Việt Nam phải luôn cảnh giác với động đất

Liên tiếp trong 4 ngày, đã có 3 trận động đất mạnh trên 3,5 độ richter được phát đi trong bản tin động đất của Trung tâm báo tin động đất - sóng thần. Nhưng trên thực tế, còn 7 trận động đất khác xảy ra trong thời gian trên tại Lai Châu và Sơn La. 10 trận động đất chỉ trong thời gian ngắn, dù yếu và khó có khả năng gây thiệt hại về người và tài sản nhưng đã cảnh báo một thời kỳ hoạt động mạnh của các đới đứt gãy Sơn La và Lai Châu - Điện Biên.

Các đới đứt gãy đang hoạt động mạnh

Theo TS Lê Huy Minh, Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và cảnh báo sóng thần (BTĐĐ và CBST), trận động đất thứ 3 xảy ra hồi 9h1’ sáng 28/4, cường độ 4,1 độ richter đã xảy ra ở khu vực Chăn Nưa, huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu. Độ sâu chấn tiêu (tiêu điểm phát sinh chấn động trong lòng đất) được xác định khoảng 12km.

Theo Trung tâm, đây là trận động đất yếu và không có khả năng gây thiệt hại. Hiện Viện Vật lý địa cầu vẫn tiếp tục theo dõi trận động đất này. Đây là trận động đất thứ 3 liên tiếp xảy ra tại Lai Châu kể từ ngày 25/4 đến nay với vị trí xảy ra khá gần nhau. Trước đó, trong hai ngày 25 và 26/4, hai trận động đất đã xảy ra ở địa bàn tỉnh Lai Châu. 

Tâm chấn trận động đất ngày 28/4 tại Lai Châu.

Tuy nhiên, 3 trận động đất trên là những trận có cường độ lớn hơn 3,5 độ richter được phát bằng bản tin động đất. Thực tế, ông Minh cho biết, những trận động đất này đều nằm trên các đới đứt gãy Sơn La và Lai Châu - Điện Biên. "Trong 5 ngày qua, chúng tôi đã ghi nhận được khoảng 10 trận động đất xảy ra trên 2 đới đứt gãy này, nhưng ngoài 3 trận động ở Lai Châu, tất cả các trận động đất còn lại đều nhỏ hơn 3,5 độ richter nên theo quy chế báo tin động đất, chúng tôi không phát đi bản tin động đất", ông Minh cho biết.

Không chỉ ở Lai Châu, từ cuối năm 2010 trở lại đây, động đất đã xảy ra khá nhiều ở các địa phương như Cao Bằng, Thanh Hóa, Nghệ An và ngoài khơi Bà Rịa - Vũng Tàu… So với cùng kỳ các năm trước đó, động đất xảy ra nhiều hơn và xu hướng gia tăng. "Các trận động đất này chứng tỏ các đới đứt gãy ở nước ta đang hoạt động mạnh và không loại trừ chu kỳ động đất mạnh đang lặp lại. Ở nước ta cứ sau khoảng 20 - 30 năm lại xuất hiện một trận động đất mạnh trên 6 độ richter. Nếu tính từ trận động đất mạnh 6,8 độ richter tại Tuần Giáo (Điện Biên) năm 1983, đến nay đã trên 24 năm. Khoảng thời gian này trùng với chu kỳ nêu trên", ông Minh nhận định.

Và theo các tài liệu khoa học, gần đây nhất Việt Nam đã ghi nhận có 2 trận động đất mạnh, đó là trận xảy ra tại Tây Nam Điện Biên Phủ mạnh 6,8 độ richter năm 1935 và trận động đất 6,7 độ richter ở Tuần Giáo năm 1983. Các nhà khoa học đều cho rằng, các trận động đất liên tiếp mấy ngày qua cho thấy, 2 đới đứt gãy Sơn La và Lai Châu - Điện Biên đang hoạt động mạnh trở lại. TS Lê Huy Minh cho biết, hiện nay, cũng chưa thể khẳng định có thêm các dư chấn từ 3 trận động đất ở Lai Châu hay không.

7 vùng trọng điểm có nguy cơ phát sinh động đất

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Hồng Phương, Phó Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và sóng thần, Viện Vật lý địa cầu (Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam), Việt Nam nằm ở phần Đông Nam của mảng lục địa Âu, Á, giữa mảng Ấn Độ và mảng Philippines. Đặc biệt, ở miền Bắc tồn tại hệ thống đứt gãy đã và đang hoạt động rất phức tạp là đứt gãy Lai Châu - Điện Biên, đứt gãy Sơn La, đới đứt gãy sông Hồng, đới đứt gãy sông Cả, đứt gãy kinh tuyến 109-110 độ... nên có thể xảy ra động đất mạnh tới 7 độ richter.

Đến thời điểm này, các nhà khoa học Việt Nam đã hoàn thành nghiên cứu phân vùng dự báo chi tiết động đất tại vùng Tây Bắc, vùng có nguy cơ xảy ra động đất mạnh nhất Việt Nam. Viện Vật lý địa cầu cũng đã thiết lập được bản đồ dự báo các vùng có nguy cơ phát sinh động đất.

Theo dự báo, 7 vùng trọng điểm có nguy cơ phát sinh động đất là thành phố Điện Biên, thị xã Sơn La, thị trấn Mường La, thị trấn Mường Lay, thị trấn Tuần Giáo, thị xã Lai Châu (cũ) và thị trấn Tam Đường - thủ phủ của tỉnh Lai Châu mới hiện nay.

Thực tế cho thấy, từ thế kỷ XX đến nay trên lãnh thổ Việt Nam đã xảy ra hàng trăm trận động đất, trong đó có 2 trận động đất có cường độ 6,7-6,8 độ richter vào năm 1935, năm 1983 và đều xảy ra tại hệ thống đứt gãy sông Mã và Sơn La.

Ông Phương cũng khẳng định, thông tin về động đất và sóng thần ở Việt Nam đã được các chuyên gia có kinh nghiệm của Viện Vật lý địa cầu xử lý và phân tích đạt độ tin cậy chấp nhận được. Để tăng cường năng lực thông tin cảnh báo động đất và sóng thần, Viện Vật lý địa cầu đang tiến hành hoàn chỉnh đề án "Tăng cường mạng lưới quan sát động đất báo tin động đất và cảnh báo sóng thần".

Theo đề án, mạng lưới được xây dựng gồm 36 trạm địa chấn dải rộng kèm theo các thiết bị GPS phân bố khắp cả nước, trong đó khảo sát xây dựng 22 trạm tại vị trí mới. Phương thức truyền số liệu từ các trạm về Viện Vật lý địa cầu được thực hiện chủ yếu là Internet và vệ tinh.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Hồng Phương cho rằng trên thế giới hiện vẫn chưa có nước nào dự báo chính xác được thời điểm động đất sẽ xảy ra. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức cho người dân về bản chất, tác hại và phương thức phòng tránh động đất là rất cần thiết.

Đồng thời, khi tiến hành xây dựng các công trình, các đơn vị phải tuân thủ quy phạm thiết kế kháng chấn đã được Bộ Xây dựng soạn thảo và ban hành năm 2006, nhất là các vùng nguy cơ xảy ra động đất mạnh như khu vực Tây Bắc. Trong các khu nhà làm việc, nhà ở, cần có những khoảng trống nhất định để mọi người sơ tán, trú tránh khi động đất xảy ra.