Đẩy mạnh khai thác không gian ngầm để giảm tải cho hạ tầng mặt đất

• Hà Nội có “siêu” đô thị lên tới 90.000 dân ở Gia Lâm
• Chống ngập phải bắt đầu từ quy hoạch phát triển đô thị

Trong khi đó, do nhu cầu và đặc điểm phát triển đô thị, TP Hồ Chí Minh đang phát triển dưới dạng đô thị nén, tức chỉ tập trung phát triển ở khu vực trung tâm với việc xây dựng các công trình có quy mô lớn trên mặt đất; việc phát triển không gian ngầm dù đã được đặt ra từ lâu nhưng hiện hầu như còn bỏ ngỏ.

TS Lê Nguyễn Minh Quang, Trưởng Ban quản lý đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh cho biết, chưa kể 73km đoạn, tuyến metro đi ngầm, hệ thống đường sắt đô thị của thành phố sẽ có 72 nhà ga ngầm. Trong đó 3 nhà ga ngầm của tuyến metro số 1 đều có chiều dài lên đến 220m, chiều rộng 22m và hiện đã có 10 chủ đầu tư của các công trình lân cận khu vực nhà ga như Tập đoàn Vingroup; Công ty Bất động sản CT; Công ty TNHH Tập đoàn Bitexco; Satra… xin kết nối vào các nhà ga ngầm. 

Vận hành robot đào đoạn đường chạy ngầm của tuyến metro số 1.

Lâu nay thành phố vẫn đang trong quá trình xây dựng đồ án quy hoạch không gian ngầm nên việc xem xét, cấp phép xây dựng công trình ngầm chỉ được làm theo từng vụ việc. Do đó, thành phố cần xây dựng cơ chế tài chính riêng đối với việc kết nối để khi chủ đầu tư được thành phố chấp thuận cho kết nối sẽ đóng góp nhiều hơn cho xã hội. 

Từ thực trạng phát triển không gian ngầm một cách manh mún lâu nay, TS Lê Nguyễn Minh Quang cho rằng, việc xây dựng các công trình ngầm phải được tiến hành tổng thể và có quy hoạch để bảo đảm sự kết nối với các công trình liên quan. Cần có một hệ cơ sở dữ liệu thống nhất để quản lý và phải có một đầu mối thống nhất trong việc thu thập, quản lý dữ liệu hệ thống công trình ngầm.

Dưới góc độ của một nhà đầu tư, TS Sử Ngọc Khương, Giám đốc đầu tư của Savills Việt Nam nhìn nhận, hiện những khu vực xung quanh tuyến metro số 1 như Phố đi bộ Nguyễn Huệ, Công viên 23-9, Công viên Lê Văn Tám, khu vực Công viên Tao Đàn, Sân vận động Hoa Lư… cũng đã nằm trong vùng quy hoạch đô thị ngầm.

Một khi thành phố có được hệ thống không gian đô thị ngầm đi vào hoạt động, người dân sẽ có thêm không gian sinh hoạt và từ đó thay đổi thói quen tiêu dùng hằng ngày. Thực tế trên dẫn đến việc các cơ sở hoạt động kinh doanh cũng có thêm cho mình những cơ hội mới để mở rộng và phát triển thay vì chỉ phải cố định vào các địa điểm trên mặt đất như lâu nay.

Điều này cũng sẽ giúp thị trường có thêm một mảng sản phẩm hoàn toàn mới, đó là mặt bằng không gian kinh doanh ngầm trong thành phố. Đô thị ngầm được hình thành cũng chính là điểm thu hút các nhà kinh doanh bán lẻ, ăn uống và dịch vụ sẽ khi tiếp cận những địa điểm ngầm gần các khu vực công cộng có đông người dân qua lại, như ga tàu điện, để mở rộng hoạt động kinh doanh. Nhà đầu tư cũng sẽ chú ý nhiều hơn đến việc tham gia vào các dự án ngầm như trung tâm thương mại, siêu thị, thậm chí là kho bãi công nghiệp, chuỗi cung ứng…

 Ở khía cạnh kỹ thuật, TS Nguyễn Khánh Lân cho biết, để phục vụ việc phát triển công trình ngầm, hiện TP Hồ Chí Minh đã có bản đồ địa chất công trình và địa chất thủy văn. Bản đồ này do Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Nam phối hợp cùng Sở Khoa học - Công nghệ thành phố thực hiện vào năm 2010 với hơn 3.520 lỗ khoan địa chất công trình, địa chất thủy văn ở độ sâu từ 6-40m. 

Đồng thời, để phục vụ quá trình thiết kế, thi công tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên, nhà thầu cũng đã thực hiện khoan thăm dò địa chất dọc tuyến với khoảng cách 50m một điểm khoan 3 - 5 lỗ ở độ sâu 40-50m. Do đó, không chỉ ở khu vực trung tâm, mà phần lớn diện tích khu vực Tây Bắc, Đông Bắc với cốt nền cao và cứng gồm một loạt các quận huyện như Phú Nhuận, Tân Bình, Gò Vấp, Thủ Đức, Hóc Môn, Củ Chi đều có thể phát triển việc khai thác không gian ngầm. 

Khu vực phía Nam và Tây Nam thành phố (gồm các quận như quận 6, 7, 8 và huyện Bình Chánh, Nhà Bè) có nền đất yếu. Lớp đất này sâu đến 40m hoặc hơn nên khi làm công trình mặt đất hoặc công trình ngầm, chủ đầu tư cần làm cọc móng tới lớp đất cứng dưới độ sâu này. 

Theo TS Nguyễn Khánh Lân và nhóm cộng sự thuộc Khoa Công trình giao thông - Đại học GTVT TP Hồ Chí Minh, nếu thành phố có cơ chế riêng cho việc phát triển, kết nối không gian ngầm, hệ thống các công trình ngầm sẽ phát huy tác dụng không nhỏ trong việc giảm áp lực lên hạ tầng đô thị mặt đất; từ đó giảm kẹt xe, ngập nước cho thành phố.