Bồ Xuân Luật, từ phục quốc quân đến Bộ trưởng - Nhân sĩ yêu nước
Đồng chí Đỗ Mười lúc là Tổng Bí thư Đảng ta đã trân trọng ghi vào sổ tang ngày cụ qua đời: "Vô cùng thương tiếc cụ Bồ Xuân Luật - một nhà yêu nước và cách mạng đã suốt đời phấn đấu vì độc lập của dân tộc, vì hạnh phúc của nhân dân. Cụ đã có nhiều cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc…".
Sinh trong một gia đình nông dân tại xã Ngô Quyền, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, vào tuổi thanh niên, đang lao động cần cù với công việc nhà nông thì anh thanh niên Bồ Xuân Luật bị thực dân Pháp cưỡng bức đi làm lính thợ tại tỉnh Lạng Sơn. Tại đây, được chứng kiến tận mắt cảnh ngộ làm nô lệ của người dân mất nước, Bồ Xuân Luật đã cùng đồng đội thầm lặng chờ đợi thời cơ đứng lên tự giải phóng mình.
Tháng 9/1940, nhân cơ hội Nhật - Pháp bắn nhau, Bồ Xuân Luật và đồng đội làm binh biến nhưng không thành, buộc phải rút sang đất Trung Quốc, lập ra đội Phục quốc quân chờ đợi thời cơ khác.
Tháng 3/1944 "Hải ngoại đại biểu Đại hội" là Đại hội của các đoàn thể người Việt Nam yêu nước và cách mạng đã diễn ra ở Liễu Châu - Trung Quốc, Bồ Xuân Luật là đại biểu của Phục quốc quân tham dự Đại hội. Với danh nghĩa là "Đại biểu quốc tế phản xâm lược Việt Nam phân hội", Hồ Chủ tịch đã đến dự Đại hội nhằm để cải tổ Việt Nam cách mạng đồng minh hội cũ thành một Việt Nam cách mạng đồng minh hội mới bao gồm những người có tinh thần yêu nước, tinh thần cách mạng. Đại hội đã đạt được mục đích đề ra. Bồ Xuân Luật được bầu là Ủy viên Thường vụ Việt
Tại Đại hội, Hồ Chủ tịch đã dành thời gian gặp riêng một số đại biểu, trong đó có Bồ Xuân Luật. Bác đã vạch ra phương hướng cụ thể và động viên cổ vũ những thanh niên yêu nước đang công tác tại hải ngoại.
Đại ý Bác nói: Thời cơ tốt sắp tới rồi, cách mạng trong nước và trên thế giới đang ở thế tiến công. Bọn phát xít đang ở trong tình thế lúng túng bị động và tuyệt vọng. Mỗi người cách mạng Việt
Cụ Bồ Xuân Luật nhớ lại: "Lời dạy của Bác như thôi thúc mọi người trong đó có tôi, ai nấy một lòng mong muốn chóng được về nước công tác. Lần đầu tiên tôi được gặp Bác Hồ ở nước ngoài - Sự kiện này đối với tôi có ý nghĩa quyết định hướng đi đúng đắn trong suốt cả cuộc đời hoạt động cách mạng của tôi. Và cũng từ sự kiện đó, tôi đã tự nguyện vượt mọi khó khăn để đi theo con đường cách mạng của Đảng và Bác đã vạch ra cho tới ngày nay".
Tháng 6/1945, hưởng ứng lời kêu gọi của Tổng bộ Việt Minh gửi các đoàn thể cách mạng Việt Nam ở nước ngoài (Cứu quốc đặc san Hải ngoại, ngày 11/9/1944) và cũng là thời cơ để bản thân mình thực hiện những lời dạy của Hồ Chủ tịch; cụ Bồ Xuân Luật đã đưa một số cán bộ Việt Nam cách mạng đồng minh hội mới, có tinh thần cách mạng, tốt nghiệp Trường Lục quân Trung Quốc gồm 39 người có mang theo vũ khí về châu Bắc Sơn là chiến khu cách mạng của Mặt trận Việt Minh.
Sau Cách mạng tháng Tám 1945, cụ Bồ Xuân Luật từ Lạng Sơn xuôi về Thủ đô. Cụ vui sướng khi được đến Bắc Bộ Phủ là nơi Hồ Chủ tịch làm việc để chào Người và báo cáo công việc.
"Tôi được đặt tay vào lòng bàn tay Bác, được ngắm nhìn lại khuôn mặt một vị lãnh tụ cách mạng rất giản dị mà tôi đã được gặp hơn một năm trước ở Liễu Châu và mới vài tháng trước ở Bách Sắc - Tĩnh Tây (Trung Quốc)".
Cụ nhắc lại chuyện cũ và tỏ ra đau xót vì trong Việt cách có một số phần tử xấu. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: "Tôi cũng biết các chú ở trong một tổ chức không thuần. Thôi, nhắc lại chuyện cũ làm gì! Nay cách mạng thành công rồi, nhưng đang còn gặp nhiều khó khăn. Bây giờ phải đoàn kết, rất đoàn kết, để chiến thắng thù trong giặc ngoài".
Nói rồi Chủ tịch Hồ Chí Minh bảo cụ tranh thủ về thăm gia đình ở Hưng Yên vì đã xa nhà lâu ngày.
"Tôi vô cùng xúc động khi được Bác Hồ đưa cho tôi ít tiền để mua quà cho gia đình. Tôi lặng người đi, nước mắt rưng rưng.
Sau đó, Cụ Bồ Xuân Luật công tác ở Trường Quân chính tỉnh Hưng Yên. Được vài tuần lễ thì ở Hà Nội xuất hiện tình hình mới: Bọn Tưởng đưa quân vào nước ta núp dưới danh nghĩa quân Đồng minh để tước khí giới quân Nhật, nhưng mưu đồ của chúng là giúp bọn phản động: Nguyễn Hải Thần, Vũ Hồng Khanh… lợi dụng danh nghĩa Đồng minh hội để chống phá chính quyền cách mạng.
Vì vậy Hồ Chủ tịch cho gọi cụ Bồ Xuân Luật về Hà Nội nhận nhiệm vụ. Ngày 23-10-1945, cụ Bồ Xuân Luật cùng các cụ Đinh Chương Dương, Lê Tùng Sơn, Trương Trung Phụng lại đứng ra với tư cách là những người Cách mạng đồng minh hội chân chính họp một cuộc Hội nghị với các đồng chí: Nguyễn Lương Bằng, Hoàng Hữu Nam (tức Phan Bôi) và Dương Đức Hiền (thay mặt cho Việt Nam độc lập đồng minh, tức Việt Minh) để cùng nhau ký bản tuyên ngôn đoàn kết nhằm khẳng định lập trường kiên quyết ủng hộ Chính phủ do Hồ Chủ tịch lãnh đạo, đồng thời để đối phó với bọn lợi dụng danh nghĩa Đồng minh hội phá hoại đoàn kết, chống phá chính quyền cách mạng non trẻ.
Lúc này, bọn phản động tay sai của Tưởng coi cụ Bồ Xuân Luật là một đối thủ nguy hiểm do cụ đã kiên quyết vạch trần âm mưu thủ đoạn chống phá cách mạng của chúng. Nên hồi 9h ngày 18-12-1945, bọn ám sát của Việt cách đã bắn trọng thương cụ Bồ Xuân Luật ở phố Hàng Đào - Hà Nội, phải đưa vào nhà thương Đồn Thủy cấp cứu. Bác sỹ Vũ Đình Tụng đã trực tiếp mổ cứu cụ Luật thoát chết. Ngay sau khi biết tin, Hồ Chủ tịch đã giao nhiệm vụ cho Trung ương Vệ quốc đoàn bảo vệ cụ Bồ Xuân Luật.
Nửa tháng sau, được sự tin tưởng của nhân dân, cụ Bồ Xuân Luật trúng cử Đại biểu Quốc hội khóa I tỉnh Hưng Yên.
Chính phủ Liên hiệp thành lập (2-3-1946) cụ Bồ Xuân Luật được Hồ Chủ tịch giao cho giữ chức Bộ trưởng Bộ Canh nông. Đến khi ông Huỳnh Thiện Lộc là một đại biểu Nam Bộ ra, cụ làm Thứ trưởng Bộ Canh nông giúp đỡ ông Huỳnh Thiện Lộc.
Khi Chính phủ Liên hiệp toàn quốc thành lập (3-11-1946), cụ Bồ Xuân Luật được Hồ Chủ tịch và Quốc hội giao cho giữ chức Bộ trưởng không giữ Bộ nào.
Kháng chiến toàn quốc bùng nổ, cụ Bồ Xuân Luật lại cùng Chính phủ lên chiến khu Việt Bắc nếm mật nằm gai trường kỳ kháng chiến để đợi đến ngày nhất định thắng lợi.
Tháng 7/1948, nghe tin Bộ trưởng Bồ Xuân Luật ốm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư hỏi thăm:
"Gởi ông Bộ trưởng Bồ Xuân Luật.
Tôi nghe nói chú yếu. Tiếc vì xa xôi, tôi không đến thăm chú được. Tôi gởi 1 chai mật ong để chú dùng. Và rất mong chú chóng khỏe.
Tôi gởi lời hỏi thăm thím, và hôn các cháu.
Chào thân ái và quyết thắng
Hồ Chí Minh".
Bộ trưởng Bồ Xuân Luật đọc thư Bác gửi mà dâng trào lòng biết ơn vô hạn đối với Cụ Hồ.
Cụ Bồ Xuân Luật đã một lòng một dạ tin tưởng đi theo kháng chiến cho đến thắng lợi cuối cùng. Với nhiều cương vị khác nhau trong Quốc hội và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam sau này, cụ trở thành vị nhân sỹ yêu nước, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt bức tranh đại đoàn kết của toàn dân tộc.
Cụ là một trong những sáng lập viên đồng thời là Ủy viên Ban chấp hành Hội Liên hiệp Quốc dân Việt Nam (1946); Ủy viên Thường vụ Quốc hội (khóa 1,2,3,4); Ủy viên Ủy ban Trung ương và Ủy viên Ban thư ký Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (I, II, III)... Ghi nhận những công lao, đóng góp của cụ, Đảng và Nhà nước đã tặng thưởng: Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất, Huy chương "Vì sự nghiệp đoàn kết toàn dân"…
Năm 1986, ở tuổi 80, nhìn lại cuộc đời mình, cụ viết:
"Hơn bốn mươi năm qua, từ những năm 40 trước cách mạng tháng 8/1945, tôi từ một người dân có lòng yêu nước và tinh thần dân tộc đã tìm gặp được Mặt trận Việt Minh, đặc biệt là được gặp trực tiếp Bác Hồ, nhờ đó tôi đã tiếp thu được sự giác ngộ và giáo dục của Đảng và Bác. Cùng với sự nỗ lực, phấn đấu của bản thân, tôi đã trở thành người cán bộ trung thành của Đảng: từ những công tác tôi đã làm, và việc thực hiện nhiệm vụ mà Hồ Chủ tịch đã giao cho tôi trong dịp đầu tiên tôi được gặp Người từ tháng 3/1944.
Đến những nhiệm vụ mà Đảng, Chính phủ và Hồ Chủ tịch giao phó cho tôi: công tác liên tục trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội bốn khóa, trong Hội đồng Chính phủ 10 năm và tham gia công tác Mặt trận từ ngày đầu thành lập với tư cách là một sáng lập viên cho tới hiện nay.
Trải qua các giai đoạn cách mạng, ở cương vị và nhiệm vụ công tác nào tôi cũng đều thể hiện sự nhất trí cao với sự lãnh đạo của Đảng. Đồng thời, đã mang hết tinh thần nghị lực và khả năng của mình phục vụ tận tụy, đắc lực và hoàn thành tốt có hiệu quả những nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao phó để góp phần công sức của mình cho sự nghiệp cách mạng vĩ đại của toàn Đảng, toàn dân".
Hà Nội, ngày 7-8-2011
