Những tổ chức tiền thân của lực lượng vũ trang Thủ đô

Tư tưởng Hồ Chí Minh và phương pháp Cách mạng Hồ Chí Minh được kết tinh từ thắng lợi của Tổng khởi nghĩa Tháng Tám và Cách mạng giải phóng dân tộc, từ nền văn hiến lâu đời và tinh hoa văn hóa, tư tưởng nhân loại đang soi sáng con đường đổi mới, ổn định phát triển đất nước vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, vì nền độc lập thống nhất vững bền của Tổ quốc và tự do hạnh phúc muôn đời của nhân dân.

Nay để tham gia ý kiến vào bản lịch sử lực lượng vũ trang Thủ đô từ Cách mạng Tháng Tám đến nay, tôi xin viết rõ thêm về sự đóng góp hết sức to lớn của hai lực lượng vũ trang của Hà Nội là Đoàn Thanh niên tuyên truyền xung phong thành Hoàng Diệu và Đội Danh dự Việt Minh Hà Nội mà qua các cuộc hội thảo nhiều lần trước đây đã được chính thức công nhận là tiền thân của lực lượng vũ trang Hà Nội. Quân khu Thủ đô đã cho xuất bản sách nói về lịch sử thành lập và hoạt động rất cụ thể của hai lực lượng này.

Tháng 6/1941, Bác Hồ sau 30 năm bôn ba hoạt động ở nước ngoài đã về nước trực tiếp lãnh đạo Cách mạng Việt Nam. Mặc dù năm 1941 cũng là năm phát xít Đức đang tiến như vũ bão đánh sâu vào lục địa Liên Xô; Hồng quân còn đang ở thế bị đẩy lùi và quyết liệt chống đỡ, Bác Hồ đã nhận định phe phát xít nhất định thất bại, phê Đồng minh nhất định thắng lợi và Bác đã đưa ra nhận định thời cơ ngàn năm có một để nhân dân ta nổi dậy giành chính quyền, giành độc lập nhất định sẽ đến.

Bác chủ trì Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 chủ trương về chính trị đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên trên hết, phải lập Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh (Việt Minh), phải tổ chức các đoàn thể cứu quốc để động viên mọi người già, trẻ, gái, trai, sĩ, công, nông, thương, binh phấn đấu cho sự nghiệp giành chính quyền, phải xây dựng căn cứ địa Cách mạng tổ chức lực lượng bán vũ trang và vũ trang để chuẩn bị cho ngày nổi dậy giành chính quyền, giành độc lập.

Đảng bộ Hà Nội, nhân dân Hà Nội đúng là đang đứng trước nhiệm vụ Cách mạng vô cùng to lớn, tình thế hết sức khẩn trương. Những người Cách mạng của Hà Nội được quán triệt tiếp thu những những nhận định của Hội nghị Trung ương 8, tư tưởng chỉ đạo của Bác Hồ, có sự nhất trí cao, không khí rất hào hứng, phấn khởi, nhưng thực lực Cách mạng sau khi bị khủng bố trắng còn quá mỏng, thậm chí có thể nói là Đảng bộ trên thực tế không còn, các tổ chức quần chúng rất lẻ tẻ, phong trào hoạt động tự phát rời rạc.

Lực lượng chiếm đóng của Nhật - Pháp thì rất lớn, hàng vạn tên, mật thám dày đặc, ngày đêm lùng sục, bắt bớ mọi lực lượng, mọi tổ chức hoạt động chống đối; dùng mọi thủ đoạn chui vào tổ chức của ta để phá hoại.

Đội nữ tuyên truyền xung phong Hoàng Diệu. Ảnh: GG.

Những đảng viên, những người yêu nước hoạt động Cách mạng đứng trước trách nhiệm lịch sử nặng nề phải giải quyết bài toán lớn, đứng trước sự thử thách quá lớn, nhưng cũng từ tình thế đặc biệt như vậy đã tìm tòi sáng tạo cách hoạt động, phát huy những thuận lợi của chính nghĩa Cách mạng hợp với lòng dân, khai thác, lợi dụng những diễn biến trong nội bộ địch, những diễn biến ở trong nước và ngoài nước làm suy yếu địch, làm lợi cho Cách mạng, vượt qua những hiểm nghèo do địch gây ra, có phương thức hoạt động thích hợp và đã được thực tế lịch sử chứng minh là khôn ngoan, sáng tạo và đã giành thắng lợi thực sự to lớn.

Trước hết, phải tích cực xây dựng các tổ chức Việt Minh nhưng phải có cách làm rất cẩn thận, chặt chẽ để nhất định không lộ bí mật, bị địch phát hiện và bắt bớ, không để địch chui vào lực lượng Cách mạng và phá từ bên trong. Địch quyết tiêu diệt lực lượng ta, ta quyết tâm xây dựng nhưng phải bảo vệ giữ vững bằng được. Phải khẩn trương, khôn khéo làm thế nào cho đông đảo nhân dân Hà Nội căm ghét quân thù và bọn tay sai. Phải ra sức tuyên truyền cho quần chúng đông đảo hiểu các hoạt động Cách mạng trong cả nước, nhất là ở Chiến khu Việt Bắc và tuyên truyền tạo thanh thế cho Cách mạng.

Từ thực tế tình hình tương quan so sách giữa ta và địch, Ban lãnh đạo Cách mạng Hà Nội, vào tháng 10/1944 nảy ra sáng kiến lập Đội Thanh niên tuyên truyền xung phong thành Hoàng Diệu có trách nhiệm hoạt động theo phương thức quân sự hoặc du kích, mở rộng công tác tuyên truyền giác ngộ nhân dân, làm cho nhân dân thực sự căm ghét âm mưu, tội ác của địch, hiểu được chủ trương của Việt Minh, thắng lợi của Việt Minh và ủng hộ Việt Minh một cách rộng rãi và khẩn trương; nhân dân không có trong tổ chức của đoàn thể cứu quốc Việt Minh sẵn sàng theo Việt Minh. Và sau đó, đến tháng 3/1945, Đội Danh dự Việt Minh được thành lập. Đó là những tổ chức tiền thân của lực lượng vũ trang Hà Nội.

Sự phát triển thuận lợi của phong trào Cách mạng trong cả nước, nhất là ở các vùng nông thôn, ở khu căn cứ Cách mạng Việt Bắc là sự hỗ trợ không nhỏ cho phong trào Cách mạng của Hà Nội. Lực lượng chính trị vũ trang khu căn cứ Cách mạng Việt Bắc được mở rộng, lực lượng chính trị quân sự được lớn mạnh, thanh thế trong nước rất rộng lớn.

Nhật đảo chính tiêu diệt quân đội và chính phủ tay sai Pháp nhưng cũng không tăng cường được lực lượng và càng bị nhân dân căm ghét; Nhật và tay sai cũng không làm chủ được tình hình Đông Dương, lực lượng của Đảng và Việt Minh có cơ hội phát triển nhanh chóng.

Ngày 9/3/1945, khi Nhật đảo chính Pháp, Ban Thường vụ Trung ương Đảng kịp thời đánh giá tình hình và đã ra chỉ thị có ý nghĩa lịch sử ngày 12/3/1945: Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta, đánh giá diễn biến mới của tình hình trong nước, chỉ ra những thuận lợi mới, đề ra nhiệm vụ phải khai thác tình hình, đẩy mạnh cao trào Cách mạng lên một bước phát triển mới và sẵn sàng khi thời cơ chín muồi thì phát động toàn dân nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền.

Phong trào nhân dân nổi dậy phá kho thóc của Nhật chia cho dân ngày càng phát triển khắp nơi. Tình hình thế giới diễn biến nhanh chóng đúng như Bác Hồ và Trung ương Đảng nhận định, phe phát xít đã từ thất bại này đến thất bại khác. Ngày 9/5/1945, phát xít Đức - Ý bị Đồng minh tiêu diệt, ngày 13/8/1945, Nhật đã phải đầu hàng vô điều kiện phe Đồng minh. Thời cơ ngàn năm có một để toàn dân Việt Nam đứng dậy tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước đã đến.

Trước giờ quyết định tổng khởi nghĩa ở Hà Nội, Ủy ban Khởi nghĩa kiểm điểm lực lượng chính trị, bán vũ trang và vũ trang có tổ chức, trong tổ chức có tất cả 740 người. Thật sự là quá nhỏ bé so với 25 vạn dân của Hà Nội lúc bấy giờ.

Nhưng xét trên nhiều mặt, Ủy ban Khởi nghĩa đánh giá tình hình phong trào quần chúng: đông đảo nhân dân sôi sục tinh thần Cách mạng, sẵn sàng chờ hiệu lệnh của Ủy ban Khởi nghĩa của Việt Minh nổi dậy cướp chính quyền. Điều đó nói lên rõ ràng 25 vạn đồng bào Hà Nội tuy không ở trong tổ chức Việt Minh nhưng tư tưởng Cách mạng, ý chí Cách mạng theo Việt Minh nổi dậy rất rõ và Ủy ban Khởi nghĩa đã quyết định cụ thể kế hoạch tổ chức quần chúng nổi dậy, ngày giờ nổi dậy.

Và cuộc khởi nghĩa 19/8/1945 tại Hà Nội đã thắng lợi rực rỡ. Chủ trương có tính sáng tạo kịp thời thành lập hai lực lượng vũ trang là Đội Thanh niên tuyên truyền xung phong thành Hoàng Diệu vào tháng 10/1944, Đội Danh dự Việt Minh sau tháng 3/1945 và phát huy có hiệu quả hai lực lượng này là một cống hiến lớn cho sự thành công của Cách mạng Tháng Tám ở Hà Nội