hạt thon dài rất đẹp. Khi thấy những cây lúa “không giống ai” đó, ông như người “trúng số” khi thực hiện công trình lai tạo, nhân giống hàng loạt lúa thơm mang tên ST ra đời.

Có khoảng 1.050 cá thể đột biến đầu tiên được ông cùng các cộng sự thu thập, sau đó tiến hành trồng thử nghiệm, cho lai tạo theo nhiều cách khác nhau để chọn những cá thể vượt trội nhất đưa vào sản xuất. “Cách đây hơn 20 năm, Thái Lan công bố đã lai tạo được hai giống lúa thơm không cảm quang mà họ gọi là hạt vàng. Tại sao họ làm được còn mình thì không? Thế là tôi nghĩ đến giống lúa thơm cho Việt Nam và nhóm nghiên cứu lúa Sóc Trăng (ST) được hình thành”, kỹ sư Hồ Quang Cua kể.

Năm 2017, tại Hội nghị quốc tế lần 9 về mua bán gạo do The Rice Trader (Tổ chức thương mại gạo) tổ chức tại Ma Cao, gạo ST24 với những phẩm chất vượt trội (ngắn ngày, hạt gạo dài, trắng trong, dẻo cơm, thơm thoảng hương lá dứa...) đã được vinh danh là một trong 3 loại gạo ngon nhất theo tiêu chuẩn thế giới; giải Nhất gạo ST24 hữu cơ tại Festival Lúa gạo Việt Nam lần thứ III – Long An năm 2018. Năm 2019, tại Cuộc thi Gạo ngon nhất thế giới năm 2019, do The Rice Trader tổ chức từ ngày 10 đến 13/11/2019, ST25 của doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang (Sóc Trăng) đã xuất sắc vượt qua gạo Thái Lan, giành giải Nhất cuộc thi.

Theo kỹ sư Hồ Quang Cua, lần dự thi này, ông và các cộng sự mang 2 loại gạo là ST24 và ST25 dự thi. Kết quả, cả 2 loại gạo này được chấm đồng điểm với nhau. Do có chút phân vân nên sáng 12/11/2019 (giờ Việt Nam), Ban giám khảo công bố giống ST24 là giống gạo ngon nhất thế giới năm 2019. Tuy nhiên, đến tối 12/11/2019, giống ST25 được chọn là giống gạo ngon nhất tại hội thi lần này, được công bố chính thức trên trang trtworldrice.com. Với kết quả này, Việt Nam tự hào vì cả 2 giống lúa ST24 và ST25 đều được đánh giá là loại gạo ngon nhất thế giới năm 2019.

Kỹ sư Hồ Quang Cua cho biết, gạo thơm ST25 được nghiên cứu lai tạo từ năm 2008. Đến năm 2016, ST25 bắt đầu nổi tiếng và được bình chọn là gạo đạt chuẩn hạt dài, trắng trong, không bạc bụng, khi nấu cơm dẻo thơm, khi để nguội cơm vẫn ngon, không bị cứng. Đặc biệt, do có hàm lượng đạm cao nên loại gạo này phù hợp với người mắc bệnh đái tháo đường, cả người già và trẻ em.

Việc được vinh danh đứng đầu thế giới đã khẳng định vị thế chất lượng gạo Việt Nam không thua kém gì các nước khác. Thậm chí có nhiều ưu điểm hơn như: năng suất cao hơn, chống chịu với điều kiện khí hậu khắc nghiệt, canh tác được nhiều vụ trong năm. Gạo ST25 đã “đóng dấu” được tên tuổi của mình trong lòng các nhà khoa học, nhà nhập khẩu và các đầu bếp nổi tiếng thế giới, nhưng để trở thành một thương hiệu gạo Việt Nam mạnh trên thị trường thế giới vẫn còn nhiều việc phải làm…