Phát triển du lịch cộng đồng:

Cần sự phối hợp của chính quyền và doanh nghiệp lữ hành

Thứ Hai, 15/09/2014, 10:19
Từ nhiều năm nay, ở một số địa phương, sản phẩm du lịch cộng đồng phát triển khá mạnh, mang tính chuyên nghiệp và đồng bộ nhưng vẫn lưu giữ được nét văn hóa đặc trưng bản địa như ở Hòa Bình, Lào Cai, Hội An… đồng thời làm đổi thay cuộc sống của người dân trong vùng. Tuy nhiên, do phát triển tự phát và theo dự án thí điểm nên khi triển khai các dự án thì phát triển ồ ạt, hết dự án, hết tiền thì mô hình du lịch cộng đồng cũng tan theo…

Bản Lác - Mai Châu (Hòa Bình) được biết đến là địa chỉ đỏ trong phát triển mô hình du lịch cộng đồng ở miền Bắc. Từ những năm 1990, ở Bản Lác, Mai Châu (Hòa Bình), du lịch cộng đồng đã hình thành, phát triển theo hướng tự phát. Nhưng chỉ sau ba năm (1993), du lịch cộng đồng tại đây đã vào khuôn khổ khi ngành Du lịch Hòa Bình đưa ra những định hướng phát triển cụ thể và du khách đến đây đã rất yên tâm khi sử dụng các dịch vụ homestay (nhà ở của người dân có phòng cho khách du lịch thuê). Đến thời điểm hiện tại, du lịch cộng đồng Bản Lác phát triển khá mạnh, trung bình mỗi năm có 3 - 4 vạn lượt khách đến tham quan, nghỉ lại. Mô hình du lịch cộng đồng ở Bản Dền, xã Bản Hồ, huyện Sa Pa cũng có sức cuốn hút du khách. Được xây dựng từ đầu năm 2001, đến nay Bản Dền với cảnh quan đẹp, văn hóa phong phú, ẩm thực đa dạng, đã đón được từ 3 đến 3,5 vạn du khách/năm, doanh thu hằng năm đạt từ 3 đến 4 tỷ đồng. Bình quân, các hộ gia đình tổ chức homestay có thêm thu nhập từ 1 đến 3 triệu đồng/tháng.

Chị Mã Thị Chú ở thôn Giàng Ta Chải, xã Tả Van (Sa Pa) cho biết, gia đình chị mới tham gia làm homestay được gần 1 năm nay, nhờ làm homestay gia đình chị từ thiếu ăn đến nay đã có thu nhập ổn định từ 2-3 triệu đồng/tháng. Khó khăn nhất để làm homestay theo chị Chú là vấn đề về vốn bởi cơ bản ban đầu để làm nhà homestay như gia đình chị đầu tư trên 100 triệu đồng trong khi vay vốn ngân hàng được hơn 30 triệu. Một con số khá khiêm tốn đối với mô hình phát triển du lịch cộng đồng. Tuy nhiên, chị Chú cũng cho rằng, nhờ quyết tâm đầu tư làm du lịch cộng đồng mà chị và gia đình có thu nhập ổn định, nói được tiếng Anh để giao tiếp với du khách giới thiệu được văn hóa của dân tộc mình tới du khách quốc tế. Người dân trong thôn trước đây ai cũng sợ nhưng giờ thấy gia đình chị làm được, một số nhà bắt đầu làm theo. Hiện thôn Giàng Ta Chải có 115 hộ nhưng mới chỉ có 4 hộ làm homestay.

Phát triển du lịch cộng đồng góp phần vào việc phát triển kinh tế cộng đồng ở khu vực nông thôn, miền núi, xóa đói, giảm nghèo, nâng cao dân trí. Tuy nhiên, từ thực tế cho thấy, du lịch cộng đồng ở nước ta còn gặp khó cả về cơ chế chính sách và xây dựng sản phẩm du lịch độc đáo.

Khách du lịch tham quan, mua sắm hàng thủ công truyền thống ở Bản Lác (Mai Châu, Hòa Bình).

TS.Trần Hữu Sơn, Giám đốc Sở VH-TT&DL tỉnh Lào Cai cho rằng, hầu hết các thôn, bản phát triển du lịch cộng đồng đều còn nhiều hộ nghèo và cận nghèo, nên người dân không đủ vốn để đầu tư xây dựng phòng đạt chuẩn cho khách thuê. Bên cạnh đó, nhiều địa phương cũng chưa có chính sách hỗ trợ giúp người dân vay vốn với lãi suất thấp hoặc khuyến khích người dân làm du lịch cộng đồng khiến mô hình này khó phát triển. Vì vậy, để du lịch cộng đồng phát triển bền vững, rất cần sự vào cuộc của chính quyền địa phương, đặc biệt, là sự bắt tay của doanh nghiệp lữ hành với các địa phương, người làm du lịch tạo thành một chuỗi cung ứng sản phẩm du lịch để thúc đẩy mô hình này phát triển.

 Thực tế hiện nay, người dân - chủ của du lịch cộng đồng- được hưởng lợi rất ít. Hầu hết các hộ dân làm homestay phụ thuộc vào hướng dẫn viên của doanh nghiệp lữ hành. Hộ nào chi phần trăm lợi nhuận cho hướng dẫn viên thì hộ dân đó mới đón được khách, bán được sản phẩm lưu niệm. Hiện, các tỉnh Tây Bắc phát triển rất nhiều mô hình du lịch cộng đồng, nhưng các sản phẩm, dịch vụ na ná nhau, như: Ngủ nhà sàn Thái, thưởng thức ẩm thực, văn nghệ Thái…

Sản phẩm giống nhau dẫn đến tình trạng bản sắc văn hóa của địa phương bị lai tạp, những nét hay, nét riêng biệt đặc sắc của văn hóa, ẩm thực các địa phương bị mai một dần. Đặc biệt, không tạo được điểm nhấn để thu hút du khách.Theo các chuyên gia du lịch, muốn hạn chế tình trạng phát triển tự phát về du lịch cộng đồng như hiện nay thì nhất thiết phải có quy hoạch cụ thể và rõ ràng. Mặt khác, các nhà khoa học cần phối hợp nghiên cứu rồi hướng dẫn người dân bản địa hiểu sâu hơn về bản sắc riêng của văn hóa tộc người, vẻ đẹp tài nguyên du lịch tự nhiên… để từ đó xây dựng thành các sản phẩm du lịch hấp dẫn, không trùng lặp. Khảo sát thực tế cho thấy, để thu hút được du khách tham gia du lịch cộng đồng thì người dân địa phương phải giữ nếp sinh hoạt truyền thống của địa phương, ví như truyền thống canh tác nông nghiệp, phát triển nghề thủ công, giữ nét đẹp trao đổi sản phẩm canh tác, chăn nuôi… tại các chợ phiên.

TS. Trần Hữu Sơn cũng cho rằng: Du lịch cộng đồng tuyệt đối không nên phát triển ồ ạt, chuyển quá nhanh sang dịch vụ du lịch, cả làng làm du lịch, người người làm dịch vụ. Vì như vậy sẽ mất "gốc" của tài nguyên du lịch tự nhiên và nhân văn, du khách không tìm thấy nét đẹp tự nhiên họ sẽ không đến. Vì vậy, muốn phát triển du lịch cộng đồng cần có sự nghiên cứu cụ thể ở nhiều lĩnh vực: Cuộc sống cư dân bản địa, văn hóa, ẩm thực đặc trưng, phong tục, tập quán sinh hoạt, khí hậu… Mặt khác, du lịch cộng đồng phải thực sự là mô hình do người dân thực hiện và vì cuộc sống của người dân. Chỉ khi nào người dân thực sự được hưởng lợi, lúc đó du lịch cộng đồng mới phát triển. Ngoài ra, những địa phương có thể phát triển được loại hình du lịch cộng đồng cũng cần có chính sách dành riêng cho loại hình du lịch này, trong đó phải tính đến việc hỗ trợ giải quyết việc làm cho các hộ gia đình làm du lịch cộng đồng, giúp cơ sở đào tạo nhân lực.                

Du lịch và sự phát triển của cộng đồng

Theo thông báo của Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO), Ngày Du lịch thế giới 27/9 năm nay sẽ có chủ đề “Du lịch và sự phát triển của cộng đồng”. Lễ kỷ niệm Ngày Du lịch thế giới 2014 sẽ chính thức được tổ chức tại thành phố Guadalajara, Mexico vào ngày 27/9 với sự hiện diện của các bộ trưởng, các chuyên gia phát triển và đại diện ngành du lịch để bàn về các vấn đề liên quan đến phát triển du lịch dựa vào cộng đồng theo hướng có lợi cho phát triển bền vững.

Lưu Hiệp
.
.
.