Chuyện về giấc mơ vàng

Có mặt tại vùng rừng A Vao, Tà Long những ngày đầu tháng giêng 2005, tôi bắt gặp ngổn ngang đất, đá, cây cối bị đốn ngã và các dụng cụ đào đãi vàng. Đại úy Hồ Dã Tạ, Công an huyện Đa Krông cho biết: "Bọn “vàng tặc” mỗi khi thấy bóng Công an là bỏ chạy. Đẩy đuổi “vàng tặc” thì dễ nhưng đâu lại vào đó, khi chúng ta rời khỏi đây thì họ tập trung dựng lán trại, tiếp tục phá núi, chặt cây để tìm vàng". Dọc theo các con suối, tôi thấy nước nhuốm một màu đỏ ối.

Anh Tạ chỉ về phía các quả đồi cao ngất, giải thích: "Trên ấy là hầm hố khoan sâu vào lòng núi, đất, đá sau khi được sàng lọc để lấy vàng, thải xuống đây. Khe suối của rừng A Vao không còn nơi nào được trong xanh như trước". Tôi theo anh leo lên đồi Đang, ở đây có 6 cái hầm sâu khoảng 50 - 100m. Cạnh đó, 5 quả đồi lớn khác xen kẽ các khe Đang, Poóc, Aho cũng bị đào xới. Tại đây, trên 30 hầm hố có độ sâu không dưới 100m chọc thủng cả dãy Trường Sơn đồ sộ, cây rừng bị đốn ngã la liệt... Núi rừng Tà Long cũng bị tàn phá không kém, hàng chục quả đồi sừng sững bị “vàng tặc” san bằng, cây rừng sống lâu năm nhất, to chừng 7-8 người ôm cũng bị đốn đổ, nằm trơ trọi bên các sườn đồi... Những cánh rừng già xanh tốt bạt ngàn, từng trụ vững qua biết bao biến cố, đã không còn nữa...

Nỗi buồn giấc mơ vàng

Nhiều hộ dân khá giả ở Krông Klang đã trở thành tay trắng khi trót nghe theo “vàng tặc”, bỏ toàn bộ vốn liếng lên rừng theo giấc mơ vàng. Một số thanh niên theo bọn “vàng tặc” ăn chơi, nghiện ngập ma tuý, hoạt động mại dâm. Không riêng Krông Klang, từ đầu năm 2004 đến nay, hoạt động phạm pháp trên địa bàn A Bung, Tà Long và Tà Rụt cũng trở nên rất phức tạp. Có 20/37 vụ phạm pháp hình sự trên địa bàn toàn huyện xảy ra tại đây.

Những lúc trúng quả, bọn “vàng tặc” thường đến các địa bàn kể trên để ăn chơi hút hít, rượu chè... Tháng 6/2004, Công an huyện Đa Krông bắt quả tang, xử phạt hành chính Hồ Thị X., thôn A Vương, xã Tà Rụt, huyện Đa Krông về tội bán dâm. Cùng thời điểm này, Công an huyện bắt quả tang 3 đối tượng, gồm: Nông Thị Hà, Dương Văn Xuân, đều trú tại Thái Nguyên và Trần Thị Loan, trú tại Thanh Hoá vận chuyển 3,36 gam heroin từ các tỉnh, thành phía Bắc vào bán cho các con nghiện ở bãi vàng A Vao, Tà Long...

Hiểm họa từ nạn đào đãi vàng trái phép đang trở thành hồi chuông báo động khẩn cấp. Năm 2003, có trên 10 vụ sập hầm, làm hàng chục người bị thương, 1 người chết tại chỗ nhưng “vàng tặc” vẫn bất chấp tính mạng... Tình trạng ô nhiễm môi trường, dịch bệnh cũng đang đe dọa tính mạng của hàng nghìn dân. Ông Trần Quốc Tâm, Phó Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Đa Krông cho biết, liên tiếp 3 năm nay, bệnh tiêu chảy, thương hàn, viêm phổi ở các bản làng thượng nguồn sông Đa Krông gia tăng đột biến, bình quân 70 ca/năm, do sử dụng nước suối, ảnh hưởng các chất xianua, thủy ngân, thuốc súng… từ nạn đào đãi vàng. Gia súc, gia cầm cũng bị thiệt hại lớn...

Giải pháp nào cho các bãi vàng?

Trước thực trạng này, UBND tỉnh Quảng Trị cho phép một số công ty quản lý và khai thác tận thu. Tuy nhiên, các công ty này đã ồ ạt khai thác trái quy định. Vì vậy, ngày 25/6/2004, UBND tỉnh Quảng Trị đã quyết định bàn giao các điểm quặng vàng thuộc hai xã A Vao, Tà Long cho chính quyền địa phương quản lý. Trung tá Hồ Quang Thân, Trưởng Công an huyện Đa Krông cho biết, lực lượng Công an huyện cùng với các ban, ngành chức năng tổ chức hàng trăm đợt truy quét, đẩy đuổi “vàng tặc” nhưng không hề giảm bớt mà còn trở nên nhức nhối hơn bao giờ hết.

Hiện tại, có trên 200 người, chủ yếu từ Thái Nguyên, Nam Định, cùng một số dân địa phương vào các điểm quặng vàng ở A Vao, Tà Long khai thác rầm rộ. Trung tá Thân cho rằng, giải pháp tốt nhất là bàn giao cho một số đơn vị quản lý và khai thác, đồng thời thành lập một đội ngũ giám sát bao gồm Công an và các ban, ngành chức năng liên quan để buộc họ phải tuân thủ tuyệt đối các quy định của chính quyền địa phương